The Life Of Abū Zarʿ Al-Harawī And His Scientific Personality

Yıl 2019, Cilt: 2019 Sayı: 37, 725 - 757, 30.04.2019

Ömer Faruk Akpınar

https://doi.org/10.28949/bilimname.461055

Cited By: 2

Öz

Abū Zarʿ ‘Abd b. Aḥmad al-Harawī (d. 434/1043) is a multi-faceted, voluminous scholar who has written works in Qurʾānic sciences, fiqh and kalam, especially ḥadīth. He was born in Harāt, one of the major cities of Khorasan, in 355 or 356 (966 or 967) as a descendant of Hazraj. He has an important place in Ṣaḥīḥ al-Bukhārī's living up to today, which is a work that found fame in Islamic culture as the most reliable book after Qurʾān thanks to the authority of the author in his field and the method and thoroughness he followed.
Abū Zarʿ traveled the important science centers of his time, like Basrah, Baghdad, Damascus, Eygpt, Sarakhs, Balkh, Marw, Neyshabur, Mecca and took lessons from many teachers. As a matter of fact, he collected the names of the teachers he learned from them in a book and the number of teachers mentioned in this book exceeded 300.
Abū Zarʿ was a reliable, trustworthy and accurate scholar. His vast accumulation about the authenticity and narrators of hadith, and his meticulosity in hearing (semā‘), and the beauty of his method in many works, and also his being very sensitive about the preservation of books was pointed out. In addition it was stated that the work he had done on Ṣaḥīḥs of al-Bukhārī' and Muslim, called Ṣaḥīḥayn, signified the strength of his memory. This work includes many hadiths which both of two author did not take into their collection despite the accordance of their conditions.
Abū Zarʿ accepted the Maliki denomination. Despite the fact that he had a clairvoyance in the Islamic jurisprudence and was considered a faqīh, refrained from giving a fatwa and directed people who asked him a fatwa to other faqihs. At the same time, some of his works mentioned in the sources are about fıqh, al-Manasik, al-Ribā etc. It was also attributed to him a commentary book (Tafsir) and a work on the virtues of surah.
Abū Zarʿ has also works related to aqaid. Likewise, he also pioneered the propagation of the views of Ashʿarī theologian Abū Bakr al-Bāqillānī, one of his teachers whose denomination adopted by him.  According to sources, he adopted al-Bāqillānī’s views when he saw the respect and compliment of his teacher al-Dāraqutnī to him. In this, the fact that his own thinking is in line with Bāqillānī’s views should be as effective as his devotion to his teacher, al-Dāraqutnī.
In addition to his own works the books he narrated brought him an important position in the history of science. By transmitting them to next generation, he contributed two great history books of al-Bukhārī other than his Ṣaḥīḥ and some important works of al-Dāraqutnī.
The main point that earned Abū Zarʿ fame is his being a Ṣaḥīḥ al-Bukhārī's narrator. Because he revealed one of the first examples of the editorial critique by combining three separate narrations of Farabrī’s copy of Ṣaḥīḥ and by this endeavor he contributed to the preference of the Farabrī narration to others. The fact that he taught Ṣaḥīḥ in Mecca, where he he got married and lived a significant part of his life, enabled his own copy to spread to different geographies. Because he made a pilgrimage every year and read Ṣaḥīḥ in there to the people came to listen him from all over the world. When the soundness of his memory and perfection is added to this, many scholar heared Ṣaḥīḥ from him and obtained permission to transmit it. His son Abū Maktūm ‘Īsā, Abu al-‘Abbās al-‘Udhri, Bājī, Abd al-Ghanī al-Azdī, Abū ‘Īmrān al-Fāsī, Shatanjālā, Ibn Shurayḥ, Ibn ‘Abd al-Bar and Khatīb al-Baghdādī are the most prominent belong them. It is noteworthy that Ibn Hajar, the famous hadith scholar, accepted Abū Zarʿs copy as basis for his commentary work.
Next to all this, thanks to his devoutness life he became one of the al-Haram sheikhs who were exemplary in mysticism. He is an exemplary personage for scholars by paying no attention the world and being so generous enough to hand out everything he has to others. Maybe that's why he was called “Abū Zarʿ”.
This article aims to reveal Abū Zarʿ al-Harawī's life, his scientific surroundings and his position in Islamic sciences, in particular his place between the Ṣaḥīḥ al-Bukhārī’s narrators and some features of his Ṣaḥīḥ script which was published latterly using two separate manuscripts, even if it would be appropriate to make a large edition of it including his own notes. In addition, an example of the narrative tradition of the book will be put forward by pointing to the 21 works that he narrated.

Anahtar Kelimeler

Ḥadīth, Biography, Abū Zarʿ al-Harawī, Ṣaḥīḥ al-Bukhārī, al-Jāmiʿ al-ṣaḥīḥ

Ebû Zer el-Herevî’nin Hayatı ve İlmî Kişiliği

Öz

Müellifinin alanındaki otoritesi ve telifinde takip ettiği titizlik ve metot sayesinde İslâm kültüründe Kur’ân’dan sonra en güvenilir kitap olarak şöhret bulan Buhârî’nin el-Câmiu’s-sahîh’inin bugüne ulaşmasında önemli bir yer edinen Ebû Zer el-Herevî (ö.434/1043), hadis başta olmak üzere Kur’an ilimleri, fıkıh ve kelâm dallarında eserler telif etmiş çok yönlü bir âlimdir. Devrinin önemli ilim merkezlerini dolaşmış, pek çok hocadan ders almıştır. Sahîh-i Buhârî’nin Ferebrî nüshasının üç ayrı rivayetini birleştirmek suretiyle edisyon kritiğinin ilk örneklerinden birisini ortaya koymuş, bu gayreti ile Ferebrî rivâyetinin diğer rivayetlere tercih edilmesine katkıda bulunmuştur. Hayatının önemli bir kısmını geçirdiği Mekke’de Sahih’i okutması, kendi nüshasının farklı coğrafyalara yayılmasını sağlamıştır. O, talebelik ettiği ve mezhebini benimsediği Eş’arî âlimi Ebû Bekr el-Bakıllânî’nin görüşlerinin yayılmasına da öncülük etmiş, zâhidâne yaşantısı sayesinde de tasavvufta emsal gösterilen Harem şeyhlerinden biri haline gelmiştir. Kendi telif ettiği eserler yanında râvisi olduğu eserler, Ebû Zer’i, ilim tarihinde önemli bir konuma getirmiştir. Buhârî’nin Sahîh’inden başka iki Târîh’inin ve Dârekutnî’nin önemli bazı eserlerinin günümüze ulaşmasında onun da katkısı olmuştur. Bu makale, onun hayatını, ilim çevresini ve İslâmî ilimlerdeki konumunu, özellikle de Sahîh-i Buhârî râvîleri arasındaki yerini ve Sahîh nüshasının bazı özelliklerini ortaya koymayı hedeflemektedir. Ayrıca onun rivayet ettiği -tespit edilebildiği kadarıyla- 21 esere işaret edilerek kitap rivâyet geleneğinin bir örneği ortaya konulmuş olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Biyografi, Ebû Zer el-Herevî, Sahih-i Buhârî, el-Câmiu’s-sahîh

Kaynakça

• Aydınlı, Abdullah. Hadis Istılahları Sözlüğü. İstanbul: İFAV Yayınları, 2009.
• Bâcî, Ebu’l-Velîd Süleymân b. Halef. et-Ta’dîl ve’t-tecrîh li-men harrace anhü’l-Buhârî fi’l-Câmii’s-sahîh. Nşr. Ahmed Lebzâr. 3 Cilt. Fas: Vüzâratü’l-evkāf, ts.
• Bağdatlı İsmâîl Paşâ. Hediyyetü’l-ârifîn esmâü’l-müellifîn ve âsâru’l-musannifîn. 2 Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1951-1955.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiu’s-sahîh min rivâyeti Ebî Zer el-Heravî an meşâyihihi’s-selâseti el-Küşmeyhenî ve’l-Müstemlî ve’s-Serahsî. Nşr. Abdülkādir Şeybe el-Hamd, 3 Cilt. Riyâd: y.y., 2008.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiu’s-sahîh. Nşr. Muhyiddîn el-Hatîb. 4 Cilt. Kāhire: el-Mektebetü’s-Selefiyye, 1400.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâîl. et-Târîhu’l-kebîr. 8 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâîl. et-Târîhu’s-sağīr. Nşr. Mahmûd İbrâhîm Zâyed. 2 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Ma’rife, 1986.
• Cum‘a Fethî Abdülhalîm. Rivâyâtü’l-Câmii’s-sahîh ve nüsahıhî. 2 Cilt. Katar: Dâru’l-Felâh, 2013.
• Ebû Zer el-Herevî. el-Cüz’ min Fevâidi Hadîsi Ebî Zer Abd b. Ahmed el-Herevî. Nşr. Ebu’l-Hasen Semîr b. Hüseyin. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd, 1998.
• Edirnevî, Ahmed b. Muhammed. Tabakātü’l-müfessirîn. Nşr. Süleyman b. Sâlih Kazzî. Medine: Mektebetü’l-Ulûm ve’l-Hıkem, 1997.
• Fârisî, Ebu’l-Hasen Abdülğāfir b. İsmâîl. el-Müntehab mine’s-siyâk li Târîhi Nîsâbûr. Nşr. Muhammed Ahmed Abdülazîz. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1989.
• Füllânî, Sâlih b. Muhammed. Katfu’s-semer fî raf’i esânîdi’l-musannefât fi’l-fünûn ve’l-eser. Nşr. Âmir Hasen Sabrî. Cidde: Dâru’ş-Şurûk, 1984.
• Gavrî, Seyyid Abdülmâcid. Mevsûatü ulûmi’l-hadîs ve fünûnihî. 3 cilt. Beyrût: Dâru İbn Kesîr, 2012.
• Hatîb el-Bağdâdî, Târîhu medîneti’s-selâm ve ahbâru muhaddisîhâ. nşr. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. 17 cilt. Beyrût: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 2001.
• Itr, Nûruddîn. Menhecü’n-nakd fî ulûmi’l-hadîs, Dımeşk-Beyrût: Dâru’l-Fikr, 2015.
• İbn Asâkîr, Ebu’l-Kāsım Ali b. el-Hasen b. Hibetillâh. Târîhu medîneti Dımaşk. Nşr. Muhibbuddin Ebû Saîd Ömer b. Garâme el-Amrî. 80 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr: 1995-2000.
• İbn Asâkir, Ebu’l-Kāsım Ali b. el-Hasen b. Hibetillâh. Tebyînü kizbi’l-müfterî fî ma nüsibe ile’l-imâm Ebi’l-Hasen el-Eş’arî. Dımaşk: y.y., 1347.
• İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 cilt. Tunus: ed-Dâru’t-Tûnûsiyye, 1984.
• İbn Atıyye, Ebû Muhammed Abdülhak el-Muhâribî. Fihrisü İbn Atıyye. Nşr. Muhammed Ebu’l-Ecfân ve Muhammed ez-Zâhî. Beyrût: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1983.
• İbn Beşküvâl, Halef b. Abdilmelik el-Endelüsî. es-Sıla fî târîhi eimmeti’l-Endelüs. Nşr. İbrâhîm el-Ebyârî. 3 Cilt. Kāhire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısrî, 1990.
• İbn Ferhûn, İbrâhîm b. Nûreddîn el-Mâlikî. ed-Dîbâcü’l-müzheb fî ma’rifeti a’yâni ulemâi’l-mezheb. Nşr. Me’mûn b. Muhyiddîn el-Cennân. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1996.
• İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî. el-Mu’cemü’l-müfehres ev tecrîdü esânîdi’l-kütübi’l-meşhûra ve’l-eczâü’l-mensûra. Nşr. Muhammed Şekkūr el-Meyâdînî, Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1999.
• İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî. Fethu’l-bârî bi şerhi Sahîhi’l-Buhârî. 8 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Ma’rife, ts.
• İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî. Tebsîru’l-müntebih bi tahrîri’l-müştebih. Nşr. Muhammed Alî en-Neccâr. 4 Cilt. Beyrût: el-Mektebetü’l-İlmiyye, ts.
• İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî. Tehzîbu’t-Tehzîb. Nşr. İbrahim ez-Zeybek, Adil Mürşid. 4 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, ts.
• İbn Hayr, Ebû Bekir Muhammed el-İşbilî. Fehrese. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1998.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmâîl b. Ömer. el-Bidâye ve’n-nihâye. Nşr. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. 25 Cilt. Cîze: Hicr li't-Tıbaa ve'n-Neşr, 1997-1999.
• İbn Ruşeyd, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer el-Fihrî es-Sebtî el-Endelüsî. İfâdetü’n-nasîh bi’t-ta’rîfi bi-senedi’l-Câmii’s-sahîh. nşr. Muhammed el-Habîb ibnü’l-Hûce. Tunus: Matbaatü’ş-Şeriketi’t-Tûnûsiyye, ts.
• İbn Tağriberdî, Cemaluddîn Ebu’l-Mehâsin Yûsuf el-Atabekî. en-Nücûmu’z-zâhira fî mülûki Mısr ve’l-Kahire. nşr. Muhammed Hüseyin Şemseddin). 16 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1992.
• İbnü’l-Cevzî, Cemalüddîn Ebu’l-Ferec Abdurrahmân b. Alî. el-Muntazam fî târîhi’l-ümem ve’l-mülûk. Nşr. Muhammed Abdülkādir Atâ – Mustafâ Abdülkādir Atâ. 19 cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1992.
• İbnü’l-Cezerî, Ebu’l-Hasen Alî b. Muhammed eş-Şeybânî. el-Lübâb fî tehzîbi’l-Ensâb. Beyrût: Dâru Sâdır, 1980.
• İbnü’l-Ebbâr, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh el-Kudâî. el-Mu’cem fî ashâbi’l-kādî el-imâm Ebî Alî es-Sadefî. Kāhire: Mektebetü’s-Sekāfeti’d-Dîniyye, 2000.
• İbnü’l-Ebbâr, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh el-Kudâî. et-Tekmile li-kitâbi’s-Sıla. nşr. Abdüsselâm el-Herrâs. 4 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1995.
• İbnü’l-Imâd, Ebu’l-Felâh Abdulhay el-Hanbelî. Şezerâtü’z-zeheb fî ahbâri men zeheb. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1979.
• İbnü’l-Mülakkın, Ebû Hafs Ömer b. Alî. Gāyetü’s-sûl fî hasâisi’r-rasûl. Nşr. Abdullâh Bahriddîn. Beyrût: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1993.
• Kādî Iyâz b. Mûsâ el-Yahsûbî. Tertîbü’l-medârik ve takrîbü’l-mesâlik li ma’rifeti a’lâmi mezhebi Mâlik. nşr. Muhammed Sâlim Hâşim. 2 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1998.
• Kādî Iyâz b. Mûsâ el-Yahsûbî. el-Gunye Fihristü şüyûhi’l-Kādî Iyâz, Nşr. Mâhir Züheyr Cerrâr. Beyrût: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1982.
• Kandemir, M. Yaşar. “el-Câmiu’s-sahîh”. DİA. 7: 114-123. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Kandemir, M. Yaşar. “Ebû Zer el-Herevî”. DİA. 10: 256-270. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Kâtib Çelebi, Hacı Halife Mustafa b. Abdullah. Keşfu’z-Zünûn an Esâmi’l-Kütüb ve’l-Fünûn. 2 Cilt. Ankara: Maarif Matbaası, 1941.
• Kehhâle, Ömer Rızâ. A’lâmu’n-nisâ fî âlemeyi’l-arab ve’l-İslâm. 5 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, ts.
• Kehhâle, Ömer Rızâ. Mu’cemu’l-müellifîn terâcimu musannifî’l-kütübi’l-arabiyye. 4 Cilt. Beyrut: y.y., ts.
• Kettânî, Abdülhay b. Abdilkebîr. Fihrisü’l-fehâris ve’l-esbât ve mu’cemu’l-meâcim ve’l-meşîhât ve’l-müselselât. nşr. İhsân Abbâs. 3 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1982.
• Kettânî, Muhammed b. Ca’fer. er-Risâletü’l-müstatrafe li beyâni meşhûri’l-kütübi’s-sünneti’l-müşerrefe. nşr. Muhammed b. el-Muntasır ez-Zemzemî. Dımaşk: y.y., 1964.
• Kettânî, Muhammed b. Ca’fer. Hadis Literatürü. trc. Yusuf Özbek. İstanbul: İz Yayıncılık, 1994.
• Koçkuzu, Ali Osman, “Firebrî”, DİA, 13: 132. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Makkarî, Ahmed b. Muhammed et-Tilmisânî. Nefhu’t-tîb min gusni Endelüsi’r-ratîb. Nşr. İhsan Abbâs. 8 Cilt. Beyrût: Dâru Sâdır, 1988.
• Muntasır el-Hatîb. “Devru Ebî Zer el-Herevî fî Neşri’l-Eş’ariyyeti bi’l-Mağrib”. Mecelletü’l-Fıkhi’l-Mâlikî. 11: Kış, 2011, 167. http://www.achaari.ma/Article.aspx?C=5734 06/04/2018.
• Özel, Ahmet. “Bâcî”. DİA. 4: 414-415. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Özsoy, Abdulvahap. Buhârî Nüshaları ve Nüsha Farklılıklarının Mahiyeti Üzerine. Kayseri: Fenomen Yayıncılık, 2016.
• Pedersen, Johannes. İslam Dünyasında Kitabın Tarihi. trc. Mustafa Macit Karagözoğlu. İstanbul: Klasik Yayınları, 2013.
• er-Râbıtatü’l-Muhammediyye li’l-ulemâ. “Ahbâr Mütenevvia”. erişim: 30 Temmuz 2018, http://www.arrabita.ma/Article.aspx?C=105054.
• Sandıkçı, Kemal. Sahîh-i Buhârî Üzerine Yapılan Çalışmalar. Ankara: DİB Yayınları, 1991.
• Sem’ânî, Abdulkerîm b. Muhammed. el-Ensâb. nşr. Abdullâh Ömer el-Bârûdî. Beyrût: Dâru’l-Cinân, 1988.
• Sezgin, M. Fuad. Buhârî’nin Kaynakları. Ankara: Kitâbiyât Yayınları, 2000.
• Sezgin, Fuat. Târîhu’t-türâs el-arabî. trc. Muhammed Fehmî el-Hicâzî. 10 Cilt. Riyad: Câmiatü’l-İmam Muhammed b. Suud el-İslâmiyye, 1991.
• Silefî, Ebû Tâhir Ahmed b. Muhammed. el-Vecîz fî zikri’l-mecâz ve’l-mücîz. Nşr. Muhammed Hayr el-Bikāî. Beyrût: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1991.
• Süyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. el-İtkān fî ulûmi’l-Kur’ân. 2 Cilt. Kāhire: Matbaatu Hicâzî, ts.
• Süyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. Tabakātu’l-huffâz. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1983.
• Süyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. ed-Dürrü’l-mensûr fi’t-tefsîr bi’l-me’sûr. 15 cilt. Kāhire: Dâru Hicr, 2003.
• Topaloğlu, Nuri. Selçuklu Devri Muhaddisleri. Ankara: DİB Yayınları, 1988.
• Uslu, Recep. “Herât”. DİA. 17: 215-218. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Yâkūt, Şihâbüddin Ebû Abdullah el-Hamevî. Mu’cemü’l-buldân. 5 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1977.
• Yücel, Ahmet. Hadis Tarihi. İstanbul: İFAV Yayınları, 2012.
• Zehebî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed. Siyeru a’lâmi’n-nübelâ. nşr. Şuayb el-Arnavut-Ali Ebu Zeyd. 25 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1983.
• Zehebî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed. Tezkiretü’l-huffâz. Beyrut, y.y., 1956.
• Ziriklî, Hayreddin. el-A’lâm kāmûsü terâcimi li eşhüri’r-ricâli ve’n-nisâi mine’l-arabi ve’l-müsta’rabîn ve’l-müsteşrıkîn. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 2002.