The Interpretation of the Provisions about Prophet Muhammed in Qur’an in terms of Murshidi Kamil (Wise Murshid) on Ishari Tafsirs: Bahru'l-Medid Sample

Yıl 2022, Sayı: 47, 831 - 859, 30.04.2022

Derviş Dokgöz

https://doi.org/10.28949/bilimname.1055098

Öz

In this article, the interpretation of the verses about Prophet Muhammed in the Qur'an in terms of sheikhs (murshid-i kamil) in ishari tafsirs has been analysed. Accordingly, the verses about Prophet Muhammed in the Qur'an are mostly interpreted as related to the murshidi kamils in ishari tafsir. Although the topic of the verse is to obey the Prophet, to oppose him or to deny him, the case does not change, and in the ishari interpretation, the murshidi kamils are likened (or compared) to the prophet and are interpreted as obeying or rebelling against them or denying them. In addition to this, it is seen that the fiqh provisions regarding Prophet are also interpreted with regard to murshidi kamils, and it is witnessed that even the provisions specific to Prophet (hasais) are interpreted in this way. The topic of the article has been examined under the headings of obedience to Prophet, opposition/rebellion to him and ishari interpretations about the provisions on various fiqh issues related to him. Samples from the data in the ishari tafsirs on this subject are given and evaluations have been made about them. As a result, it is seen that the ishari interpretations on many different issues related to the Prophet are generally with regard to the murshid-i kamils. Some of such interpretations may be thought as accepted reasonable comments. However, it turns out that some of the interpretations have problems both in terms of the ishari tafsir method (i'tibâr/analogy method) and even show incompatibility with the shar'i principles at some points.

Anahtar Kelimeler

Fiqh, Provision Verse, Prophet Muhammed, Murshidi Kamil (Wise Murshid), Ishari Tafsir.

İşârî Tefsirlerde Hz. Peygamberle İlgili Hükümlerin Mürşid-i Kâmiller Yönünde Yorumlanması: Bahru’l-Medîd Örneği

Öz

Bu makalede Kur’an’da Hz. Peygamberle ilgili yer alan ayetlerin işârî tefsirlerde şeyhler (mürşid-i kâmiller) yönünde yorumlanması konusu ele alınarak incelenmiştir. Buna göre Kur’an’daki Hz. Peygamberle ilgili ayetler, işârî tefsirlerde çoğunlukla mürşid-i kâmillerle ilgili şekilde yorumlanmıştır. Ayetin konusu Hz. Peygambere itaat veya ona karşı çıkmak ya da onu inkâr olsa da durum değişmemekte, işârî yorumda mürşid-i kâmiller peygambere benzetilerek (yahut kıyaslanarak) onlara itaat veya onlara isyan ya da onları inkâr şeklinde manalandırılmaktadır. Bunun yanında Hz. Peygamberle ilgili fıkhî hükümlerin de yine mürşid-i kâmiller yönünde yorumlandığı görülmekte, hatta Hz. Peygambere mahsus olan (hasâis) türündeki hükümlerin dahi yine bu şekilde yoruma tabi tutulduğuna şahit olunmaktadır. Makale konusu Hz. Peygambere itaat, ona karşı çıkma/isyan ve onunla ilgili çeşitli fıkhî konulardaki hükümlere dair işârî yorumlar başlıkları altında incelenmiştir. Bu konuya dair işârî tefsirlerde var olan verilerden örnekler aktarılmış ve haklarında değerlendirmelerde bulunulmuştur. Sonuç olarak Hz. Peygamberle ilgili birçok farklı konuda, işârî yorumların genellikle mürşid-i kâmiller yönünde olduğu görülmektedir. Bu tür yorumların bir kısmı kabul edilebilir türden makul yorumlar olarak görülebilir. Ancak bir kısım yorumların ise işârî tefsir metodu (i’tibâr/analoji yöntemi) açısından sıkıntılar barındırdığı, hatta bazı noktalarda şer’î esaslarla dahi uyumsuzluk gösterir vaziyette olduğu ortaya çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Fıkıh, Ahkam Ayeti, Hz. Muhammed, Mürşid-i Kâmil, İşârî Tefsir

Kaynakça

• Aclûnî, İsmail b. Muhammed. Keşfü’l-Hafâ. Kahire: Mektebetü Kudüs, 1351.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2009.
• Aslan, Nasi - Aydın, Mustafa Şeref. “Zâhir ve Bâtın Bağlamında Tevilin Sınırları/Fıkıh Tasavvuf İlişkisi -Taharet Örneği-”. Marife Dini Aratırmalar Dergisi 21/1 (Haziran 2021), 381-407.
• Ateş, Süleyman. İşârî Tefsir Okulu. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 1998.
• Ay, Mahmut. “İşârî Tefsirde İ‘tibâr/Analoji Yöntemi”. Dinî Ve Felsefî Metinler Yirmibirinci Yüzyılda Yeniden Okuma, Anlama Ve Algılama Sempozyumu Bildirileri. İstanbul, 2012.
• Ay, Mahmut. Kur’an’ın Tasavvufî Yorumu. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2016.
• Bursevî, İsmail Hakkı. Tefsîru rûhi’l-beyân. 10 Cilt. İstanbul: Matbaat-ü Osmaniyye, 1330.
• Dokgöz, Derviş. Bursevî’nin Rûhu’l-Beyân Tefsirindeki Usûlî ve Fıkhî Görüşleri. Malatya: İnönü Üniversitesi, Doktora Tezi, 2020.
• Dokgöz, Derviş. “İşârî/Tasavvufî Tefsirlerde Ahkam Ayetlerinin Yorumlanmasında İ’tibâr Yönteminin Fıkhî Açıdan Değerlendirilmesi”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 37 (2021), 117-142.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî. Sünenü Ebî Dâvud. Riyad: Beytü’l-Efkâri’d-Devliyye, 1999.
• Gurbet, Mahmut. “Ahmet Yesevi’nin Milli Kimlik Tasavvurunda Sünnetin Rolü”. International Social Sciences Studies Journal 7/85 (2021), 2948-2856.
• İbn ‘Acîbe, Ebu’l-Abbas Ahmet b. Muhammed. Bahru’l-medîd fî tefsîri’l-Kur’ani’l-mecîd. Kahire: Hey’etü’l-Mısriyyeti’l-Âmmeti li’l-Kitab, 1999.
• İbn Asâkir, Ebü’l-Kasım Alî b. el-Hasen b. Hibetillâh. Mu’cemu’ş-Şüyûh. Dımeşk: Dâru’l-Beşâir, 2000.
• Necmüddin Kübra, Ahmed b. Ömer. et-Te’vîlâtü’n-Necmiyye. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2009.
• Sinanoğlu, Mustafa. “Kelamcıların İsmet Anlayışının Kur’ an Açısından Değerlendirilmesi”. Dini Araştırmalar Dergisi 3/8 (Aralık 2000), 163-188.
• Sülemî, Hüseyin b. Musa el-Ezdî. Hakâiku’t-tefsîr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2001.
• Şa’bân, Zekiyyüddîn. İslam Hukuk İlminin Esasları. çev. İbrahim Kafi Dönmez. Ankara: TDV Yayınları, 1996.
• Şâtıbî, Ebû İshâk İbrahîm b. Mûsâ. el-Muvâfakât. 7 Cilt. Kahire: Dâru İbn Affân, 1417/1997.
• Zehebî, Muhammed Hüseyin. et-Tefsîr ve’l-müfessirûn. 3 Cilt. Kahire: Mektebetü Vehbe, ts.
• Zürkânî, Muhammed Abdülazîm. Menâhilü’l-irfân fî ulûmi’l-Kur’ân. 2 Cilt. Kahire: Matbaatü Îsâ el-Bâbi’l-Halebî, ts.