Sir Seyyid Ahmed Han’ın Hadis Anlayışının Oryantalizm ve Sömürgecilik Açısından Kritiği

Yıl 2024, Sayı: 51, 253 - 286, 30.04.2024

Salih Kalkan , Muharrem Akoğlu

https://doi.org/10.28949/bilimname.1395435

Öz

Hindistan’da on yedinci yüzyıldan itibaren görülmeye başlayan İngiliz mevcudiyeti, Doğu Hindistan Şirketi’nin takip ettiği askeri politikalarla on dokuzuncu yüzyılda devasa bir sömürge imparatorluğuna dönüştü. İngilizler, kendilerine Endüstri İnkılabını bahşeden Hint Alt Kıtasının kaynaklarını sınırsız bir şekilde sömürürken aynı zamanda yerli halkın bu durumdan şikâyet etmesinden ziyade, bilakis memnuniyet duymasını sağlayıcı bir takım kültür politikalarını hayata geçirmeyi amaçladı. Söz konusu bu amaç çerçevesinde istihdam edilen oryantalistler, on dokuzuncu yüzyıl Batı modernitesi ekseninde gelişen düşünce ve yaşam biçiminin bölgeye ithal edilmesinde ve yerliler arasında ideal bir “değer” olarak yayılmasında öncü oldular. Alt Kıta’nın “modernleştirilmesi” kapsamında gerçekleşen bu faaliyetler, Hindu inancına mensup olanlar arasında makes bulurken, Hintli Müslümanlar tarafından bu değerler kolaylıkla üstlenilmedi. Özellikle İngiliz idaresine karşı tertiplenen 1857 Ayaklanmasının merkezinde Müslümanların görülüyor olması, modernleştirme çabalarının söz konusu tarihten sonra Müslümanlar özelinde yoğunlaştırılmasına neden oldu. Fakat İslam inancının mü'minlerin zihinlerini kuşatıcılığı ve Hz Peygamber’in söz ve fiillerinin Müslümanların günlük yaşamlarının tanzim edilmesindeki merkezi konumu, emperyal beklentilerin eşlik ettiği bu “modernleştirme” çabalarının Hintli Müslümanlar tarafından üstlenilmesinde, onları muhafaza eden bir fonksiyon icra etmiş gibi görünmektedir. Bu bağlamda elinizdeki çalışma, Alt Kıta’da istihdam edilen İngiliz oryantalistlerden Aloys Sprenger (ö. 1893) ve Sir William Muir’in (ö. 1905) Hz. Peygamber’in söz ve fiilleri hakkında ortaya koydukları iddiaların, modernist bir düşünür olan Seyyid Ahmed Han’ın (ö. 1898) hadis anlayışındaki iz düşümlerine ve Seyyid Ahmed Han’ın hadis anlayışının sömürgecilik bağlamında kritik edilmesine odaklanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mezhepler Tarihi, Seyyid Ahmed Han, Hindistan, Hadis, Oryantalizm, Sömürgecilik

The Criticism of Sir Sayyid Ahmad Khan's Understanding of Hadith in terms of Orientalism and Colonialism

Öz

The British presence in India, which began to appear in the seventeenth century, turned into a huge colonial empire in the nineteenth century with the military policies followed by the East India Company. While the British unlimitedly exploited the underground and aboveground resources of the Indian Subcontinent, which gave them the Industrial Revolution, they also aimed to implement a number of cultural policies that would make the local people happy rather than complain about this situation. Orientalists employed for these purposes were pioneers in importing the thought and lifestyle that developed on the axis of nineteenth-century Western modernity to the region and spreading it as an ideal "value" among the locals. However, the fact that the Islamic faith encompasses the minds of believers and the central position of the words and deeds of the Prophet in regulating the daily lives of Muslims seems to have played a protective function in the spread of this value and lifestyle, accompanied by imperial expectations, among Indian Muslims. In this context, this study focuses on the claims by British orientalists employed in the subcontinent Aloys Sprenger (d. 1893) and Sir William Muir (d. 1905) about the words and deeds of the Prophet in the understanding of hadith of Sayyid Ahmed Khan, (d. 1893) a modernist thinker, and the criticism of Sayyid Ahmed Khan's understanding of hadith in the context of colonialism.

Anahtar Kelimeler

History of Sects, Sayyid Ahmad Khan, India, Hadith, Orientalism, Colonialism

Kaynakça

• AHMED, Aziz. Hindistan ve Pakistan’da Modernizm ve İslam. Çeviren Ahmet Küskün. İstanbul: Yöneliş Yayınları, 1990.
• ALTINTAŞ, Fatma Betül. “Tarihsel Eleştiri Yöntemlerinin İslami Rivayetlere Uygulanma İmkânına Dair Bazı Mülâhazalar”. Milel ve Nihal 16, sy 2 (2019): 279-304.
• AYDIN, Ahmet. Yavana İslam Medeniyetinin Büyük Havzası:Hint. İstanbul: Ketebe Yayınevi, 2021.
• BALJON, J. M. S. The Reforms and Religious İdeas of Sir Sayyid Ahmad Khan. 2. Baskı. Lahore: Orientela Publishers, 1958.
• BAYUR, Yusuf Hikmet. Hindistan Tarihi. C. 1. 4 c. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1946.
• BAYUR, Yusuf Hikmet. Hindistan Tarihi. C. 3. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1950.
• BEDİR, Murtaza. “Sünnet”. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi, 38:150-53. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2010.
• BELÂZURÎ, Ahmed b. Yahyâ. Fütûhu’l Büldân (Ülkelerin Fetihleri). Çeviren Mustafa Fayda. 1. Baskı. İstanbul: Siyer Yayınları, 2013.
• BROWN, Daniel W. “Islamic Modernism in South Asia: A Reassessment”. The Muslim World 87, sy 3-4 (1997): 258-71. doi:10.1111/j.1478-1913.1997.tb03639.x.
• BROWN, Daniel W. Rethinking Tradition in Modern Islamic Thought. Cambridge: Cambridge University Press, 1996.
• BULGUR, Durmuş. “1850-1900 Yılları Arası Hind Yarımadasındaki İslami Fikir Akımları”. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1999.
• BULGUR, Durmuş. “Pakistan Bağımsızlık Hareketi’nin Fikri Arka Planı”. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, sy 12 (2016): 33-43.
• BULUT, Yücel. “Oryantalizm”. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi. C. 33. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi, 2007.
• CHAGHATAİ, Muhammad Ikram. “Dr. Aloys Sprenger (1813-1893) His Life and Contribution to Urdu Language and Literature”. Editör Dr Waheed Qureshi. Iqbal Academy Pakistan, 1995, 79-104.
• ÇAP, Sabri. Goldziher Öncesi Oryantalizm ve Hadis. 2. Baskı. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Vakfı Yayınları, 2021.
• DAR, Bashir Ahmad. Religious Thought of Sayyid Ahmad Khan. First Edition. Lahore: Institute of Islamic Culture, 1957.
• DAR, Farook Ahmad. “Strategy of Loyalism: A Case Study of Syed Ahmad Khan’s Relations with the British”. Journal of Political Studies 27, sy 1 (2019): 91-105.
• DAUDÎ, Halid Zaferullah. Şâh Velîyullah ed-Dehlevî’den Günümüze Pakistan ve Hindistan’da Hadis Çalışmaları. İstanbul: İnsan Yayınları, 1995.
• DODWELL, H. H., ed. The Cambridge History Of India. C. 5. Cambridge: Cambridge University Press, 1929.
• DÜZGÜN, Şaban Ali. Seyyid Ahmed Han ve Entellektüel Modernizmi. Ankara: Akçağ Yayınları, 1997.
• GIBB, Hamilton Alexander Rosskeen. Modern Trends in Islam. Chicago: University of Chicago Press, 1945.
• GÖRGÜN, Tahsin. İslam Modernizm ve Batılılaşma. 1. bs. Istanbul: Tire Kitap, 2021.
• GÖRGÜN, Tahsin. Medeniyet Meselesi İslam ve Batı İlişkileri Çerçevesinde. Endülüs, 2020.
• GRAHAM, George Farquhar. The Life and Work of Syed Ahmed Khan, C.S.I. First Edition. Edinburg and London: William Blackwood, 1885.
• HÂLÎ, Altâf Husseyin. Hayat-i-Javed: A Biographical Account of Sir Sayyid. Çeviren K.H Qadiri ve David J. Matthews. Delhi: Idarah-i Adabiyat-i Delhi, 2009.
• HAN, Seyyid Ahmed. Ed-Duâ ve’l-İsticâbe. Agra: Matbaâ Müfîd Aâm, 1892.
• HAN, Seyyid Ahmed. Maqâlât-ı Sir Seyyid. Editör Muhammed İsmail Panipati. C. 5. 16 c. Lahor: İmtiyaz Ali Tâc, 1962.
• HAN, Seyyid Ahmed. Maqâlât-ı Sir Seyyid. Editör Muhammed İsmail Panipati. C. 1. 16 c. Lahor: İmtiyaz Ali Tâc, 1962.
• HAN, Seyyid Ahmed. Maqâlât-ı Sir Seyyid. Editör Muhammed İsmail Panipati. C. 9. 16 c. Lahor: Meclis-i-Terakkî Edeb, 1962.
• HAN, Seyyid Ahmed. Maqâlât-ı Sir Seyyid. Editör Muhammed İsmail Panipati. C. 11. 16 c. Lahor: İmtiyaz Ali Tâc, 1963.
• HAN, Seyyid Ahmed. Maqâlât-ı Sir Seyyid. Editör Muhammed İsmail Panipati. C. 13. 16 c. Lahor: İmtiyaz Ali Tâc, 1963.
• HAN, Seyyid Ahmed. Maqâlât-ı Sir Seyyid. Editör Muhammed İsmail Panipati. C. 2. 16 c. Delhi: Ahmad Nadeem Qasmî, 1984.
• HAN, Seyyid Ahmed. Maqâlât-ı Sir Seyyid. Editör Muhammed İsmail Panipati. C. 7. 16 c. Lahor: Meclis-i-Terakkî Edeb, 1991.
• HAN, Seyyid Ahmed. Maqâlât-ı Sir Seyyid. Editör Muhammed İsmail Panipati. C. 12. 16 c. Lahor: Saadat Art Press, 1993.
• HAN, Seyyid Ahmed. Sırât-ı Ferîdiyye. 2. baskı. Aligarh: Sir Syed Academy, 2009.
• HAN, Seyyid Ahmed. Tahrîr fî Usûlü’t-Tefsîr. Patna-İndia: Hüdâ Bahş Oriental Public Library, 1995.
• HAN, Seyyid Ahmed. Tehzîbu’l Ahlâk. Editör Muhammed Fazluddîn. C. 2. Lahor: Mustafa-i Press, 1895.
• HATİBOĞLU, İbrahim. “İslam’da Yenilenme Düşüncesi Açısından Modernistlerin Sünnet Anlayışı”. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1996.
• HATİBOĞLU, İbrahim. Çağdaşlaşma ve Hadis Tartışmaları: Hint Alt Kıtası, Mısır ve Türkiye’de Hadis Tartışmaları. İstanbul: Hadisevi, 2004.
• HUNTER, W.W. The Indian Musalmans. Third edition. London: Trübner and Company, 1876.
• JONES, William. “The Third Anniversary Discourse, on the Hindus, delivered 2d of February, 1786”. İçinde The Works of Sir William Jones, 3:24-46. Cambridge Library Collection - Perspectives from the Royal Asiatic Society. Cambridge: Cambridge University Press, 2013.
• JUYNBOLL, G. H. A. The Authenticity of the Tradition Literature: Discussions in Modern Egypt. Leiden: E.J. Brill, 1969.
• KANDEMİR, M. Yaşar. “Hadis”. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi, 15:27-64. Istanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 1997.
• KAVAK, Özgür. “Modernizmin Dönüştürücü Etkisi: Seyyid Ahmed Han ve Ahkâmın Dünyevileşmesi”. Divan: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, sy 14 (2003): 137-64.
• KHAN, Syed Ahmad. An Account of The Loyal Mahomedans of India. C. 1-3. 1-3 c. Meerut: By. J. A. Gibbons At The Mofussilite Press, 1860.
• KIDWAI, Shafey. Cementing Ethics with Modernism: An Appraisal of Sir Sayyed Ahmed Khan’s Writings. New Delhi: Gyan Publ. House, 2010.
• KIDWAI, Shafey. Sir Syed Ahmad Khan: Reason, Religion and Nation. London and Newyork: Routledge Tylor & Francis Group, 2021.
• KOPF, David. “Oryantalizm ve Hindistan’ın Okumuş Elit Sınıfı”. Içinde Sömürgecilik ve Eğitim, çeviren İbrahim Kalın, 35-57. İstanbul: İnsan Yayınları, 1991.
• KURTULUŞ, Rıza. “Ahmed Şehîd”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 2:134-35. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• KUZUDİŞLİ, Bekir. “Oryantalizm ve Hadisle İlgilenen Bazı Oryantalistler”. Journal of Istanbul University Faculty of Theology, sy 7 (Nisan 2012).
• MARTI, Huriye. “et-Tarîkatü’l-Muhammediyye”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 40:106-8. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• MEADOWS, Taylor. A Student’s Manual of the History of India. London: Longsmans Green and Co., 1972.
• MUIR, Sir William. The Life of Mahomet. C. 1. 4 c. London: Smith Elder Co., 1861.
• MUIR, Sir William. The Life of Mahomet. C. 2. 4 c. London: Smith Elder Co., 1861.
• NİZAMİ, K. A. Sayyid Ahmad Khan. 3. baskı. New Delhi: Publications Division, 2002.
• ÖZ, Mustafa. “Ahmed Han,Seyyid”. İçinde Diyanet İslam Ansiklopedisi, 2:73-75. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 1989.
• ÖZEL, Taha İsmet. İngiliz Doğu Hindistan Şirketi. İstanbul: Vadi Yayınları, 2021. Pakistan History Boards. A Short History of Hind-Pakistan. Editör Mahmud Husain. Karachi: Pakistan Historical Society, 1955.
• POLAT, Salahattin. Metin Tenkidi. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2020.
• SAID, Edward W. Şarkiyatçılık: Batı’nın Şark Anlayışları. Çeviren Berna Yıldırım. İstanbul: Metis Yayınları, 2016.
• SIDDIKİ, Mazharuddin. İslam Dünyasında Modernist Düşünce. Çeviren Murat Fırat ve Göksel Korkmaz. İstanbul: Dergah yayınları, 1990.
• SMITH, Wilfred Cantwell. Modern Islam in India: A Social Analysis. Ripon Printing Press, 1946.
• SPRENGER, Aloys. Das Leben Und Die Lehre Des Mohammad. Berlin: Nicolaische Verlagsbuchhandlung, 1865.
• TOMİZAWA, Kana. “Sympathy and Prejudice: Late Eighteenth-Century British ‘Orientalists’ and Their Ambiguous Attitudes towards India”. Slavic Research Center, Hokkaido University, Comparative Studies on Regional Powers 3, sy 13 (2013): 133-44.
• TROLL, Christian W. Sayyid Ahmad Khan a Reinterpretation of Muslim Theology. New Delhi: Dhawan Printing Works, 1978.
• WOODHEAD, Christine. “Muir, Sir William”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 31:94. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.