The Attitudes of Academics for the Interest and Interest Free Banking

Yıl 2019, , 247 - 283, 23.12.2019

Yahya Turan , İslam Demirci

https://doi.org/10.28949/bilimname.594640

Cited By: 3

Öz

Interest is strictly prohibited in the basic sources of Islamic religion. However, in today's societies, people need financial institutions to meet their daily needs, to evaluate their savings or to realize some of their needs and expectations. In this sense, institutions that claim to offer interest-free finance services to respond to the financial needs and demands of Muslim individuals have taken their place in Muslim societies. "Special Finance Institutions" have begun to offer services under the name of today's "participation banks" in Muslim county, Turkey. However, it is observed that the participation banks operating in our country have a very low share in the banking sector when the number of branches and the funds they collect and the funds they use are evaluated. It can be thought that many factors play a role over these attitudes, with the preferences of banks that make interest and other transactions to the participation banks working with interest-free principles.
The contradictions and discrepancies between individual attitudes and attitudes that express the way a person reacts to a psychological object or situation can cause some tension and unrest in the individual's spiritual life. From this point of view, an individual who believes that the interest is forbidden in a Muslim society will be able to evaluate his / her accumulation in the interest-based financial institutions or meet the financing needs and this will create a conflict between his beliefs and behaviors. In this case, tension and restlessness can prevail in the spiritual life of an individual. It is thought that this research, which aims to describe the conformity and discrepancies between interest-bearing attitudes in the Muslim Turkish society and the elements of these attitudes, and if there is a discrepancy between the attitudes or component of the attitudes by Festinger's cognitive dissonance theory, to examine this within the framework will give important contributions to the literature.
A structured-interview form was used and 51 academicians from a state university participated in the study. The interview protocol consists of two parts, which are open-ended questions, which were asked to answer the questions of the research and the factual questions. The interview form was delivered to the participants via e-mail and the participant completed the form voluntarily.
Based on the data obtained, it was found that the participants' perceptions of subjective religiosity are high, indicating that all participants perceive themselves as religious at 4 or more levels. Approximately half (45.1%) of the participants stated that they used financing from a financial institution. Of these participants, 52% used financing for the home, 26% for the vehicle and 22% for the need.
It was concluded that four groups were formed from the most negative attitude to the most moderate attitude. Forty-six percent of the respondents stated that the interest was forbidden, while 23% of them showed a negative attitude even if they did not use the phrase haram. 10% of the most moderate group; "maturity difference", "profit", "share paid to prevent the loss of value", such as statements with a more moderate attitude towards interest.
When the participants’ attitudes towards the use of financing from participation banks and the attitudes of participation banks to distribute dividends are considered, only 18% of the respondents have a positive attitude towards participation banks, while  41% they evaluate the same the participation banks with other banks.
On the subject of the use of loans from banks with interest rates; It is understood from the statements that 22% of the participants appropriate the use of interest finance partially or fully. According to the findings, it can be concluded that the participants except who have positive attitudes towards participation banks for 18% have doubts and cognitive dissonance. Participants are thought to have had some motivation to eliminate suspicion and cognitive incompatibility in accordance with Festinger's proposed theory. Some participants tend to reduce cognitive disagreements with the expressions that it is not possible to avoid the interest system in today's conditions, while some participants tended to improve cognitive disagreements with the motivation to increase the information that is compatible with rationalizations and to reduce information that is incompatible.
This study is limited to the sample group, the study period and the data collection tools, indicating that the findings can contribute to the service delivery of participation banks. Understanding the expectations, doubts, and conflicts of the target groups and taking measures to eliminate them will enable the protection of society's mental health and increase the satisfaction on the other hand. Further, this study can also provide data for other studies on the same subject.

Akademisyenlerin Faiz ve Faizsiz Finans Kullanımına Yönelik Tutumları

Öz

İslam dininin temel kaynaklarına faiz kesin bir dille yasaklanmıştır. Bununla birlikte, günümüz toplumlarında, insanlar günlük ihtiyaçlarını karşılamak, tasarruflarını değerlendirmek veya ihtiyaç ve beklentilerinin bir kısmını gerçekleştirmek için finansal kurumlara ihtiyaç duyarlar. Bu anlamda, Müslüman bireylerin finansal ihtiyaçlarına ve taleplerine cevap verebilmek için faizsiz finans hizmeti sunduğunu iddia eden kurumlar, Müslüman toplumlarda yerini almıştır. Bu çerçevede bu araştırmanın amacı, Müslüman bireylerin faiz ve katılım bankaları konusundaki tutumlarını belirlemek, tutumun öğeleri arasında “bilişsel çelişki” yaşayıp yaşamadığı, eğer böyle bir çelişki varsa, bu çelişkiyi ortadan kaldırmaya yönelik ne gibi motivasyonlar kazandığını tespit ve tasvir etmektir. Bu araştırmada yapılandırılmış mülakat formu kullanılmıştır. Form e-posta yöntemi ile gönderilmiş ve katılımcılardan cevapları yine e-posta yöntemiyle toplanmıştır. Araştırmaya bir devlet üniversitesinde görev yapan farklı unvanlardan toplam 51 kişi katılmıştır. Araştırma nitel desende kurgulanmış, yeri geldiğinde nicelleştirmeler yapılmıştır. Araştırma sonucunda katılımcıların dindarlık algılarının yüksek olduğu, katılımcıların çoğunluğunun faize yönelik olumsuz tutuma sahip olduğu tespit edilmiştir. Bununla beraber, katılımcıların büyük bir çoğunluğunun katılım bankalarına yönelik de olumlu tutumlarının bulunmadığı, finansal ihtiyaçlarını karşılarken yeri geldiğinde faizli sistemle çalışan finans kuruluşlarına yöneldikleri anlaşılmıştır. Katılımcıların Festinger’in önerdiği “bilişsel çelişki” kuramına uygun olarak inancı ve davranışı arasında ortaya çıkan uyumsuzlukları gidermek ve tekrar iç huzuru yakalamak için bazı güdülenmelere sahip olduğu kanaatine ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Faiz, Katılım Bankası, Tutum, Bilişsel Uyumsuzluk Kuramı, Festinger

Kaynakça

• AAOIFI (Faizsiz Finans Kuruluşları Muhasebe ve Denetleme Kurumu). Faizsiz Finans Standartları. Trc. Sabahattin Zaim Üniversitesi. İstanbul: TKBB Yayınları, 2018.
• AKTEPE, İshak Emin. İslam Hukuku Çerçevesinde Finansman ve Bankacılık. İstanbul: Yedirenk, 2010.
• AKTEPE, İshak Emin. Katılım Finans. İstanbul: TKBB Yayınları, 2017.
• AKTEPE, İshak Emin. Sorularla Katılım Bankacılığı. İstanbul: TKBB Yayınları, 2013.
• AL-JARHİ, Mabid Ali - Al Rawashdeh, Osamah - Anjum, Muhammed Iqbal - Azid, Toseef - Bayındır, Servet - Canbaz, Muhammet Fatih - Çonkâr, M. Kemalettin - Durmuş, Abdullah - Erdem, Ekrem - Günay, H. Mehmet - Hamza, Hichem - Jedidia, Khoutem Ben - Khan, M. Fahim - Kızıltepe, Kadir - Qureshi, Muhammad Azeem – Yardımcıoğlu, Fatih. İslâm İktisadı Perspektifinden Faiz. Ed. Taha Eğri - Zeyneb Hafsa Orhan. Trc. Gülnihal Kafa. İstanbul: İktisat Yayınları, 2018.
• ALRİFAİ, Tarıq. İslami Finans ve Yeni Finansal Sistem. Trc. Barış Satılmış. Ankara: Buzdağı Yayınevi, 2017.
• BAYINDIR, Abdülaziz. Ticaret ve Faiz. İstanbul: Süleymaniye Vakfı Yayınları, 2016.
• BAYINDIR, Servet. “Katılım Bankacılığı İçin Yeni Bir Ürün Olarak Mal Emtia Vadeli İşlem Sözleşmeleri ve Fıkhî Açıdan İncelenmesi”. Finansal Yenilik ve Açılımları ile Katılım Bankacılığı. 155-206. İstanbul: Türkiye Katılım Bankaları Birliği, 2009.
• BAYINDIR, Servet. Fıkhî ve İktisadî Açıdan İslâmî Finans-2 Para ve Sermaye Piyasaları. İstanbul: Süleymaniye Vakfı Yayınları, 2015.
• BAYINDIR, Servet. İslâm Hukuku Penceresinden Faizsiz Bankacılık. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2005.
• BAYMUR, Feriha. Genel Psikoloji. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 1993.
• BULUT, H. İbrahim - Er, Bünyamin. “Katılım Bankacılığında İki Yeni Finansal Teknik Önerisi: Mudaraba-Risk Sermayesi Yatırım Ortaklıkları ve Mudaraba-Risk Sermayesi Yatırım Fonları”. Finansal Yenilik ve Açılımları ile Katılım Bankacılığı. 11-75. İstanbul: Türkiye Katılım Bankaları Birliği, 2009.
• CANBAZ, Mustafa. Katılım Bankacılığı. İstanbul: Beta Basım Yayım, 2016.
• CÜCELOĞLU, Doğan. İnsan ve Davranışları. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2006.
• ÇUBUKÇUOĞLU, Mehmet Emre – Haşıloğlu, Selçuk Burak. “Dindarlık Olgusunun Satınalma Davranışı Faktörleri Üzerinde Etkisi”. Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi 4/1 (Haziran 2012): 1-18.
• DALGIN, Nihat. Gündemdeki Tartışmalı Dini Konular 2. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2018.
• DURMUŞ, Abdullah. “İslâm Hukuku Açısından Günümüz Kredi ve Finansman Yöntemleri”, İslâmi İlimlerde Metodoloji-III İslâm Hukuku Açısından Tarihten Günümüze Kredi ve Finans Yöntemleri. 57-109. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2011.
• EİSER, J. Richard. Social Psychology. Cambridge: Cambridge University Press, 1986.
• FESTİNGER, Leon. A Theory of Cognitive Dissonance. California: Stanford University Press, 1957.
• FRİTZ, Roschelle L. – Vandermause, Roxanne. “Data Collection via In-Depth Email Interviewing: Lessons From the Field”. Qualitative Health Research 28/10 (2018): 1640-1649.
• GÜNAY, Hacı Mehmet. “İslâm Hukukunda Akit Teorisi Bağlamında Çağdaş Finansman Enstrümanlarından Murâbaha Uygulamaları”. Fıkhî Açıdan Finans ve Altın İşlemleri. Ed. Halit Çalış. 207-227. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2012.
• HACAK, Hasan. “Birinci Müzakere”. Fıkhî Açıdan Finans ve Altın İşlemleri. Ed. Halit Çalış. 231-242. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2012.
• HAWKİNS, Janice E. “The Practical Utility and Suitability of Email Interviews in Qualitative Research”. The Qualitative Report 23/2, How To Article 3, (2018): 493-501.
• HEİDER, Fritz. “Attitudes And Cognitive Organization”. The Journal of Psychology. 21 (1946): 107-112.
• HOGG, Michael A. – Vaughan, Graham M. Sosyal Psikoloji. Trc. İbrahim Yıldız-Aydın Gelmez. Ankara: Ütopya, 2017.
• İNCEOĞLU, Metin. Tutum Algı İletişim. İstanbul: Beykent Üniversitesi Yayınları, 2010.
• JUPP, Victor. The Sage Dictionary of Social Research Methods. London: SAGE Publications Ltd, 2001.
• KAĞITÇIBAŞI, Çiğdem - Cemalcılar, Zeynep. Dünden Bugüne İnsan ve İnsanlar. İstanbul: Evrim Kitabevi, 2014.
• KALLEK, Cengiz. “Mudârebe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30: 359-363. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
• KARADÂĞĪ, Ali Muhyiddin. İslam İktisadına Giriş. Trc. Abdullah Kahraman. İstanbul: İktisat Yayınları, 2018.
• KARAMAN, Hayreddin. İş ve Ticaret İlmihali. İstanbul: İz Yayıncılık, 2012.
• KARTOPU, Saffet – Hacıkeleşoğlu, Hızır. “Dindarlık Eğiliminin Kimlik Duygusu Kazanımındaki Rolü”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi 4/29 (Ağustos 2016):244-268.
• KHAN, Muhammed Akram. İslam İktisadının Meseleleri Güncel Durum ve Geleceğin Bir Analizi. Trc. Sercan Karadoğan. İstanbul: İktisat Yayınları, 2018.
• KIZILGEÇİT, Muhammed. “Dindarlık Üzerine Meta-Analitik Bir Çalışma Doğu Karadeniz Örneği”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 5/4 (Nisan 2016): 1143-1163.
• KIZILKAYA, Necmettin. “Modern Dönemde Faizsiz Bankacılık ve Fıkhî İşleyişi”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi 20 (Ekim 2012): 135-150.
• KIZILTEPE, Kadir – Yardımcıoğlu, Fatih. “Diyanet Personelinin Faiz Hassasiyeti Üzerine Bir Araştırma”. IJISEF 3/2 (Temmuz 2017): 172-225.
• KUREŞÎ, Enver İkbal. Faiz Nazariyesi ve İslâm. Trc. Salih Tuğ. İstanbul: İrfan Yayınevi, 1966.
• ORMAN, Sabri. “Modern İktisat Literatüründe Para, Kredi ve Faiz”. Para Faiz ve İslâm. 11-84. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2015.
• ÖZEN, Ercan – Şenyıldız, Leyla – Akarbulut, Kenan. “Faizsiz Bankacılık Algısı: Uşak İli Örneği”. Journal of Accounting, Finance and Auditing Studies 2/4 (2016): 1-19.
• PEKDEMİR, Şevket. “İslâm Hukuku Açısından Para Borçlarında Cezâî Şart”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi 23 (Nisan 2014): 129-156.
• PEKDEMİR, Şevket. İslâm Hukukunda Sözleşmelerde Cezâî Şart. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2016.
• ROKEACH, Milton. “The Nature Of Attıtudes”. International Encyclopedia Of The Social Sciences. Ed. David L. Sills., Vol. 1, 449-458. United States Of Americas: Crowell Collier And Macmillan Inc., 1968.
• SAVAŞAN, Fatih – Saraç, Mehmet – Güdal, Temel. “Dindar/Muhafazakâr İşadamları perspektifinden İslam Ekonomisi ve Katılım Baknkacılığı”. PESA Raporu (Kasım 2013). https://www.pesa.org.tr/single-post/2017/01/06/Dindar-muhafazakar-%C4%B0%C5%9F-Adamlar%C4%B1-Perspektifinden-%C4%B0slam-Ekonomisi-ve-Kat%C4%B1l%C4%B1m-Bankac%C4%B1l%C4%B1%C4%9F%C4%B1, Erişim: 10/04/2019.
• SMİTH, M. Brewster. “Attitude Change”. International Encyclopedia Of The Social Sciences. Ed. David L. Sills, Vol. 1, 458-467. United States Of Americas: Crowell Collier And Macmillan Inc., 1968.
• ŞİMŞEK, Eyüp. “Çok Partili Dönemde Yeniden Din Eğitimi ve Öğretimine Dönüş Süreci (1946-1960)”. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED] 49 (2013): 391-414.
• TABAKOĞLU, Ahmet. İslâm İktisadına Giriş. 4. Baskı. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2016.
• TEKİN, Bilgehan. “Üniversite Öğrencilerinin Katılım Bankacılığına Yönelik Bilgi, Algı ve Farkındalık Düzeyleri ve Tercihlerine Etkisi”. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi 4/1 (Kış 2019): 135-150.
• TORAMAN, Cengiz – Ata, H. Ali – Buğan, Mehmet Fatih. “İslami Bankacılık Faaliyetlerine Yönelik Müşteri Algısı Üzerine Bir Araştırma”. Gaziantep University Journal of Social Sciences 14/4 (2015):761-779.
• TUNÇ, Hüseyin. Katılım Bankacılığı Felsefesi Teorisi ve Türkiye Uygulaması. 11. Baskı. İstanbul: Nesil Yayınları, 2016.
• TURAN, Yahya – İyibilgin, Orhan. “Üniversite Öğrencilerinin Dindarlık Düzeyleri ve Kur’an’a Yönelik Tutumları Üzerine Amprik Bir Araştırma (Ordu Üniversitesi Örneklemi)”. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi 8/2 (Temmuz 2018): 409-420.
• TURAN, Yahya. “Dindarlık Benlik Saygısı ve Sosyal Medyada Benlik Odaklı Doyumlar”. Journal of History Culture and Art Research 7/5 (December 2018): 624-650.
• TURAN, Yahya. “Yalnızlıkla Başa Çıkma: Yalnızlık, Dini Başa Çıkma, Dindarlık, Hayat Memnuniyeti ve Sosyal Medya Kullanımı”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 22/1 (Haziran 2018): 395-434.
• Türkiye Katılım Bankaları Birliği. “Mukayeseli Tablolar”. Erişim: 26 Şubat 2019. http://www.tkbb.org.tr/mukayeseli-tablolar.
• Türkiye Katılım Bankaları Birliği. Katılım Bankaları 2017 Sektör Faaliyet Raporu. http://www.tkbb.org.tr/Documents/Yonetmelikler/TKBB_2017_TR-Final.pdf.
• ULUDAĞ, Süleyman. İslâm’da Faiz Meselesine Yeni Bir Bakış. 2. Baskı. İstanbul: Dergah Yayınları, 1998.
• UYSAL, Veysel. Din Psikolojisi Açısından Dini Tutum Davranış ve Şahsiyet Özellikleri. İstanbul: İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1996.
• YANIK, Ramazan – Sumer, Serpil. “Katılım Bankacılığı Sisteminin İlahiyat Fakültesi Akademisyenleri Tarafından Değerlendirilmesi: Atatürk Üniversitesi Örneği”. International Congress of Islamic Economy, Finance and Ethics Tam Metin Bildiriler Kitabı. Ed. Seyfettin Erdoğan -Ayfer Gedikli - Durmuş Çağrı Yıldırım. 52-62. Pazıl Reklam, Danışmanlık, Matbaa ve Organizasyon, 2018.
• YANPAR, Atila. İslâmi Finans İlkeler Araçlar ve Kurumlar. 2. Baskı. İstanbul: Scala Yayıncılık, 2015.
• YILDIRIM, İsmail – Çakar, Recep. “Katılım Bankacılığı Kullanımını Etkileyen Faktörlere Yönelik Bir Araştırma”. Global Business Research Congress (GBRC - 2016). Vol.2, 552-563.
• YÜKSEL, Serhat. “İslami Bankacılıkta Fon Toplama / Fon Kullandırma Yöntemleri ve İslami Finansmanda Sukuk”. İslam Ekonomisi ve Finansı. Ed. Seyfettin Erdoğan – Ayfer Gedikli – Durmuş Çağrı Yıldırım. 175-193. İstanbul: Umuttepe Yayınları, 2016.
• ZAİM, Sabahattin. “Özel Finans Kurumlarının Sağlıklı Çalışabilmesi İçin Evvela İnsan Modelinin Oluşması Gerekir”. Türkiye’de Özel Finans Kurumları Teori ve Uygulama. 163-176. İstanbul: Albaraka Türk Yayınları, 2000.