AYDINLANMANIN TOPLUMSAL DÜŞÜNCEYE ETKİSİ: CEMAAT ve CEMİYET EKSENİNDE SOSYOLOJİK BİR TARTIŞMA

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 2, 5 - 25, 28.12.2023

Galip Bayezit

https://doi.org/10.20493/birtop.1376310

Öz

İnsanlık tarihinde cemaat hayatından cemiyete dönüş sürecinin belki de en hızlı yaşandığı dönem aydınlanmadır. Aydınlanma hareketi bilhassa batıda devrim niteliğinde gerçekleşmiş, fakat dünyanın her yerinde aynı oranda etkili olmamıştır. Zira batı Orta Çağ karanlığını yaşarken doğu bilim ve tekniğin zirvesindedir. Batıda aydınlanma ile başlayan hareket modernite ile kuvvet kazanarak devam etmiş, yaşanan dönüşümün etkileri günümüze kadar gelmiştir. Dolayısıyla batı için aydınlanma fikri, muhtemelen Antik Yunan’dan bugüne kadar ortaya çıkan en önemli düşünce hareketidir. Batı açısından aydınlanmanın olumlu sonuçlarına rağmen geleneği yıkmak, kadim kurumları işlevsiz kılmak gibi birtakım olumsuz neticeleri de görülmüştür. Son tahlilde aydınlanma hareketinin suikast girişimi teşebbüste kalmış, geleneksel kurumların bir kısmı günümüze kadar gelmiş, cemaat tipi sosyal yapılar varlığını sürdürmüştür. Fakat geleneksel yapılar da yaşanan değişimden nasibini almış, büyük oranda dönüşüm geçirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Aydınlanma, Cemaat, Cemiyet, Rasyonelleşme, Modernleşme

Etik Beyan

Etik kurul kararını gerektirecek bir çalışma yapılmamıştır.

Destekleyen Kurum

Yok

Teşekkür

Yok

THE IMPACT OF ENLIGHTENMENT ON SOCIAL THOUGHT: A SOCIOLOGICAL DISCUSSION ON COMMUNITY AND SOCIETY

Öz

Perhaps the period in the history of humanity which the transition from community life to society occurred most rapidly is the Enlightenment. The Enlightenment movement, especially in the West, revolutionized but it did not have the same level of influence everywhere in the world. This is because, while the West was experiencing the darkness of the Middle Ages, the East was at the peak of science and technology. In the West, the movement that began with the Enlightenment gained strength with modernity and its effects have continued to the present day. Therefore, the concept of the Enlightenment is probably the most significant intellectual movement that has emerged from ancient Greece to the present day for the West. Despite the positive outcomes of the Enlightenment from a Western perspective, there have also been some negative consequences, such as breaking with tradition and rendering ancient institutions ineffective. Ultimately, the Enlightenment movement fell short of attempting assassination, some traditional institutions have survived to this day, and community-type social structures have continued to exist. However, traditional structures have also undergone changes and have undergone significant transformation.

Anahtar Kelimeler

Enlightenment, Community, Society, Rationalization, Modernization

Kaynakça

• Arslan, A. (1992). Aydınlanma. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 1(2), 23-33.
• Atabay, M. (2015). Aydınlanma Çağı ve Avrupa. Nobel Yayınları.
• Aydoğan, A. (2000). Şehir ve Cemiyet. İz Yayınları. İstanbul.
• Baloğlu, B. (1986). Cemiyet Tipleri. Sosyoloji Konferansları, (21), 249-260.
• Bozkurt, V. (2006). Endüstriyel ve Post-Endüstriyel Dönüşüm. Ekin Yayınları.
• Bozkurt, V. (2011). Değişen Dünyada Sosyoloji. Ekin Yayınları.
• Cohen, J. (1999). Strateji ya da Kimlik: Yeni Teorik Paradigmalar ve Sosyal Hareketler. İçinde K. Çayır (Çev./Haz.), Yeni Sosyal Hareketler (ss. 109-131). Kaknüs Yayınları.
• Dever, A. (2012). Bilginin Efendileri: Epistemik Cemaat. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, Bahar (13), 201-217.
• Erkal, M. E. vd. (1997). Ansiklopedik Sosyoloji Sözlüğü, Der Yayınları.
• Ewald, O. (2010). Fransız Aydınlanma Felsefesi. (G. Aytaç, Çev.). Doğu Batı Yayınları.
• Freyer, H. (2013). Din Sosyolojisi, (T. Kalpsüz, Çev.). Doğu Batı Yayınları.
• Gezgin, M. F. (1988). Cemaat-Cemiyet Ayırımı ve Ferdinand Tönnies. Sosyoloji Konferansları, (22), 183-202.
• Gümüşlü, B. (2017). Aydınlanma ve Türkiye Cumhuriyeti. H.Ü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (8), 123-144.
• Kıllıoğlu, İ. (2011). Aydınlanma Sorununa Giriş Denemesi. M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 2(41), 167-188.
• MacIver, R. M. & Page, C. H. (1994). Cemiyet 1, (A. Kurtkan, Çev.). M.E.B. Yayınları.
• Mardin, Ş. (2007). Din ve İdeoloji (22. Baskı). İletişim Yayınları.
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji Sözlüğü. (O. Akınhay ve D. Kömürcü, Çev.). Bilim ve Sanat Yayınları.
• Sımmel, G. (2000). Metropol ve Zihinsel Yaşam. İçinde A. Aydoğan (Haz.), Şehir ve Cemiyet (ss. 167-184). İz Yayınları.
• Taplamacıoğlu, M. (1963). Din Sosyolojisi. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Tatar, H. C. (1999). Nuh’un Gemisindekiler-Şehirleşme ve Dinî Cemaatleşme, Turan Yayıncılık.
• Tatar, H. C. (2012). Din ve Kapitalizm. Sosyoloji Konferansları, 1(45), 149-168.
• Tatar, T. (2017). Cemaat Olarak Çokkültürcülük ve Politikaları. Sosyoloji Konferansları, (55), 289-314.
• Tönnies, F. (1944). Cemaat ve Cemiyet Nazariyesi. (Z. F. Fındıkoğlu, Çev.). İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 9(3-4), 712-748.
• Tönnies, F. (2000), Cemaat ve Cemiyet. İçinde A. Aydoğan (Haz.), Şehir ve Cemiyet (ss. 185-217). İz Yayınları.
• Topses, M. D. (2010). Aydınlanma Sosyolojisi. Anı Yayıncılık.
• Toprak, M. (2019). Aydınlanma ile cemaat arasındaki paradoksal ilişki, Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 31-41.
• Touraine, A. (1999). Toplumdan Toplumsal Harekete Yeni Sosyal Hareketler. (K. Çayır, Çev.). Kaknüs Yayınları.
• Weiming, T. (2007). Aydınlanma Zihniyetinin Ötesi: Antropokozmik bir bakış açısı. (M. Akif Kayapınar, Çev.). Dîvân: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, 12(22), 27-38.
• Yelken, R. (1999). Cemaatin Dönüşümü. Vadi Yayınları.
• Zeitlin, M. I. (1987). Ideology and the Development of Sociological Theory. (M. Tekin, Çev.). Prentice-Hall.