Kırılgan Beşlilerde Doğrudan Yabancı Yatırımlar ve Ekonomik Büyümenin Tarım Sektörüne Etkileri: Ampirik Değerlendirmeler

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 4, 185 - 203, 29.10.2024

Ömer Emirkadı

https://doi.org/10.47103/bilturk.1538720

Öz

Bu çalışmada, yabancı yatırımlara olan gereksinimleri yüksek, dışsal mali şoklardan önemli ölçüde etkilenebilen, derinleşen dış borç yükleri ile yüksek bütçe ve cari denge açıklarına sahip ve Amerikan yatırım bankalarından Morgan Stanley’in 2013’de yayınladığı raporda Kırılgan Beşli ülkeleri adı altında sınıflandırdığı Brezilya, Endonezya, Güney Afrika, Hindistan ve Türkiye’den oluşan ülke grubuna ait 2000 ve 2022 yılları arası dönemi verileri kullanılarak ekonomik büyüme ve doğrudan yabancı yatırımların, tarım sektörüne olan etkileri araştırılmaktadır. Çalışmanın değişkenleri arasındaki ilişkilerin tahmininde; yatay kesit bağımlılığı ile heterojen-homojenlik durumlarına bakılmış, CADF birim kök katsayısı ile uzun dönem katsayı tahmincisi analizleri gerçekleştirilmiştir. Yatay kesit bağımlılığı testi sonuçları, değişkenler arasında %1 anlam seviyesinde, yatay kesit bağımlılığı ilişkisi olduğunu göstermiştir. CADF birim kök testine göre sabitli modelde gdp değişkeni %5 anlam seviyesinde durağan iken diğer değişkenlerin birim kök içerdikleri görülmüştür. Panel eş bütünleşme testi sonucunda ise, seriler arasında uzun dönemli eş bütünleşme ilişkisinin varlığı belirlenmiştir. Panelin geneli itibari ile ulaşılan sonuçlar, doğrudan yabancı yatırımları ifade eden fdi’in, ekonomik büyümeyi temsil eden gdp’in ve tarımsal katma değeri ifade eden agri üzerinde sırayla, %1 ve %5 istatistiksel önem seviyesinde anlamlı etkileri olduğunu ve yanı sıra katsayının da negatif olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Doğrudan Yabancı Yatırımlar, Ekonomik Büyüme, Tarım Sektörü

The Effects of Foreign Direct Investment and Economic Growth on the Agricultural Sector in the Fragile Five: Empirical Evaluations

Öz

Bu çalışmada, yabancı yatırımlara olan gereksinimleri yüksek, dışsal mali şoklardan önemli ölçüde etkilenebilen, derinleşen dış borç yükleri ile yüksek bütçe ve cari denge açıklarına sahip ve Amerikan yatırım bankalarından Morgan Stanley’in 2013’de yayınladığı raporda Kırılgan Beşli ülkeleri adı altında sınıflandırdığı Brezilya, Endonezya, Güney Afrika, Hindistan ve Türkiye’den oluşan ülke grubuna ait 2000 ve 2022 yılları arası dönemi verileri kullanılarak ekonomik büyüme ve doğrudan yabancı yatırımların, tarım sektörüne olan etkileri araştırılmaktadır. Çalışmanın değişkenleri arasındaki ilişkilerin tahmininde; yatay kesit bağımlılığı ile heterojen-homojenlik durumlarına bakılmış, CADF birim kök katsayısı ile uzun dönem katsayı tahmincisi analizleri gerçekleştirilmiştir. Yatay kesit bağımlılığı testi sonuçları, değişkenler arasında %1 anlam seviyesinde, yatay kesit bağımlılığı ilişkisi olduğunu göstermiştir. CADF birim kök testine göre sabitli modelde gdp değişkeni %5 anlam seviyesinde durağan iken diğer değişkenlerin birim kök içerdikleri görülmüştür. Panel eş bütünleşme testi sonucunda ise, seriler arasında uzun dönemli eş bütünleşme ilişkisinin varlığı belirlenmiştir. Panelin geneli itibari ile ulaşılan sonuçlar, doğrudan yabancı yatırımları ifade eden fdi’in, ekonomik büyümeyi temsil eden gdp’in ve tarımsal katma değeri ifade eden agri üzerinde sırayla, %1 ve %5 istatistiksel önem seviyesinde anlamlı etkileri olduğunu ve yanı sıra katsayının da negatif olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Doğrudan Yabancı Yatırımlar, Ekonomik Büyüme, Tarım

Kaynakça

• Adewumi, S. (2006). The Impact of foreign direct investment on growth in developing countries: An African experience. Jönköping International Business School, Jönköping University, Jönköping.
• Alforo, L. (2003). Foreign direct investment and growth: Does the sector matter?, Harvard Business School, Harvard, 1-31, https://www.grips.ac.jp/teacher/oono/hp/docu01/paper14.pdf.
• Blomstrom, M. ve Kokko, A. (2003). The Economics of foreign direct investment incentives. NBER Working Papers 9489, National Bureau of Economic Research, Cambridge. econpapers.repec.org/RePEc:hhs:eijswp:0168.
• Borensztein, E. De Gregorio, J. ve Lee, J. (1998). How does foreign direct investment affect economic growth? Journal of International Economics, 45, 115-135.
• Eberhardt, M. ve Bond, S. (2009). Cross-section dependence in nonstationary panel models: A novel estimator. MPRA Paper 17692, University Library of Munich. http://mpra.ub.unimuenchen.de/17692.pdf.
• Eberhardt, M. ve Teal, F. (2010). Productivity analysis in global manufacturing production. Discussion 515, Department of Economics, http://www.economics.ox.ac.uk/research/WP/pdf/paper515.pdf.
• Edeh, C, E., Eze, C, G. ve Ugwuanyi, S, O. (2020). Impact of foreign direct investment on the agricultural sector in Nigeria (1981–2017), African Development Review, 32(4), 551-564.
• Ersöz, M. ve Bingöl, E. (2022). İktisatın unutulmuş çocuğu: tarım sektörü ve tarımın Orta Doğu'daki geleceği, Tarım Ekonomisi Dergisi, 28(1), 123-139.
• FAO (2001). Agricultural Investment and Productivity in developing countries. Economic and Social Development Paper, 148. Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome, Italy. ftp://ftp.fao.org/docrep/fao/003/x9447e/x9447e.pdf.
• Gale, F. (2013). Growth and evolutionin China’s agricultural support policies. Economic Research Report Number 153, August, United States Department of Agriculture.
• https://www.ers.usda.gov/webdocs/publications/45115/39368_err153.pdf?v=0
• http://www.fao.org/fileadmin/templates/est/PUBLICATIONS/Comm_Working_Papers/ Working_paper_33.pdf
• Kar, M. & F. Tatlısöz. (2008). Türkiye’de doğrudan yabancı sermaye hareketlerini belirleyen faktörlerin ekonometrik analizi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İ.B.B.F. Dergisi, 14, 1-23.
• Nyiwul, L. ve Koirala, N, P. (2022). Role of foreign direct investments in agriculture, forestry and fishing in developing countries, 8(50).
• Oleyede, B.B. (2014). Impact of foreign direct investment on agricultural development in Nigeria, (1981-2012). Kuwait Chapter of Arabian Journal of Business and Management Review, 3, 14-24. http://www.arabianjbmr.com/pdfs/KD_VOL_3_12/2.pdf.
• Olgun, F. A. Işın, Ş. ve Işın, F. (2018). Türkiye'de tarımsal gsyh ile tarımsal yatırımlar arasında nedensellik ilişkisi, Tarım Ekonomisi Dergisi, 24 (1), 1-10.
• Pesaran, M.H. ve Smith, R. (1995). Estimating long-run relationships from dynamic heterogeneous panels, Journal of Econometrics, (68), 1, July, 79-113.
• Pesaran, M. H. (2004). General diagnostic tests for cross section dependence in panels Cambridge Working Papers in Economics, No:435.
• Rakotoarisoa, M.A. (2011). A Contribution to the analysis of the effects of foreign agricultural investment on the food sector and trade in Sub-Saharan Africa. Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome, Italy.
• Solomon, O. ve Mailamba, I, J. (2024). Effect of agricultural foreign direct investment on economic growth in Nigeria 1981–2022. Pakistan Social Sciences Review, 8(1), https://ojs.pssr.org.pk/journal/article/view/439/304, 91-101.
• Sultana, Z. ve Sadekin. N. (2023). The impact of FDI on the Agriculture Sector: A Case Study From Bangladesh. Heliyon Journal, 9(12), 1-9, https://www.cell.com/heliyon/fulltext/S2405-8440(23)10191-5.
• Şaşmaz, M. Ü. ve Özel, Ö. (2019). Tarım sektörüne sağlanan mali teşviklerin tarım sektörü gelişimi üzerindeki etkisi: Türkiye Örneği, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 61, 50-65.
• Terin, M. Aksoy, A. ve Güler, İ. O. (2013). Tarımsal büyümeye etki eden faktörlerin belirlenmesi üzerine bir çalışma”. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3(3), 41-50.
• Türkiye Bankalar Birliği. (2023). Tarım Sektörü Raporu. İstanbul. https://www.tbb.org.tr/Content/Upload/Dokuman/8960/Tarim_Sektor_Raporu_130723.pdf
• Westerlund, J. (2008). “Panel Cointegration Tests of the Fisher Effect”. Journal of Applied Econometrics, (23), 193-233.
• Y. Tatoğlu, F. (2020). İleri Panel Veri Analizi Stata Uygulamalı. 4. Baskı. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım. Yiyong, C, Gunasekera, D. ve Newth, D. (2015). Effects of foreign direct investment econometrics 23(2), 193- 223.
• Zeytoonnejad, M., S.R., Mirdamadi, S.M., Farajallah H., S.J. ve Omidi, N, M. (2023), "Determinants of foreign direct investment inflow to the agricultural sector: a panel-data analysis", Journal of Economic and Administrative Sciences, 39(3), 709-729, https://doi.org/10.1108/JEAS-11-2020-0196.