Ortaçağ Türk-İslam Devletlerinde Kalpazanlık Faaliyetleri

Yıl 2018, Cilt: 2018 Sayı: 36, 527 - 554, 31.10.2018

Arslan Durdu

https://doi.org/10.28949/bilimname.454770

Cited By: 1

Öz

Ortaçağ
Türk–İslâm devletlerindeki çeşitli suçlardan biri olan kalpazanlık en eski çağlardan
itibaren toplumlarda görülmektedir. Kalpazanlar Türk-İslâm coğrafyasının birçok
bölgesinde faaliyette idiler. Genelde kalpazanlık faaliyetleri devletlerin çeşitli
bölgelerinde görülmekle birlikte özellikle darbhânelerin bulunduğu yerlerde daha
aktif görülmektedir. Kalpazanlar piyasaya sürdükleri kalp paralar neticesinde, devletlerin
bünyesinde siyasal, sosyal, ekonomik nitelikli sonuçlara neden olmuşlardır. Suçun
olduğu her yerde mutlaka bunun bir cezası olduğu gibi devletler de kalpazanlık
faaliyetlerinde bulunanlara bir takım cezalar vermişlerdir. Sahte para basımını
çok eski tarihlere kadar götürmek ve daha geniş coğrafyaya yaymak mümkündür. Bu
çalışmada devrin kaynaklarında yer alan kalpazanlık suçunun, Ortaçağ Türk-İslâm
devletlerindeki çeşitli örneklerini ve ekonomik, sosyal ve kültürel yapı
üzerindeki etkileri incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Tarih, Suç ve Ceza, Kalpazan, Kalpazanlık, Kalp para, Türk-İslâm Devletleri, Selçuklular

Counterfeiting Activities in the Medieval Turkish-Islamic States

Öz

Counterfeiting,
one of the various crimes in the medieval Turkish-Islamic states, has been seen
in societies since the earliest times. The counterfeiters were active in many
regions of Turc-Islamic geography. In general, counterfeiting activities are
seen in various regions of the states, but they are seen to be more active
especially in places where mints exist. Counterfeiters have resulted in
political, social, and economic consequences within the structure of the
states, as a result of the counterfeit that they put onto the market. The
states have given some punishments to those who are involved in counterfeiting
activities, as it is absolutely a punishment everywhere it is crime. It is
possible to take counterfeit money printing up to ancient times and spread it
to a wider geographical area. In this study, the various examples of
counterfeit crime in sources of period, medieval Turk-Islamic states and their
effects on economic, social and cultural structure will be examined.

Anahtar Kelimeler

History, Crime and Punishment, Counterfeiter, Counterfeiting, Counterfeit Money, Turc-İslamic State, Seljuks

Kaynakça

• AKSARAYÎ (Kerîmüddin Mahmud-i Aksarayî), Mûsâmeretü’l-Ahbâr, çev. Mürsel Öztürk, TTK, Ankara, 2000.
• AKYILDIZ, Ali, “Sarraflık”, DİA, XXXVI, 2009, ss. 163-165.
• ALPTEKİN, Coşkun, “Selçuklu Paraları”, SAD, III, Ankara, 1971, ss. 554-560.
• ARTUK, İbrahim, “Fels”, DİA, XII, 1995, ss. 309-311.
• ARTUK, İbrahim, “II. Keyhüsrev’in Üç Oğlu Adına Kesilen Sikkeler”, Malazgirt Armağanı, TTK, Ankara, 1993.
• ARTUK, İbrahim, “Sikke”, İA, X, s. 621-622.
• AYCAN, İrfan, “Haccac b. Yûsuf es-Sekafî”, DİA, XIV, 1996, ss. 427-428.
• AYCAN, İrfan, “Mervan I”, DİA, XXIX, 2004, ss. 225-227.
• AYDIN, Cengiz, “Ca’fer b. Ali ed-Dımaşki”, DİA, VI, 1992, ss. 546-547.
• BAYUR, Yusuf Hikmet, Hindistan Tarihi, I, Ankara, TTK, 1987.
• BOZKURT, Nebi, “Sarraflık”, DİA, XXXVI, 2009, ss. 162-164.
• BULUT, Halil İbrahim, “Şeytânüttâk”, DİA, XXXIX, 2010, ss. 104.
• BUNDÂRÎ, Zübdetü’n-Nusre ve Nuhbetü’l-Üsre, Terc. Kıvameddin Burslan, TTK, Ankara, 1999.
• DAVİS, James C., Taş Devrinden Bugüne Tarihimiz: İnsanın Öyküsü, çev. Barış Bıçakcı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2009.
• DIMAŞKİ (Ebu’l-Fadl Ca’fer b. Ali ed-Dımaşki), “Ticaretin Güzelliklerine İşaret”, Ortaçağ Tarih ve Medeniyetine Ait Çeviriler I, Ed. Abdülhalik Bakır, Ankara, 2004.
• EAGLETON, Catherine ve Jonathan Williams, Paranın Tarihi, çev. Fadime Kahya, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2011.
• EHRENKREUTZ, A. S., “Dar Al-Darb”, The Encyclopaedıa Of Islam, II, Leiden, 1991, ss. 117-118.
• EL-BELÂZURÎ, Fütûhu’l-Büldân, Tercüme. Mustafa Fayda, Siyer Yayınları, İstanbul, 2013.
• EL-BÎRÛNÎ, Kıymetli Taşlar ve Metaller Kitabı (el-Cemâhir fi Ma’rifeti’l-Cevahir), Terc. Emine Sonnur Özcan, TTK, Ankara, 2017.
• EL-HEYTEMİ, Ez’zevacir An İktirafil-Kebâir (İslâm’da Helâller Ve Haramlar Büyük Günahlar)-I, Kayıhan Yayınevi, İstanbul, 1970.
• El-HÜSEYNÎ, Ahbârü’d-devleti’s-Selçukiyye, çev. Necati Lügal, TTK, Ankara, 1999.
• EL-MAVERDÎ, el-Ahkamü’s- Sultaniyye, İslam’da Hilafet ve Devlet Hukuku, çev. Ali Şafak, Bedir Yayınevi, İstanbul, 1976.
• ERDEM, İlhan, “Türkiye Selçuklu-İlhanlı İktisadi, Ticari İlişkileri ve Sonuçları, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, XXI, S. 23, 2003, ss. 49-67.
• GENÇ, Reşat, Karahanlı Devlet Teşkilatı, Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 1981.
• GITLER, Haım And Matthew Pontıng, “Chemical Analysis of Medieval Islamic Coin Dies”, Numismatic Chronicle, S. 166, ss. 321-326.
• HÂNDMÎR, Düstüru’l-vüzera, Neşr. Sâid-i Nefîsî, Tahran, 1357.
• HİZMETLİ, Mustafa, “Abbasilerde Hisbe ve Muhtesib: Bağdat Örneği”, Journal of History Culture and Art Research, S. 6, 2017, ss.425-443.
• İBN HALDÛN, Mukaddime, III, çev. Zakir Kadiri Ugan, MEB, İstanbul, 1996.
• İBNÜ’L-CEVZİ, el-Muntazam fi Tarihü’l-Ümem’de Selçuklular (1038-1092), çev. Ali Sevim, TTK, 2014.
• İBNÜ’L-ESİR, el-Kâmil fi’t-târîh, X, çev. Abdülkerim Özaydın, Bahar Yayınları, İstanbul, 1987.
• İMAM GAZZÂLÎ, Kimyâ-i Saâdet, Terc: Faruk Meyan, Bedir Yayınevi, İstanbul.
• İSMAİL GALİP, Takvîm-i Meskûkât-ı Selçukiyye, Kostantiniye, 1309.
• KALLEK, Cengiz, “Hisbe”, XVIII, 1998, ss. 133-143.
• KANAT, Cüneyt, Ortaçağ Türk Devletlerinde Suç ve Ceza, Küre Yayınları, İstanbul, 2017.
• KÂŞGARLI MAHMÛD, Divânü Lügâti’t Türk, Çeviri, Uyarlama. Düzenleme: Seçkin Erdi, Serap Tuğba Yurteser, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2005.
• KAZVİNİ, Nüzhetu’l-Kulub, çev. G. Le Strange, Gibb Memorial, 1915.
• KİRMÂNÎ, (Efdaleddîn Ebû Hâmid Ahmed b. Hâmid Kirmânî) Târîh-i Efdâl, Tahran, 1324.
• KORTEL, Haluk, “Tuğluklular”, DİA, XLI, 2012, ss. 333-336.
• KURPALİDİS, G.M., Büyük Selçuklu Devletinin İdari Sosyal Ve Ekonomik Tarihi, çev. İlyas Kamalov, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2011.
• LAMBTON, Ann K. S., “Atebetü’l-Ketebe’ye Göre Sancar İmparatorluğunun Yönetimi”, Belleten, XXXVII, S.147, TTK, Ankara, 1973 (ayrı basım).
• MAKRÎZÎ, Kitab el-Nukud el-Kadime ve’l-İslamiye (Eski ve İslami Paralar), çev. İsmail Hakkı Konyalı, Nümismatik Serisi I, Gavsi Ozansoy Basımevi, İstanbul, 1946.
• MAKRÎZÎ, el-Mevâ‘iz ve’l-i‘tibâr bi zikri’l-hitati ve’l-âsâr, I, Kahire, 1987.
• MARKOPOLO, Seyahatname, I, Tercüman 1001 Temel Eser.
• MAŞALI, Münteha, “Ölüm Cezası”, DİA, ss. 40-43.
• MERÇİL, Erdoğan, Büyük Selçuklu Devleti, Bilge Kültür Sanat, İstanbul, 2016.
• MEVLÂNA, (Mevlana Celâleddîn-i Rûmî), Mesnevî, I, çev. Veled İzbudak, MEB, İstanbul, 1995.
• MEVLÂNA, (Mevlana Celâleddîn-i Rûmî), Mesnevî, II, çev. Veled İzbudak, MEB, İstanbul, 1995.
• N. NASTİCH, Vladimir, “Coin Forgeries In The Capacıty Of Historical Source (As Evidenced By İslamic Coınage)”, Transactions Of The State Hermitage Museum, LXXXI, St. Petersburg, 2017, ss. 227-242.
• ÖZAYDIN, Abdülkerim, “Kavurd Bey”, DİA, XXV, 2002, ss. 73-74.
• ÖZAYDIN, Abdülkerim, “Melikşâh”, DİA, XXIX, 2004, ss. 54-57.
• ÖZGÜDENLİ, Osman Gazi, “Çağrı Bey’in Oğulları Tarafından Bastırılmış Bazı Sikkeler ve Sağladıkları Bilgiler”, M. Ü. Türklük Araştırmaları Dergisi, S.12, İstanbul, 2002, ss. 318-319.
• ÖZGÜDENLİ, Osman Gazi, “Yeni Paraların Işığında Kuruluş Devri Selçuklularında Hâkimiyet Münasebetleri Hakkında Bazı Düşünceler”, Belleten, LXV, S. 243, ss. 547-570.
• ÖZGÜDENLİ, Osman Gazi, Gâzân Han ve Reformları (1295-1304), Kaknüs Yayınları, İstanbul, 2009.
• ÖZGÜDENLİ, Osman Gazi, Selçuklular, I, İsam Yayınları, İstanbul, 2013.
• PAKALIN, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri Ve Terimleri Ve Sözlüğü II, MEB, İstanbul, 1993.
• PİYADEOĞLU, Cihan, Güneş Ülkesi Horasan, Bilge Kültür Sanat, İstanbul, 2012.
• POLAT, Salahattin, “Ebân b. Osman b. Affân”, DİA, X, 1994, ss. 66-67.
• RÂVENDÎ, Râhatü’s- Sudûr ve Âyetü’s-Sürûr, çev. Ahmet Ateş, I, TTK, Ankara, 1999.
• REŞÎDÜ’D-DİN, (Reşîdü’d-Din Fazlullâh), Cami’ü’üt-Tevârih, Tercüme ve Notlar: Erkan Göksu-H. Hüseyin Güneş, Bilge Kültür Sanat, İstanbul, 2014.
• SAHİLLİOĞLU, Halil, “Darphane”, DİA, VIII, ss. 501-505.
• SAHİLLİOĞLU, Halil, “Dinar”, DİA, IX, 1994, ss. 352-355.
• SAHİLLİOĞLU, Halil, “Dirhem”, DİA, IX, 1994, ss. 368-371.
• SAMİ, Şemseddin, Kâmûs-i Türkî, Kapı Yayınları, İstanbul, 2009.
• SEVİM, Ali -Erdoğan Merçil, Selçuklu Devletleri Tarihi Siyaset, Teşkilat ve Kültür, TTK, Ankara,1995.
• SPULER, Bertold, İran Moğolları, çev. Cemal Köprülü, TTK, Ankara, 1957.
• SÜMER, Faruk, “Keykubad II”, DİA, XXV, 2002, ss. 359-360.
• SÜMER, Faruk, Oğuzlar (Türkmenler) Tarihileri-Boy Teşkilatı-Destanları, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1972.
• TEKİN, Oğuz, “Sikke”, DİA, XXXVII, 2009, ss. 179-184.
• TOPALOĞLU, Bekir, “Ez-Zevâcir an İktirâfi’l-Kebâir”, DİA, XLIV, 2013, ss. 301-302.
• TURAN, Osman, “Keykubâd II”, İA, VI, İstanbul, 1995, ss. 661-662.
• TURAN, Osman, Selçuklular Tarihi ve Türk-İslâm Medeniyeti, Ötüken, İstanbul, 2003.
• TURAN, Osman, Selçuklular Zamanında Türkiye, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2004.
• TÜMER, Günay, “el-Cemâhir”, DİA, VII, 1993, ss. 295-296.
• ÜNAL, Mehmet Ali, Osmanlı Tarihi Sözlüğü, Paradigma Yayıncılık, İstanbul, 2011.
• YENİÇERİ, Celal, “Cehbez”, DİA, VII, 1993, ss. 222-223.
• YILDIZ, Hakkı Dursun, “Abbasiler”, DİA, I, 1988, ss. 31-48.
• YILDIZ, Hakkı Dursun, “Abdülmelik b. Mervan”, DİA, I, 1988, ss. 266-270.
• YİĞİT, İsmail, “Ömer b. Abdülaziz”, DİA, XXXIV, 2007, ss. 53-55.
• YUSUF, (Yusuf Has Hâcib), Kutadgu Bilig, II, Terc. Reşîd Rahmeti Arat TTK, Ankara, 1959.
• YÜKSEL, Ahmet Turan, “Ubeydullah b. Ziyad”, DİA, XLII, 2012, ss. 29-30.
• ZAMBAUR, E. V, “Dirhem”, İA, III, 1977, ss. 594-595.