İbnü'l-Cezerî'nin Kırâatlerin Mütevâtirliği Meselesine Bakışı

Yıl 2018, Cilt: 2018 Sayı: 36, 555 - 586, 31.10.2018

Ömer Özbek

https://doi.org/10.28949/bilimname.458437

Cited By: 3

Öz

Kırâat, Kur'an’a en yakın ve bu cihetle
önemli ilimlerden olduğu görüşü bu alanın mensupları arasında kabul gördüğü gibi,
bu alanın tartışmasız otoritelerinden birinin İbnü’l-Cezerî olduğu göüşü de
kabul görmektedir. Bu nedenle böyle önemli bir şahsiyetin kırâat ilminin meselelerine
bakışı şüphesiz ki, ayrı bir önem arz etmektedir. Bu çalışmanın amacı
İbnü’l-Cezerî’nin kırâat ilmindeki yerini ortaya koymak değil; yalnızca onun, kırâat
alanının önemli meselelerinden biri olan kırâatlerin mütevâtirliği meselesine
bakışını tespit etmek ve değerlendirmektir.

Mütevâtirlik konusu erken dönemde usul
âlimleri tarafından Kur'an’ın mütevâtirliği bağlamında ele alınmıştır. Kırâat
ilminde ise genel olarak Kur'an ve yedi kırâat mütevâtir kabul edilmektedir. İbnü’l-Cezerî
yedi kırâatin mütevâtir oluşunun ön kabulü olan şartları taşıdığı için kırâatleri
ona (aşere) ulaştıran diğer üç kırâatin (İmam Cafer, Yakub ve Halefü’l-Aşir kırâatlerinin)
de mütevâtir olduğu görüşündedir. Yine O’na göre mütevâtir kırâatler bu on kırâatle
de sınırlanamaz. Hattı Osmanî’ye uyan, sahih senetle Hz. Peygambere ulaşan ve
bir vecihle de olsa Arap gramerinin temel kaidelerine muvâfık olan tüm kırâatler
sahihtir ve sahih olanda her zaman tevatür aranmaz.

İbnü'l-Cezerî kırâatleri imamlarından gelişi
itibariyle mütevâtir kabul etmekte ve İbn Mücahid’den öncesinin tartışmalı ve
karanlık olduğundan bahsetmektedir. İbnü'l-Cezerî’nin Ebû Nasr es-Subkî’den
cevaplarını istediği şu sorular önemlidir: “İleri gelen âlimler bu gün
okunmakta olan on kırâat hakkında ne buyuruyorlar? Onlar mütevatir mi değil mi?
On kırâatten birinin tek kaldığı vecihlerin tamamı mütevatir mi değil mi? Şayet
mütevâtir ise o kırâati veya o kırâate dair bir vechi inkâr eden kimseye
gereken nedir?

Anahtar Kelimeler

Kırâat, İbnü’l-Cezerî, mütevâtirlik, tevatür

Kaynakça

• Cessâs, Ahmed b. Alî er-Râzî. el-Füsûl fi’l-usûl. Kuveyt, 1994.Altıkulaç, Tayyar. “İbnü’l-Cezerî”. Diyanet İslam Ansiklopedisi. İstanbul, 1999.Âmidî, Seyfettin. el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm. Beyrut, 1985.Apaydın, H. Yunus. “Mütevâtir”. Diyanet İslam Ansiklopedisi. İstanbul, 2000.İbn Ğalbûn, Ebi’l-Hasen Tâhir b. Abdulmün‘im. et-Tezkira. İskenderiyye, 2001.İbn Haleveyh, Ebû Abdullah Hüseyin b. Ahmed. el-Hucce fi’l-Kırâati’s-seb‘. Beyrut: Abdü’l-‘Âl Salim Mekram, 1401.Ahvâzî, Ebû Ali el-Hasen b. Ali b. İbrahim b. Yezdâd. el-Vecîz fi şerhi Kıraâti’l-kurrâti’s-semâniyeti eimmeti’l-emsâri’l-hamse,. 1. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 2002.İbnü’s-Salâh, Ebû Amr Osmân b. Abdirrahmân. Mukaddime (Ma‘rifetü envâi ulûmi’l-hadîs). Suriye: Dâru’l-Fikr, 1986.Serahsî, Ebû Bekr Muhammed b. Ahmed. Usûlü’s-Serahsî. Beyrut, 1993.Ebû Talib, Abdulhadi. Mu’cemü tashih-i lugati’l-i‘lâmil’l-Arabiy. Ysz., Tsz.Debûsî, Ebû Zeyd Ubeydullah b. Ömer b. İsa. Takvîmü’l-edille fî usuli’l-fıkh. Beyrut, 2001.Suyûtî, Ebu’l-Fazl Celaleddin Abdurrahmân b. Ebû Bekr. el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân. Mısır, 1279h.Maverdî, Ebu’l-Hasen Alâuddin Ali b. Süleyman ed-Dimeşkî. et-Tahbîr Şerhu’t-Tahrîr. Riyad, 2000.İbnü’l-Cezerî, Ebu’l-Hayr Muhammed b. Muhammed ed-Dimeşkî. Müncidü’l-mukriîn ve mürşidü’t-tâlibîn. Kahire, 1350h.İbnü’l-Cezerî, el-Hafız Ebu’l-Hayr Muhammed b. Muhammed ed-Dimeşkî. Gayetü’n-nihâye fi tabakâti’l-kurrâ. Kahire: Mektebetü İbn Teymiye, 1351h.Zeynüddîn el-Irâkī, Ebü’l-Fazl Abdürrahîm b. el-Hüseyn b. Abdirrahmân. et-Takyîd ve’l-îzâh limâ utlika ve uğlika min Mukaddimeti’bni’s-Salâh. 2 Cilt. Beyrut, 1981.Ebu’l-Cûd, Halid Hasan. Tahkik ve Dirâse li er-Ravdi’n-Nadir fi Tahriri Evcuhi’l-Kitâbi’l-Münîr li Muhammed el-Mütevellî. 2004.İbnü’l-Cezerî, Ebu’l-Hayr Muhammed b. Muhammed ed-Dimeşkî. en-Neşr fi Kırâati’l-aşr. 2 Cilt. Mısır, Tsz.Maşalı, Mehmet Emin. Tarihi ve Temel Meseleleriyle Kırâat İlmi. Ankara: Otto, 2016.Emir Padişah el-Buhârî, Muhammed Emin b. Mahmud el-Hanefî. Teysîru’t-tahrîr şerh ‘alâ Kitâbi’t-tahrîr,. Mısır, 1932.Tûfî, Necmuddîn Süleymân b. Abdulkâvî. Şerhu Muhtasari’r-Ravza. Beyrut, 1990.