Kur’ân’da “Alîm” İsmi ve Geçtiği Âyetlerle İlgisi

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 2, 374 - 405, 20.12.2017

Mehmet Altın

Öz

Kur’ân-ı Kerim,
farklı üslûp ve kalıplarda değişik isim-sıfatlarla Allah’ı insanlara tanıtmış,
bu isim-sıfatları “el‐esmâu’l-husnâ”[1]
diye isimlendirmiştir.
Bu isimler, zât‐ı ilâhîyi
niteleyen ve tanıtan vasıflar olması sebebiyle Kur’ân’da yaygın bir şekilde; birçok âyette veya âyetin sonunda zikredilmektedir.
Allah’ın bu isimlerinin Kur’ân’da rastgele serpiştirilmediği, tek ya da ikili
olarak gelen bu isimlerin, geçtikleri âyetlerin ve o âyetlerin içerisinde yer
aldığı pasajların muhtevasıyla sıkı bir münâsebet içinde oldukları
görülmektedir. Özellikle âyetlerin sonunda zikredilen esmâ-i hüsnâ, hem âyetin
anlaşılmasında önemli bir yer tutar, hem de önceki ve sonraki âyet içerikleriyle
çoğu zaman sıkı bir anlam ilişkisi içinde bulunur.

Kur’ân’da yoğun
olarak kullanılan esmâ-i hüsnâdan
biri de ‘Alîm’ ismidir. 153 defa Allah’a nisbet edilen bu isim; çoğunlukla esmâ‐i hüsnâdan bazı isimlerle
birlikte terkip oluşturmak suretiyle Allah’a nisbet edilmektedir. Kur’ân’ın
muhtelif yerlerinde elli beş yerdeyalın hâlde (tek başına) Allah’a
izafe edilirken, otuz altı yerde Hakîm, otuz iki yerde Semî, yedi yerde Vâsi,
altı yerde Azîz, dörder yerde Habîr, Kadîr, üç yerde Halîm, ikişer yerde
Hallâk, Şâkir ve bir yerde de Fettâh isimleriyle birlikte Allah’ı
nitelemektedir. “Alîm” isminin birlikte kullanıldığı diğer isimler (esmâ-i hüsnâ) ile geçtiği
âyetlerin içerikleriyle olan bağlantısı incelendiğinde tenâsüp/uyum içinde
olduğu görülür.

---

[1]el-Esmâu’l-hüsnâ terkibi, “ism”in çoğulu
olan “esmâ” ile, “güzel”, “en güzel” anlamındaki “hüsnâ” kelimelerinden oluşmuş
olup, Allah’a ait tüm isimleri ifâde etmek üzere “en
güzel isimler” demektir. (Geniş bilgi için bkz.: Ebu’l-Kâsım
Abdurrahman b. İshâk ez-Zeccâcî, İştikâku Esmâillah, (Thk.: Abdulhüseyin
Mübarek), Beyrut, 1986, 255-268.) Bir
sıfat tamlaması olan bu terkip, Türkçede daha çok Farsça karşılığı olan “esmâ-i hüsnâ” şekliyle
kullanılmaktadır. Biz de söyleyiş
kolaylığı ve yaygınlığı açısından çalışmamız boyunca bu terkibin “esmâ-i hüsnâ”
şeklindeki kullanımını tercih edeceğiz.

Anahtar Kelimeler

el‐Esmâu’l‐Hüsnâ, Alîm, Halîm, Azîz, Kadîr, Habîr, Şâkir, Hallâk, Vâsi, Semî

Kaynakça

• Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli (Terc.: Komisyon), Ankara, 1999. RÂZÎ, Fahruddin Muhammed b. Ömer,Mefâtîhu’l-Gayb, I-XXXII, 1. baskı, Beyrut, 1981. ZEMAHŞERÎ, Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer, el-Keşşâf an Hakâiki Ğavâmizi’t-Tenzîl ve Uyûni’l-Ekâvil fi Vucûhi’t-Te’vîl, (Thk.: eş-Şeyh Âdil Ahmed Abdulmevcûd ve bşk.), Riyâd, 1998.