İskenderiye Okulu ve Tıbbî Mantıkî Gelenek

Yıl 2018, Cilt: 2018 Sayı: 36, 91 - 108, 31.10.2018

Ahmet Kayacık

https://doi.org/10.28949/bilimname.419866

Öz

İslam
dünyasında felsefî düşüncenin gelişmesine altyapı oluşturan etkenlerden biri de
Helenik okullardır. Bunları İskenderiye, Antakya, Harran, Bağdat ve Cündşapur
vd. olarak sıralamak mümkündür. Atina okulunun kapanmasının ardından kurulan İskenderiye
Okulu, Müslümanların oraya komşu olmasıyla Yunan bilim ve felsefesinin İslam
dünyasına geçişi ve öğrenilmesinde etkin bir role sahip olmuştur. Buradaki
eğitim tarzı, Atina okulu eğitim geleneğinin devamı olmuş ve daha çok
metinlerin yorumlanması üzerine olmuştur. Bu yöntem daha sonraki Süryani okullarda
da devam ederek İslam toplumuna geçmiş ve felsefe metinlerinin anlaşılmasında
önemli katkılar sağlamıştır. Bu okulun bir üyesi olmamakla beraber, buradaki
eğitim sistemi ya da müfredatında önemli bir konuya dikkat çeken Galen, daha
sonraları takip edilen bir geleneğin de başlatıcısı olmuştur. Bu geleneğe
“Tıbbî-Mantıkî” veya “Tıbbî-Felsefî” gelenek denilmiştir. Çünkü bu okulda
eğitim alan tıp öğrencileri kendi eğitimlerinde faydalı olsun diye, zorunlu
olarak felsefe dersleri de almışlardır ki, bu içerikler Aristo’nun mantık
kitaplarının ilk dördünü oluşturmaktadır. Filozof-doktor diye anılan bir unvan
da bu sebeple ortaya çıkmıştır. İslam dünyasındaki mantık ilminin gelişimi ile
bu gelenek arasında doğrudan bir bağlantı kurulur ve mantık eğitimi tıpla
beraber bağlantılı olarak devam ettiği sürece mantık çalışmaları ilerleme
kaydederken,  bu bağlantı kesilip başka
ilim dallarıyla birlikte ele alındığında ise bir devam sağlanmakla birlikte,
ilerleme değil de gerileme olmuştur iddiası ortaya atılır.

Anahtar Kelimeler

Mantık, İskenderiye okulu, Tıbbî-Mantıkî Gelenek, Mantık Tarihi, Galen

Kaynakça

• Adamson, P., & Taylor, R. C. (2008). İslam Felsefesine Giriş. (M. C. Kaya, Çev.) (2. bs). Küre Yayınları.
• Arıcan, M. K. (2012). Antakya Felsefe Okulu. Journal of Islamic Research, 3(23), 101-108.
• Barış, M. N. (2017). İslam Bilim Tarihi’nde İlk Tercüme Faaliyetleri ve Bilgi Üretimine Katkısı. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 21(3), 1873-1904. https://doi.org/10.18505/cuid.341838
• Copleston, F. (1993). A History of Philosophy, Vol. 1: Greece and Rome From the Pre-Socratics to Plotinus (Reprint edition). New York: Image.
• Dumitriu, A. (1977). History of logic. Abacus Press.
• Edwards, P. (1967). The Encyclopedia of Philosophy 4 Volumes (C. 1). Macmillan.
• El-Behiy, M. (1992). İslam Düşüncesinin İlahi Yönü. Fecr Yayınevi.
• Fahri, M. (2000). İslam Felsefesi Tarihi. (K. Turhan, Çev.) (5. bs). Birleşik Yayıncılık.
• Fahuri, H., & Cer, H. (1982). Tarihü’l-felsefeti’l-Arabiyye (C. 2). Beyrut: Dârü’l-Cil.
• Gutas, D. (2014). Origins in Baghdad (Chapter 1) - The Cambridge History of Medieval Philosophy. Geliş tarihi 30 Nisan 2018, gönderen /core/books/the-cambridge-history-of-medieval-philosophy/origins-in-baghdad/98E43AFB76BEB1D7A8FFD13D4BAEF3AB
• Huseyin, İ. F. (1991). Et-Taklidu’t-Tıbbî ve’l-Mantıkî fi Medreseti’-l İskenderiyye ve Eseruhu fi Tatavvuri’l-Mantıkî’l-Arabi (Yüksek Lisans). Kahire Üniversitesi, Kahire.
• Iskandar, A. Z. (1976). An attempted reconstruction of the late Alexandrian medical curriculum. Medical History, 20(3), 235-258.
• Kayacık, A. (2005). Bağdat Okulu ve İslam Düşüncesindeki Yeri. Üniversite Kitabevi.
• Kutluer, İ. (1993). CÂLÎNÛS. Içinde Diyanet İslam Ansiklopedisi (C. 7, ss. 32-34). İstanbul. Geliş tarihi gönderen http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c07/c070021.pdf
• Lloyd, G. E. R. (2008). Galen and his contemporaries (Chapter 2) - The Cambridge Companion to Galen. Geliş tarihi 30 Nisan 2018, gönderen /core/books/the-cambridge-companion-to-galen/galen-and-his-contemporaries/AEC2DAB98F8936CBC77C223993440143
• McGinnis, J., & Reisman, D. C. (Ed.). (2007). Classical Arabic Philosophy: An Anthology of Sources (First Edition edition). Indianapolis: Hackett Publishing Company, Inc.
• O’leary, D. L. (2003). İslam Düşüncesi ve Tarihteki Yeri. (Y. Kutluay & H. Yurdaydın, Çev.). Pınar Yayınları.
• Peters, F. E. (1968). Aristotle and the Arabs: The Aristotelian Tradition in Islam (1st edition). New York University Press.
• Rescher, N. (1964). The Development of Arabic Logic. University of Pittsburgh Press.
• Rescher, N. (1985). Tetavvürü’l-Mantıki’l-Arabi. (M. B. Mehran, Çev.). Kahire: Dârü’l-Maârif.
• Roueché, M. (1999). Did medical students study philosophy in Alexandria? Inst. of Classical Studies, School of Advanced Study, Univ.
• Sarıkavak, K. (2015). Içinde B. A. Çetinkaya (Ed.), Doğu’dan Batı’ya Düşüncenin Serüveni (2. bs, C. 5, ss. 289-320). İnsan Yayınları.
• Walzer, R. (1962). Greek into Arabic: essays on Islamic philosophy. Harvard University Press.