Dinin Bireyselleşmesi Üzerine Niceliksel Bir Araştırma

Yıl 2024, Sayı: 51, 457 - 484, 30.04.2024

Ekber Şah Ahmedi , Büşra Kılıç Ahmedi

https://doi.org/10.28949/bilimname.1394681

Öz

Sekülerleşme teorileri modernleşme sürecinde dinsel olanın yeknesak biçimde zayıflayacağını belirterek modernleşme ve din arasında ters orantılı bir ilişkinin olduğunu ileri sürmektedir. Bu sebeple literatürde modernleşme ve din ilişkisinin mahiyeti hararetli tartışmalara neden olmuş ve modern toplumlarda dini değişimi açıklamak üzere varoluşsal güvenlik teorisi gibi sekülerleşme paradigmasının yeni versiyonlarının yanı sıra dini pazar kuramı gibi farklı modeller geliştirilmiştir. Bu bağlamda sosyal bilim araştırmalarında dini bireyselleşme teorisi de alternatif bir çerçeve olarak ortaya atılmıştır. Bu kuram özellikle Batı Avrupa gibi toplumlarda kurumsal din ve dini otoritelerden bağımsızlaşan ve aracısız deneyimlenen dindarlık formlarının betimlenmesini hedeflemektedir. Yani kuram modernleşme süreciyle insanın geleneğin ve kurumsal yapıların etkisinden sıyrılarak adeta kendi kaderini çizen bir varlık olarak aracısız dinsel yaşama yöneleceğine işaret etmektedir. Böylelikle dini bireyselleşme kuramı eski paradigmadan farklı olarak modern toplumlarda dini olanın etkinliğini tamamen yitirmesinden ziyade özelleşeceğini varsaymaktadır. Nicel desende tasarlanan ve Bursa’da ikamet eden 18 yaş üstü 403 katılımcı ile gerçekleştirilen mevcut araştırma dini bireyselleşme eğilimini ölçmeyi amaçlamaktadır. Elde edilen bulgulara göre, siyasi görüş/ideoloji/dünya görüşü, eğitim düzeyi, dini bilginin kaynağı ve dini grup üyeliği gibi faktörler dinsel bireyselleşmeyi etkilemektedir. Bir başka ifade ile araştırma, komünist, solcu ve Atatürkçü olarak nitelendirilen siyasi görüş ile eğitim düzeyinin, geleneksel dini otoritelerden bağımsız bir dini hayata eğilimi artırdığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Din Sosyolojisi, Modernleşme, Dini Değişim, Dini Bireyselleşme

Etik Beyan

Araştırmanın yapılabilmesi için Bursa Teknik Üniversitesi Etik Kurul Başkanlığı’ndan 24.09.2021 tarihli ve E.4959 sayılı kararla etik onay alınmıştır.

A Quantitative Research On The Individualization of Religion

Öz

The term individual, denoting "a unique entity that cannot be divided without losing its distinctive qualities," (TDK, 1998) is a Latin origin term. Until the 17th century, individual, translated literally as "indivisible," was used in the context of physics to represent the smallest indivisible matter, instead of the atom. From the 18th century onwards, the term individual began to be used in social sciences (Williams, 1985, pp. 161-165). Naturally, the meaning attributed to the individual in the sub-disciplines of social science varies. However, similar to how atoms constitute matter in the natural sciences, individuals are considered to constitute society in the social sciences (Lindsay, 1935, p. 677). Therefore, in the social scientific context, it can be argued that there is a general consensus that the individual is the smallest unit of society, similar to the atom in the natural sciences. Consequently, an individual can be defined as "an entity constituting human communities, carrying similar traits to other humans while also possessing distinctive features" (TDK, 1998). However, there is no consensus in the social sciences regarding the relationship of the individual to society. For example, in sociological thought, in addition to the Weberian perspective, which prioritizes the individual methodologically in this dichotomy, there is also the Durkheimian paradigm that prioritizes society, termed as sociologism. Individualism, as a philosophical doctrine, advocates for the priority and superiority of the individual over society and social institutions, especially in politics, economics, and religion. It implies shaping social institutions as a whole based on the individual's preferences and demands. Lukes, who notes that individualism is built on ideas such as the nobility, autonomy, privacy, and self-development of the individual, examines it in the context of politics, economics, religion, ethics, epistemology, and methodology. Lukes refers to different types of individualism, including political, economic, religious, ethical, epistemological, and methodological individualism (Lukes, 1973, pp. 79-124). Individualization, defined as the evolutionary process of individualism, sheds light on the trajectory where tradition loses its influence on the individual, and individual choice takes precedence, making individuals the authors of their own lives (Turner, 2006, p. 284). Religious individualism signifies a direct, unmediated spiritual experience between the individual and God. According to Lukes, "religious individualism may be defined as the view that the individual believer does not need intermediaries, that he has the primary responsibility for his own spiritual destiny, that he has the right and the duty to come to his own relationship with his God in his own way and by his own effort" (Lukes, 1973, p. 94). Religious individualization, on the other hand, is a sociological theory that asserts that, in the process of modernization, institutionalized religion weakens, giving rise to individualized forms of religiosity. According to this theory, modernization does not necessarily have an entirely secularizing effect; rather, it can lead to a transformation in the way religion is lived. Prominent representatives of this theory include Thomas Luckmann (1967) and Grace Davie (1994).

Anahtar Kelimeler

Sociology of Religion, Modernization, Religious Change, Religious Individualization

Kaynakça

• AĞÇOBAN, S. (2022). İslam ve Bireyselleşme. Astana Yayınları.
• AHMEDİ̇, E. Ş. (2022). Yeni Çağ İnanışlarının Çeşitli Değişkenlerle İlişkisi Üzerine Bir Araştırma: Bursa Örneği. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 26(1), Article 1. https://doi.org/10.18505/cuid.1080308
• AHMEDİ, E. Ş. (2023). Varoluşsal Güvenlik ve Sekülerleşme: Modern Bir Teorinin Eleştirisi. Nobel Yayıncılık.
• BATUR, B. (2020). Toplumsaldan Bireysele: Modern Toplumda Dinin Görünümü. Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, 4(3), Article 3. https://doi.org/10.47525/ulasbid.789464
• BAUER, T. (2021). Neden İslam’ın Orta Çağı Yoktu? Antik Çağ’ın Mirası ve Doğu (H. Y. Akçay, Çev.). Runik Kitap.
• BİLGİN, V. (2021). Din ve Toplum Din Sosyolojisine Giriş (2. bs). Beyan Yayınları.
• BOZKURT, R. (2022). Dinin Özelleşmesi. Din Sosyolojisi Araştırmaları, 2(2), Article 2.
• BURCKHARDT, J. (1937). The Civilization Of The Renaissance In Italy. The Phaidon Press.
• DAVIE, G. (1990). Believing without Belonging: Is This the Future of Religion in Britain? Social Compass, 37(4), 455-469. https://doi.org/10.1177/003776890037004004
• DAVIE, G. (1994). Religion in Britain since 1945: Believing without Belonging. Blackwell Publ.
• DAVIE, G. (2007). The Sociology of Religion. Sage Publications.
• GIDDENS, A. (1996). The Consequences of Modernity. Polity Press.
• GÜNERİGÖK, M. (2017). Geç Modern Çağda Dinsel Bireycilikk ve Kimlik = Religious Individualism and Identity in The Late Modern Age. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 36, Article 36.
• HERVIEU-LÉGER, D. (2000). Individualism Religious and Modern: Continuities and Discontinuities. Içinde D. A. Lyon & M. Van Die (Ed.), Rethinking Church, State, and Modernity (ss. 52-65). University of Toronto Press. https://doi.org/10.3138/9781442679306-toc
• KANT, I. (2022). Aydınlanma Nedir? (M. B. Albayrak, Çev.). Albaraka Yayınları.
• KHAN, Mohd. A. (1987). Individualism: Origin and Evolution. The Indian Journal of Political Science, 48(1), 126-132.
• LINDSAY, A. D. (1935). Individualism. İçinde Encyclopaedia of the Social Sciences (C. 7, ss. 674-680). The Macmillan Company.
• LUCKMANN, T. (1967). The Invisible Religion: The Problem of Religion in Modern Society. The Macmillan Company.
• LUKES, S. (1971). The Meanings of “Individualism”. Journal of the History of Ideas, 32(1), 45-66.
• LUKES, S. (1973). Individualism. Harper & Row Publishers.
• MCCLAY, W. M. (2001). Individualism and its Discontents. The Virginia Quarterly Review, 77(3), 391-405.
• MOULIN, L. (1955). On the Evolution of the Meaning of the Word Individualism. International Social Science Bulletin, 7(1).
• NİŞANCI, Z. (2023). Sayılarla Türkiye’de İnanç ve Dindarlık. International Institute of Islamic Thought & Mahya Yayıncılık.
• PAKER, K. O., & AKÇALI, S. İ. (2012). Dinin Bireyselleşmesi: Üniversite Gençliği ile bir Ölçek Çalışması. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 11(4), 1440-1459.
• POLLACK, D. (2011). Introduction: Religious Change in Modern Societies-Perspectives Offered by the Sociology of Religion. İçinde Detlef Pollack & D. V. A. Olson (Ed.), The Role of Religion in Modern Societies (ss. 1-21). Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203942239
• POLLACK, D., & PICKEL, G. (2007). Religious individualization or secularization? Testing hypotheses of religious change – the case of Eastern and Western Germany. The British Journal of Sociology, 58(4), 603-632. https://doi.org/10.1111/j.1468-4446.2007.00168.x
• RAHMAN, F. (1966). The Status of the Individual in Islam. Islamic Studies, 5(4), 319-330.
• TABACHNICK, B. G., & FIDELL, L. S. (2013). Using Multivariate Statistics. Pearson.
• TDK. (1998). İçinde Birey (1998. bs, C. 1, s. 308). Türk Tarih Kurumu Basım Evi.
• TURNER, B. S. (2005). Individualism. İçinde G. Ritzer (Ed.), Encyclopedia of Social Theory (C. 1, ss. 399-403). SAGE Publications, Inc. https://doi.org/10.4135/9781412952552
• TURNER, B. S. (2006). Individualization Theory. Içinde The Cambridge Dictionary of Sociology (s. 284). Cambridge University Press.
• Türkiye’de Dini Hayat Araştırması. (2014). Türkiye Diyanet İşleri Başkanlığı.
• URBINATI, N. (2015). The Tyranny of the Moderns (M. Thom, Çev.). Yale University Press.
• ÜNAL, M. S. (2011). Dinsel Bireycilik. Açılım Kitap.
• WEBER, M. (2013). Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu (2. bs). BilgeSu Yayıncılık.
• WILLIAMS, G. (2017). The Five Solas of the Reformation: Then and Now. International Journal of Reformed Theology and Life, 3(1), 13. https://doi.org/10.35285/ucc3.1.2017.art1
• WILLIAMS, R. (1985). Keywords: A Vocabulary of Culture and Society. Oxford University Press.
• YILDIRIM, Y. (2016). Bir Kültürel Kriz ve Kritik Konusu Olarak Dini Bireycilik. Tarih Okulu Dergisi, 9(26), 569-594.