Zonguldak'ta Milli Mücadele Destekçisi Bir Müftü: Devrek Müftüsü Hacı Abdullah Sabri (Aytaç) Efendi

Yıl 2012, Cilt: 2 Sayı: 1, 145 - 162, 14.06.2013

Tunay Karakök

Öz

Zengin taşkömürü yataklarına sahip olması sebebi ile Zonguldak ve havalisi işgalcileriçin ayrı bir önem arz etmekteydi. Bu nedenle Fransızlar, Zonguldak ve havalisini işgaletmişlerdir. Yaşanan bu işgaller karşısında Devrek'te Müftü Hacı Abdullah Sabri Efendininhalkı direniş için ikna etmeye çalıştığı ve işgalcilere karşı oluşturulmaya çalışılan direnişörgütlerinin oluşturulması için büyük çabalar sarf ettiği görülmüştür. İşte bu çalışmada,sayıları sekseni aşmış ve Milli Mücadele yıllarında Anadolu'nun her tarafında mücadeleiçin seferber olmuş ve ahaliye seferber etmeyi başarmış din adamlarının Milli Mücadeleye katkıları noktasında; İngiliz, İtalyan ve Fransızların işgaline uğramış olan Zonguldak– Devrek havalisindeki direniş hareketini “Muhterem Cemaat; Türk Yurdumuzda bugündenitibaren kurtuluş Savaşı başlamıştır. Şimdi ise alacağınız karar ve çekeceğiniz telgrafl akadınımız, kızımız, topumuz, tüfeğimizle Mustafa Kemal'in yanında yer almalıyız. İştevatan elden gidiyor. Hep beraber kurtaracağız” diyerek başlatmış olan Devrek Müftüsüve Devrek Kuvay-i Milliye Örgütünün kurucusu Hacı Abdullah Sabri Efendinin bölgedekimilli mücadeleye dair oluşumlarda ve faaliyetlerdeki etkinliği hakkında bilgiler verilmeyeçalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Milli Mücadele, Din Adamları, Zonguldak, Devrek, Abdullah Sabri Efendi

Kaynakça

• Ağustos 2012 tarihli Nüfus Kayıt Örneği, Zonguldak İl Nüfus Müdürlüğü.
• Albayrak, Sadık (1990), Son Devir Osmanlı Uleması, C. IV, V, İstanbul.
• Apak, Rahmi (1942), İstiklal Savaşında Garp Cephesi Nasıl Kuruldu?, Güven Matbaası,
• İstanbul.
• Ataman, Hasan (2001), Çaycuma, Ekin Yay., Zonguldak.
• ATASE Ata Arş. Kl. 2, D. 1335/3-2, Fh. 44-1.
• ATASE Ata Arş. Kl. 2, D. 1335/3-2, Fh. 83.
• ATASE Ata Özel Arşivi, Kl. 2, D. 1335/3-2, Fh. 44-1.
• Atilhan, Cevat Rıfat (1949), Milli Mücadelenin Dört Sarıklı Kahramanı, Sebilürreşad, C.
• II, S. 17.
• Aygün, Tahsin (1984), Kurtuluş Savaşı'nda Karadeniz Ereğlisi, Ankara.
• Baykara, Tuncer (1988), Anadolu'nun Tarihi Coğrafyasına Giriş I, Anadolu'nun İdari Taksimatı,
• Ankara.
• Canver, Can (2001), Kurtuluş Savaşında Batı Karadeniz, Kdz. Ereğli.
• Çelikdönmez, Ömür (2000), Devrek Tarihi, Devrek Ticaret ve Sanayi Odası Yayınları,
• Ankara.
• Çelikdönmez, Ömür (2005), Devrek Türk Ocağı ve Zonguldak'ta Türkçülük Hareketi,
• Zonguldak Kent Tarihi 2005 Bildiri Kitabı, 11-13 Kasım 2005, Zonguldak.
• Çoker, Fahir (1975), Türk Parlamento Tarihi, C. III, TBMM Yayını.
• Devrek Postası, Yıl: 12, Sayı: 717, 13 Ekim 1982.
• Ebu Davud (1981), İlim, Bab 1, Hadis nr. 3641, Çağrı Yayınları, İstanbul.
• Erdaha, Kamil (1975), Milli Mücadele Yıllarında Vilayetler ve Valiler, İstanbul.
• Ertuna, Hamdi (1974), İstiklal Harbinde Ayaklanmalar, C. 6, Ankara.
• Güneş, İhsan (1987), Müdafa-i Hukuk Cemiyetinden Halk Fırkasına Geçiş, ATAM Dergisi, C. III.
• Güralp, Şerif (1958), İstiklal Savaşının İç Yüzü, İstanbul.
• Hakimiyet-i Milliye, 5 Mayıs 1920.
• Hamilton, General Ian (1972), Gelibolu Günlüğü, Çev. Osman Öndeş, İstanbul.
• Mısıroğlu, Kadir (1969), Kurtuluş Savaşında Sarıklı Mücahitler, İstanbul.
• Sarıkoyuncu, Ali (2001), Milli Mücadele'de Denizli Müftüsü Ahmet Hulusi Efendi, Diyanet
• Dergisi, C. 27, Sayı 4.
• Sarıkoyuncu, Ali (1990), Milli Mücadele'de Zonguldak ve Havalisi, Ankara Üniv. Türk
• İnkılap Tarihi Enst., Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Sarıkoyuncu, Ali (1999), Milli Mücadelede Din Adamları I, Emre Yayınları.
• Sarıkoyuncu, Ali (2001), Zonguldak ve Çevresinde Müdafa-i Hukuk, Ankara Üniversitesi
• Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, s. 27-28.
• Şapalyo, Enver Benhan (1957), Kuva-yi Milliye Tarihi – Gerilla, Ankara.
• TBMM Zabıt Ceridesi, 2. Baskı, Ankara, 1940, C. 2.
• TBMM Zabıt Ceridesi, 1942, C. 5.
• TBMM'nin 25.Yıl Dönümü Anısına, 25 Nisan 1945.
• Tönik, Vecihi (1945), Türkiye'de İdari Teşkilat, Ankara.
• Tuncer, Kadir (2002), Şeyh Dede Şair Torun, Devrekli Şair Rüştü Onur, Tusak Yay., Zonguldak.
• Zaman, Ekrem Murat (2004), Zonguldak Kömür Havzasının İki Yüzyılı, TMMOB Maden
• Mühendisleri Odası Yay., Ankara.