Kur’ân’da “قَبْل” ve “بَعْد” Kelimelerinin Kullanımı ve Mânâya Etkisi

Yıl 2017, , 365 - 412, 31.10.2017

Muhammed Bahaeddin Yüksel

https://doi.org/10.28949/bilimname.347530

Cited By: 1

Öz

Kur’ân’ın anlaşılması,
ayetleri oluşturan herbir lafzın anlaşılmasına bağlıdır. Ancak lafızları
oluşturan isim, fiil ve harfler lugat anlamlarıyla değil, cümle içindeki
sistemden elde ettikleri anlamlarla anlaşılmalıdır. Zira anlam, tek tek
lafızlardan değil, cümleyi îrâd eden irâdenin maksadını ifâde etmesi için
cümleye yüklediği sistemden elde edilir. “قبل” ve “بعد”
sözcükleri, ayetleri zamansal açıdan anlamca tamamlayan iki kelimedir. Arap
Dili açısından cümlelerin anlamını zaman ve mekan açısından tamamladığında
kuşku olmayan bu iki kelime, Kur’ân’da sadece zamansal açıdan kullanılmıştır.
Bu iki kelimenin Kur’ân’daki kullanım durumlarına göre, anlam da değişmekte,
yeni boyut ve derinlikler kazanmaktadır. Farklı eklerle de kullanılabilen bu
iki kelime, karşılıklı anlamlarını ödünç de alabilmektedirler. Özellikle
başlarına “من” harf-i cerrinin gelmesiyle ayetlere kattıkları ince anlam ve
nükte, Kur’ân’ın maksadını üslup ve belâgat açısından zenginleştirmesinin yanı
sıra, ayetlerin anlamlarına fıkhî ve itikâdî birtakım hükümler de izâfe
etmektedir. Kur’ân’da her iki kelime çok yaygın bir kullanıma sahip olmasına
rağmen, Kur’ân’ın anlaşılmasına yönelik vücuda gelen takdîre şâyân literatürde
yeterli ilgiyi gördüğünü söylemek pek de mümkün değildir. Bu çalışma, söz
konusu iki kelimenin Kur’ân’daki kullanım hallerini ve manaya olan katkısını
konu edinmekle, bu yönde mütevazi bir katkı sunmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kable, Ba’de, Kur’ân, Zarf, İzâfet

Kaynakça

• BİRIŞIK Abdülhamit & EREN, A. Cüneyt, DİA, “Sıddîk Hasan Han” md., c. 37, s. 92-95.
• ABDULBÂKÎ, Muhammed Fuâd, el-Mu’cemu’l-Müfehres li Elfâzi’l-Kurâni’l-Kerîm, Dâru’l-Fikr, 1991.
• BAGDÂDÎ, Abdulkâdir b. ‘Umer, Hazânetu’l-Edeb ve Lubbu Lubâbi Lisâni’l-‘Arab, thk. Abdusselâm Muhammed Hârûn, Mektebetu’l-Hâncî, Kâhire 1997.
• BAGDÂDÎ, Abdullatîf, Mu’cemu’l-Kirâât, Dâru Sa’du’d-Dîn, yy. ts.
• BEGAVÎ, Ebû Muhammed el-Huseyn b. Mes’ûd, Tefsîru’l-Begavî (Meâlimu’t-Tenzîl), thk. Komisyon, Dâru Tayyibe, Riyâd 1409h.
• BEYDAVÎ, Nasiruddin Ebî Saîd Abdillah b. Omer b. Muhammed Şirâzî, Envaru’t-Tenzil ve Esraru’t-Te’vil, Derseâdet, İstanbul ts.
• BUHÂRÎ, Alâuddîn Abdulazîz b. Ahmed, Keşfu’l-Esrâr an Usûli Fahri’l-İslâm el-Bezdevî, thk. Abdullâh Mahmûd Muhammed Umer, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrû 1997.
• CÂBİRÎ, Muhammed Âbid, Tekvînu’l-Akli’l-‘Arabî, Merkezu Dirâsâti’l-Vahdeti’l-‘Arabiyyeti, Onuncu Baskı, Beyrût 2009.
• CEMALUDDÎN, Muhammed b. Abdillah b. Abdillah et-Tâî et-Teyyânî, Serhu’t-Teshîl li İbn Mâlik, thk. Abdurrahmân Seyyid, Muhammed Bedvî el-Mahtûn, Dâru Hicr, 1990.
• CEVHERÎ, İsmail b. Hammâd, Es-Sihâh Tâcu’l-Luga ve Sihâhu’l-‘Arabiyye, thk. Ahmed Abdulgafûr Attâr, Dâru’l-‘Ilm lil Melâyîn, Üçüncü Baskı, Beyrût 1984.
• CEVHERÎ, Muhammed b. Abdulmun’im, Şerhu Şuzûri’z-Zeheb, thk. Nevvâf b. Cezâu’l-Hârisî, Câmiâtu’l-İslâmiyye, Medîne 2004.
• CURCÂNÎ, Abdulkâhir Abdurrahmân, Dercu’d-Dürer fî Tefsîri’l-Ây ve’s-Suver, Velîd b. Ahmed b. Sâlih el-Huseyn ve İyâd Abdullatîf el-Kaysî, Silsile an Mecelleti’l-Hikme, 2008.
• CURCÂNİ, Abdulkâhir b. Abdurrahmân, Dercu’d-Dürer fî Tefsîri’l-Ây ve’s-Suver, Velîd b. Ahmed b. Sâlih el-Huseyn ve İyâd Abdullatîf el-Kaysî, Silsile an Mecelleti’l-Hikme, 2008.
• CÜNDİOĞLU, Dücane, Anlamın Buharlaşması ve Kur’an, Tibyan Yayınları, İstanbul 1995.
• ÇAĞMAR, M. Edip, “Kelime Çeşidi Olan Harfin Tanımı ve Özelliklerine Eleştirel Bir Yaklaşım”, AÜİFD, c. XLII, Sayı 2, 2002.
• ÇAVDAR, Emre, “Arap Dili’nde ‘Lâm’, ‘Lâ’, ‘Mâ’, Edatları ve Kur’ân’ı Kerim’deki Kullanımları”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Konya 2015.
• DAKR, Abdulganî, Mu’cemu’l-Kavâidi’l-‘Arabiyyeti fi’n-Nahv ve’t-Tasrîf, Dâru’l-Kalem, Dımaşk 1986.
• DERVEZE, Muhammed İzzet, et-Tefsîru’l-Hadîs, Dâru’l-Kutubi’l-‘Arabiyye, Kâhire 2000.
• DİMAŞKÎ, Ebû Hafs Umer b. Ali b. Âdil, el-Lubâb fî Ulûmi’l-Kitâb, thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd, Ali Muhammed Muavviz, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1998.
• DURMUŞ, İsmail, “Harf” md., DİA, c. 16, s. 163.
• EBÛ MUHAMMED, Abdullâh Cemâluddîn b. Yûsuf İbn Ahmed b. Abdillâh b. Hişâm, Evdahu’l-Mesâlik ilâ Elfiyeti İbn Mâlik, (Maahû Kitâbu ‘Uddetu’s-Sâlik ilâ Tahkîki Evdahi’l-Mesâlik, Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd), Mektebetu’l-Asriyye, Beyrût ts.
• EBÛ MÛSÂ, Muhammed b. Ebî Bekr b. Ebî ‘Îsâ el-Medînî el-İsfehânî, el-Mecmû’u’l-Mugîs fî Garîbeyi’l-Kur’âni ve’l-Hadîs, thk. Abdulkerîm Garbâvâ, Câmi’atu Ummi’l-Kurâ, Merkezu’l-Bahsi’l-‘İlmî ve İhyâi’t-Turâsi’l-İslâmî 1988.
• EBU’L-HUSEYN, Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ er-Râzî, es-Sâhibiyyu fî Fıkhi’l-Lugati’l-Arabiyyeti ve Mesâiluhâ ve Sunenu’l-‘Arab fî Kelâmihâ, thk. Omer Fârûk et-Tabbâ’, Mektebetu’l-Meârif, Beyrût 1993.
• EBU’L-HUSEYN, Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ, thk. Umer Fârûk et-Tabba’, Es-Sâhibiyyu fî Fikhi’l-Lugati’l-‘Arabiyyeti ve Mesâiluhâ ve Sunenu’l-‘Arab fî Kelâmihâ, Mektebetu’l-Meârif, Beyrût 1993.
• EBU’S-SUÛD, b. Muhammed İmâdî, İrşadu’l-Akli’s-Selîm ilâ Mezâyâ’l-Kur’âni’l-Kerîm, thk. Abdulkadir Ahmed Atâ, Mektebetu’r-Riyâdi’l-Hadîse, Riyâd ts.
• EBU’T-TAYYİB, Abdulvâhid b. Ali el-Halebî, Kitâbu’l-Ezdâd fî Kelâmi’l-‘Arab, thk. ‘İzzet Hasan, Dımaşk 1996.
• ENBÂRÎ, Ebu’l-Berekât Abdurrahmân Muhammed b. Ebû Saîd, Kitâbu Esrâri’l-‘Arabiyye, thk. Muhammed Behcet el-Baytâr, Matbûatu’l-Mecmeu’l-‘İlmî el-‘Arabî, Dımaşk 1957.
• ENBÂRÎ, İbrahîm, el-Mevsûatu’l-Kur’âniyye, Muessesetu Sicilli’l-‘Arab, yy. 1984.
• ENDELUSÎ, Muhammed b. Yûsuf Ebû Hayyân, Tefsiru’l-Bahri’l-Muhîd, Dâru’l-Kutubi’l-Ilmiyyeti, Beyrût 1993.
• ENSÂRÎ, Cemâluddîn Ebû Muhammed b. Abdullâh b. Yûsuf b. Hişâm, Şerhu’t-Tasrîh ale’t-Tavdîh ev et-Tasrîh bi Madmûni’t-Tavdîh fi’n-Nahv, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrû 2000.
• FAHREDDİN RÂZÎ, Ebu Abdillah Muhammed b. Umer, Tefsîru’l-Fahri’r-Râzî (Mefatîhu’l-Gayb, et-Tefsîru’l-Kebîr), Dâru’l-Fikr, Beyrût 1981.
• FERRÂ, Ebu Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyâd, Meâni’l-Kur’ân, Âlemu’l-Kutub, Üçüncü Baskı, Beyrût 1983.
• GALÂYÎNÎ, Mustafa, Câmi’u’d-Durûsi’l-‘Arabiyye, el-Mektebetu’l-Asriyye, Yirmisekizinci Baskı, Beyrût 1993.
• GAZVÎNÎ, Mahmûd b. Ebu’l-Hasan b. El-Hasan en-Neysâbûrî, Bâhiru’l-Burhân fî Meâni Müşkilâti’l-Kur’ân, thk. Suâd binti Sâlih b. Saîd Bâbekî, Câmiatu Ummi’l-Kurâ 1997.
• HÂN, Muhammed, “Arap Dilinde Edatların Yapı ve Fonksiyonları”, Çev. Abdullah Hacıbekiroğlu, Hitit Üniversitesi İlâhiyât Fakültesi Dergisi, c. 14, s. 28, 2015/2.
• HASAN, Abbâs, en-Nahvu’l-Vâfî, Dâru’l-Meârif, yy. ts.
• HATÎB, Abdulkerîm, Et-Tefsiru’l-Kur’ânî li’l-Kur’ân, Dâru’l-Fikri’l-‘Arabî, yy. 1970.
• HÂZİM, Alâuddîn Ali b. Muhammed b. İbrahim, Tefsîru’l-Hâzin (Lubâbu’t-Te’vîl fî Meâni’t-Tenzîl), Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyyeti, Beyrût 1995.
• HEREVÎ, Ali b. Muhammed en.Nahvî, Kitabu’l-Uzhiyye fi ‘İlmi’l-Hurûf, thk. Abdulmuîn, Mellûhî, Matbûâti Mecmûati’l-Lugati’l-‘Arabiyye, Dımaşk 1993.
• İBN ALİ, Ahmed b. Muhammed, el-Misbâhu’l-Münîr fî Garîbi’l-Şerhi’l-Kebîr, el-Mektebetu’l-‘İlmiyye, Beyrût ts.