Şerif Mardin’in Türk Din Sosyolojisine Metodolojik Katkıları Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2023, Sayı: 49, 567 - 593, 30.04.2023

Mustafa Serin

https://doi.org/10.28949/bilimname.1208406

Cited By: 2

Öz

Türkiye’nin önde gelen sosyal bilimcilerinden Şerif Mardin; siyaset bilimi, tarih, sosyoloji ve din sosyolojisi alanlarındaki özgün çalışmalarıyla sosyal bilimlere önemli katkılar sağlamıştır. Çalışmalarında ağırlıklı olarak din ve din sosyolojisi çözümlemeleri sunan Mardin hakkında pek çok araştırma yapılmıştır. Fakat onun din sosyolojisine ilişkin metodolojik yaklaşımları sınırlı sayıda çalışma dışında spesifik anlamda incelenmiş değildir. Dolayısıyla bu çalışma, böyle bir gereksinimden hareketle Mardin’in Türk din sosyolojisine metodolojik katkılarını incelemeyi hedeflemiştir. Bu çerçevede; Mardin’in kaleme aldığı kitaplar, makaleler, sunduğu tebliğler, kendisiyle yapılmış mülakatlar ve hakkında yapılan çeşitli çalışmalardan yararlanılmıştır. Özellikle de din sosyolojisi kapsamındaki eserleri üzerine yoğunlaşılmış olup bu çalışmalardaki metodolojik yaklaşımlar eleştirel bir bakışla çözümlenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre, Mardin’in genelde sosyal bilimlere özelde ise din sosyolojisine yönelik metodolojisinde her şeyden önce tarihsel arka plan çözümlemelerinin, disiplinler arası yaklaşımın ve anlayıcı sosyolojinin önemli bir yerinin olduğu görülmüştür. Mardin, toplumu anlamaya yönelik olarak kavramsal araçlardan da çokça yararlanmıştır. Ayrıca çalışmalarında yalınkat değerlendirmelerden ziyade konunun arka planını, sürekliliğini ve bütünlüğünü gözeten çok katmanlı ve derinlikli analizler sunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Din Sosyolojisi, Şerif Mardin, Metodoloji

Destekleyen Kurum

Bu çalışma herhangi bir destek almamıştır.

An Investigation On Şerif Mardin's Methodological Contributions To Turkish Sociology Of Religion

Öz

Şerif Mardin, one of Turkey's leading social scientists, has made important contributions to the field of social sciences with his original studies in the fields of political science, history, sociology and sociology of religion. A lot of research has been done about Mardin, which mainly offers analysis of religion and sociology of religion in its studies. However, his methodological approaches to the sociology of religion have not been specifically studied except for a limited number of studies. Therefore, this study aims to examine the methodological contributions of Mardin to the Turkish sociology of religion, based on such a need. In this context; Mardin's books, articles, presentations, interviews with him and various studies about him were used. In particular, his works within the scope of the sociology of religion were focused on, and the methodological approaches in these studies were analyzed with a critical view. According to the results, it has been seen that historical background analysis, interdisciplinary approach and understanding sociology have an important place in Mardin's methodology for social sciences in general and sociology of religion in particular. Mardin has also benefited a lot from conceptual tools to understand society. In addition, he presented multi-layered and in-depth analyzes that consider the background, continuity and integrity of the subject, rather than simple evaluations.

Anahtar Kelimeler

Sociology of Religion, Şerif Mardin, Methodology

Kaynakça

• AKTAY, Y. (2017, Eylül 11). Şerif Mardin’in Katkısını Doğru Anlamak. Yeni Şafak.
• ANIK, M. (2013). Türkiye’de Sekülerizm Tartışmalarında İki Eksen: Şerif Mardin ve İsmail Kara. Ümran Dergisi, 225, 14-31.
• ARDIÇ, N. (2018). Prof. Dr. Nurullah Ardıç ile Şerif Mardin’in Akademik Hayatı. Çekmece İZÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 6(12), 63-74.
• ARLI, A. (2008). Türkiye’de Sosyolojinin Eleştirel Kapasitesi: Şerif Mardin Üzerine. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 6(11), 633-652.
• ARLI, A. (2013). Şerif Mardin Bibliyografyası (1950-2007). İçinde T. Takış (Ed.), Şerif Mardin Okumaları (2. bs, ss. 267-310). Doğu Batı Yayınları.
• ARLI, A. (2014). Oryantalizm-Oksidentalizm ve Şerif Mardin (3. bs). Küre Yayınları.
• ATAY, T. (2013). Şerif Mardin, Din ve Türkiye’de “Galile” Olmak. İçinde T. Takış (Ed.), Şerif Mardin Okumaları (2. bs, ss. 102-121). Doğu Batı Yayınları.
• AYDIN, M. (2007). Türkiye’de Din Sosyolojisi Çalışmaları Tarihsel Gelişim ve Bazı Eğilimler. İçinde Y. Aktay & M. E. Köktaş (Ed.), Din Sosyolojisi (3. bs, ss. 345-378). Vadi Yayınları.
• CANATAN, K. (2018). Şerif Mardin’in İslam Hakkındaki Eserlerinin Eleştirel Değerlendirilmesi. Çekmece İZÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 6(12), 1-28.
• ÇAV, E. (2019). Türkiye’de “Yerli Sosyoloji” İmkanı: Cahit Tanyol ile Şerif Mardin’in Yaklaşımlarının Karşılaştırmalı İncelemesi. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 43(Güz), 78-120.
• ÇELİK, C. (2009). Türk Din Sosyolojisinde Kuramsal Yaklaşım Sorunu. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 1(2), 203-217.
• ÇİĞDEM, A. (2005). “Millî Mesele” Olarak Din. İçinde A. Öncü & O. Tekelioğlu (Ed.), Şerif Mardin’e Armağan (ss. 21-35). İletişim Yayınları.
• DOĞAN, N. (2013). Şerif Mardin, Türk Sosyolojisi ve Sosyolojik Teori. İçinde T. Takış (Ed.), Şerif Mardin Okumaları (2. bs, ss. 19-41). Doğu Batı Yayınları.
• DOĞAN, S., & DEMİR, S. (2018). Şerif Mardin Anısına: İkincil Literatüre Küçük Bir Katkı. Temaşa, 8, 6-26.
• GÜNAY, Ü. (2006a). Dindarlığın Sosyolojisi. İçinde Ü. Günay & C. Çelik (Ed.), Dindarlığın Sosyo-Psikolojisi (ss. 1-59). Karahan Kitabevi.
• GÜNAY, Ü. (2006b). Kuramsal Yaklaşım ve Türk Sosyolojisi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21, 509-542.
• GÜNAY, Ü. (2015). Din Sosyolojisinin Yöntem ve Teknikleri. İçinde N. Akyüz & İ. Çapcıoğlu (Ed.), Din Sosyolojisi El Kitabı (3. bs, ss. 149-168). Grafiker Yayınları.
• GÜNAY, Ü., Taştan, A., & Çelik, C. (2005). Türk Din Sosyolojisinde Yöntem Sorunu. Türk Din Sosyolojisinin Temel Sorunları Sempozyumu, 193-215.
• GÜNERİGÖK, M. (2013). Şerif Mardin’de Din Sosyolojisi. İçinde T. Takış (Ed.), Şerif Mardin Okumaları (2. bs, ss. 168-206). Doğu Batı.
• KARA, İ. (2020). Biraz Yakın Tarih Biraz Uzak Hurafe (3. bs). Dergah Yayınları.
• KARPAT, K. H. (2015). Bir Ömrün İnsanları Türkiye’den ve Dünyadan Portreler. Timaş Yayınları.
• KEYMAN, E. F. (2005). Şerif Mardin’i Okumak: Modernleşme, Yorumbilgisel Yaklaşım ve Türkiye. İçinde A. Öncü & O. Tekelioğlu (Ed.), Şerif Mardin’e Armağan (ss. 37-63). İletişim Yayınları.
• KIZILÇELİK, S. (2009). Batı Sosyolojisine Aşırı Bağımlı Bir Sosyoloji Örneği: Ziya Gökalp, Prens Sabahattin, Sabri F. Ülgener, Mübeccel B. Kıray, Şerif Mardin, Emre Kongar ve Nilüfer Göle’nin Sosyoloji Anlayışları Üzerine Eleştirel Bir Değerlendirme. İçinde E. Eğribel & U. Özcan (Ed.), Türkiye’de Toplumbilimlerin Gelişimi I – Kıta Avrupası Etkisi (ss. 171-236). Kitabevi Yayınları.
• MARDİN, Ş. (1992a). İdeoloji. İletişim Yayınları.
• MARDİN, Ş. (1992b). Türkiye’de Din ve Toplumsal Değişme Bediüzzaman Said Nursi Olayı (M. Çulhaoğlu, Çev.). İletişim Yayınları.
• MARDİN, Ş. (1993a). Din ve İdeoloji (6. bs). İletişim Yayınları.
• MARDİN, Ş. (1993b). 2000’e Doğru Kültür ve Din. İçinde G. A. Tosun (Çev.), Türkiye’de Din ve Siyaset (Makaleler / 3) (3. bs, ss. 213-237). İletişim Yayınları.
• MARDİN, Ş. (1993c). İslamcılık. İçinde Türkiye’de Din ve Siyaset (Makaleler / 3) (3. bs, ss. 11-24). İletişim Yayınları.
• MARDİN, Ş. (1993d). İslamcılık. İçinde Türkiye’de Din ve Siyaset (Makaleler / 3) (3. bs, ss. 25-36). İletişim Yayınları.
• MARDİN, Ş. (1993e). Modern Türkiye’de Din. İçinde H. Ünal (Çev.), Türkiye’de Din ve Siyaset (Makakaleler / 3) (3. bs, ss. 81-113). İletişim Yayınları.
• MARDİN, Ş. (1993f). Türkiye’de Din ve Laiklik. İçinde F. Unan (Çev.), Türkiye’de Din ve Siyaset (Makaleler / 3) (3. bs, ss. 37-80). İletişim Yayınları.
• MARDİN, Ş. (1994a). Siyasal Sözlüğümüzün Özellikleri: “Faşizm”. İçinde M. Türköne & T. Önder (Der.), Siyasal ve Sosyal Bilimler (Makaleler / 2) (3. bs, ss. 159-166). İletişim Yayınları.
• MARDİN, Ş. (1994b). Bir Kitap Hakkında. İçinde M. Türköne & T. Önder (Der.), Siyasal ve Sosyal Bilimler (Makaleler / 2) (3. bs, ss. 191-195). İletişim Yayınları.
• MARDİN, Ş. (1994c). Jön Türklerin Siyasi Fikirleri 1895-1908 (5. bs). İletişim Yayınları.
• MARDİN, Ş. (1996, Temmuz 21-27). Şerif Mardin’le Refah, İslam ve Türkiye Üzerine - “ Refah’ın Problemi Kendi İçinde Olacak ”. Ülke Dergisi, 12. (M. Bilici, Röportaj Yapan)
• MARDİN, Ş. (2013a). Şerif Mardin ile "Türk Siyaset Düşüncesi" Üzerine. Türkiye, İslam ve Sekülerizm (Makaleler / 5), 201-236. (G. Çetinsaya, C. Çakır, A. Okumuş, & A. Arlı, Röportajı Yapanlar) İletişim Yayınları.
• MARDİN, Ş. (2013b). Şerif Mardin ile Merkez-Çevre Analizi Üzerine. Türkiye, İslam ve Sekülerizm (Makaleler / 5), 237-242. (A. Çiğdem, F. Açıkel, N. Erdoğan, & T. Bora, Röportajı Yapanlar) İletişim Yayınları.
• MARDİN, Ş. (2020). Sosyolojiden Tarihe Bakmak. Tarihsel Sosyoloji, 214-232. (B. Toksabay, Röportaj Yapan) Doğu Batı Yayınları.
• OKUMUŞ, E. (2018). Şerif Mardin’de İslam Din Sosyolojisi—Bir Giriş Denemesi. Adam Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 145-174.
• RIIS, O. P. (2012). Din Sosyolojisinde Metod. İçinde P. B. Clarke (Ed.), & A. Onay (Çev.), Din Sosyolojisi Kuram ve Yöntem (ss. 365-388). İmge Kitabevi Yayınları.
• SUBAŞI, N. (2013). Mahalleyi Baskısıyla Hatırlamak. İçinde T. Takış (Ed.), Şerif Mardin Okumaları (2. bs, ss. 122-133). Doğu Batı Yayınları.
• SWINGEWOOD, A. (2014). Sosyolojik Düşüncenin Kısa Tarihi (O. Akınhay, Çev.; 3. bs). Agorakitaplığı.
• ŞEKER, F. M. (2007). Cumhuriyet İdeolojisinin Nakşibendilik Tasavvuru- Şerif Mardin Örneği -. Dergah Yayınları.
• TAKIŞ, T. (2013a). Sosyal Bilimlerin “Öteki” Kutbu: Şerif Mardin ve Entelektüel Bir Harita. İçinde T. Takış (Ed.), Şerif Mardin Okumaları (2. bs, ss. 70-89). Doğu Batı Yayınları.
• TAKIŞ, T. (2013b). Türkiye’de Şerif Mardin Olayı. İçinde T. Takış (Ed.), Şerif Mardin Okumaları (2. bs, ss. 9-16). Doğu Batı Yayınları.