Üst İyonküredeki ‘O+ + N2’ Reaktif Çarpışmasına Ait Kayıp Terimlerinin Değişimlerinde Güneş Tutulması Etkisinin İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 2, 304 - 310, 07.06.2021

Mehmet Yaşar

https://doi.org/10.17798/bitlisfen.842378

Cited By: 1

Öz

Dünya iyonküresi üzerindeki güneş tutulma etkilerinin incelenmesi tutulma süresince iyonküre yapısındaki ani ve orta ölçekli değişmeler ile ilgili oldukça önemli bilgi kaynağı sağlar. Bu çalışmada Kharkov şehrinde 29 Mart 2006 tarihinde gözlemlenen güneş tutulmasının ‘O+ + N2 → NO+ + N’ reaktif reaksiyona ait kayıp terimleri üzerindeki etkisi yüksekliğe (252, 303, 353 ve 399 km) bağlı olarak incelenmiştir. İncelemeler sonucunda kayıp terimlerinin her üç gün içinde (28, 29, 30 Mart) yükseklikle ters orantılı bir şekilde değiştiği görülmüştür. 29 Mart tutulma gününde tam örtülmenin yaşandığı zaman aralığında tüm yüksekliklerde kayıp terimi minimuma düşmüştür. İyonküre üzerindeki güneş tutulma etkisinin tutulmadan sonraki günde önceki güne nazaran daha fazla olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

iyonküre, Reaksiyon süreçleri, Güneş tutulması

Teşekkür

Yazar Kharkov Incohorent Scatter Radar’a teşekkür eder.

Kaynakça

• Chukwuma V.U., Adekoya B.J. 2016. The effects of March 20 2015 solar eclipse on the F2 layer in the mid-latitude. Advances in Space Research, 58 (9): 1720-1731.
• Rishbeth H. 1968. Solar eclipses and ionospheric theory. Space Science Reviews, 8: 543-554.
• Oliver W.L., Bowhill S.A. 1974. The F1 region during a solar eclipse. Radio Science, 9 (2): 189-195.
• Taran V.I., Bogovsky V.K., Lysenko V.N., Grigorenko Ye.I., Emelyanov L.Ya. 2001. Investigation of circumterrestrial space by means of incoherent scatter radar. Space Science and Technology, 7 (2): 36-41.
• Yemelyanov L.Ya., Dzyubanov D.A. 2007. The peculiarities of mid-latitude ionosphere plasma drift velocity determination. Telecommunications Radio Engineering, 66 (14): 1313-1327.
• Grigorenko E.I., Lyashenko M.V., Chernogor L.F. 2008. Effects of solar eclipse of March 29, 2006, in the ionosphere and atmosphere. Geomagnetism and Aeronomy, 48 (3): 337-351.
• Chernogor L.F., Grigorenko Ye.I., Lyashenko M.V. 2011. Effects in geospace during partial solar eclipses over Kharkiv. International Journal of Remote Sensing, 32 (11): 3219-3229.
• Lyashenko M.V., Chernogor L.F. 2013. Solar eclipse of August 1, 2008, over Kharkov: 3. Calculation results and discussion. Geomagnetism and Aeronomy, 53 (3): 367-376.
• Chernogor L.F. 2019. Physical processes in the ionosphere during the solar eclipse on March 20, 2015 over Kharkiv, Ukraine (49.6° N, 36.3° E). Journal of Atmospheric and Solar-Terrestrial Physics, 182: 1-9.
• Hunsucker R.D., Hargreaves J.K. 2003. The high-latitude ionosphere and its effects on radio propagation, Cambridge University Press, New York, 1-613.
• Sağir S., Yaşar M., Atici R. 2019. The Relationship between Dst, IMF-Bz and Collision Parameters for O+ + N2 → NO+ + N Reactive Scattering in the Ionosphere. Geomagnetism and Aeronomy, 59 (8): 1003-1008.
• Yaşar M., Canyilmaz M. 2018. Investigations of Chemical Processes of O+ + H2 (V = 0, J = 0) Reaction Using Thermal Variation in the Ionospheric Regions. Thermal Science, 22 (1): 47-53.
• Yaşar M. 2021. The Change of Diffusion Processes for O+ + N2→NO+ + N Reaction in the Ionospheric F Region During the Solar Eclipse Over Kharkov. Thermal Science, 25 (1): S51-S56.
• Yaşar M. 2017. Kuantum mekaniksel yaklaşım ile iyonküredeki O++H2→OH++H reaksiyonunun incelenmesi. Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Mendillo M., Hawkins G.S., Klobuchar J.A. 1975. A Sudden Vanishing of the Ionospheric F Region Due to the Launch of Skylab. Journal of Geophysical Research, 80 (16): 2217-2228.
• Mendillo M., Forbes J.M. 1978. Artificially created holes in the ionosphere. Journal of Geophysical Research: Space Physics, 83: 151-162.