Hava Kirliliğinin Ciddi Boyutlara Ulaştığı Kentlere Bir Örnek: Siirt

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 2, 641 - 666, 21.12.2018

Adnan Alkan

Öz

Endüstri devrimi ile
başlayan ve fosil yakıt tüketiminin artışına paralel olarak artan hava
kirliliği, günümüzde küresel ölçekte yaşanan büyük bir çevre sorunu haline
gelmiştir. Başta karbondioksit olmak üzere atmosferdeki konsantrasyonları
sürekli artan kirletici gazlar, dünyanın en önemli sorunu olan iklim
değişikliği ve çevre sorunlarını doğurmuştur. Kirletici kaynaklara ve coğrafi
konumlarına göre dünyanın değişik bölgeleri bu sorunu farklı boyutlarda
yaşamaktadır. Hava kirliliği düzeyleri birçok ülke ve kentte halen kabul edilen
sınırların üzerinde seyretmektedir. Kirlilik, özellikle endüstriyel
tesislerden, konutlarda ısınma amaçlı yakıt tüketiminden ve motorlu taşıt
egzozlarından kaynaklanmaktadır. Ülkemizde son zamanlarda çevresel
farkındalığın artması, doğalgaz kullanımıyla birlikte çoğu kentte hava
kirliliğinde nispeten bir gerileme olmasına rağmen, halen ciddi bir sorun
olarak varlığını sürdürmektedir. Siirt kentinde de son yıllarda yaşanan hızlı
nüfus artışı, çarpık kentleşme, nispeten artan sanayileşme ve düşük kalite
fosil yakıt kullanımının halen çok yaygın olması gibi nedenlerle özellikle kış
aylarında hava kirliliği ciddi boyutlara ulaşmaktadır. Dünyada yapılan
çalışmalar hava kirliliği ile kardiyovesküler hastalıklar ile solunum yolu
hastalıklarına bağlı ölümler arasında ciddi bir ilişki olduğunu ortaya
koymaktadır. Bu bağlamda Siirt kentinde hava kirliliği parametreleri analiz
edildiğinde normal değerlerin oldukça üstünde seyrettiği anlaşılmaktadır.
Dolayısıyla kentte hava kirliliği, halk sağlığını olumsuz bir şekilde
etkilediği açıkça görülmektedir. Çalışma temel amacını, Siirt kentindeki hava
kirlilik durumunu incelemek, hava kirliliğinin oluşturduğu sorunlar ve bu
sorunlara çözümler geliştirmek, hava kirliliğini önlemek üzere yapılacakların
irdelenmesi oluşturmaktadır. Aynı zamanda çalışmanın konu ile ilgili bundan
sonra yapılacak benzer çalışmalara katkı sunması da hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hava, Kirlilik, Siirt, Çevre

Kaynakça

• Akan, D.S., Morcalı, M.H. (2017). Kahramanmaraş Hava Kirliliği Kaynaklarının İzlenmesi Ve Belirlenmesi, KSU Mühendislik Bilimleri Dergisi, 20(2), 105-115.Alkan, A. (2018). Bir Kent Coğrafyası Araştırması: Siirt Kenti, İstanbul: Kriter Yayınevi.
• Bourdrel, T; Bind, M.A.; Bejot, Y.; Morel, O.; Argacha, J.F. (2017). Cardiovascular effects of air pollution, Archives of Cardiovascular Disease, 110, 634-642.
• Cavkaytar, Ö., Uysal, S. Ö., Şekerel, B.E. (2013). Türkiye’de Hava Kirliliğinden Kaynaklanan Sağlık Sorunları. Hava Kirliliği Araştırmaları Dergisi, 2, 105-111.
• Demirarslan, K.O., Akıncı, H. (2018). CBS ve Hava Kalitesi Verileri Kullanılarak Marmara Bölgesinin Kış Sezonunda Hava Kalitesinin Değerlendirilmesi, Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 4(1), 11-27.
• Donath, M.Y., Shoelson, S.E., (2011). Type 2 diabetes as an inflammatory disease, Nat. Rev. Immunol, 11, 98–107
• EEA (European Environment Agency), (2007): “EMEP/CORINAIR Emission Inventory Guidebook-2006.
• Elbir, T., Bayram, A., Kara, M., Altıok, H., Seyfioğlu, R., Ergün, P., Şimşir, S. (2010). İzmir Kent Merkezinde Karayolu Trafiğinden Kaynaklanan Hava Kirliliğinin İncelenmesi, Dokuz Eylül Ün. Mühendislik Fakültesi Mühendislik Bilimleri Derg, 12(1),1-17.
• Garipağaoğlu, N. (2015). Türkiye Ortam Sorunları Coğrafyası, İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• Garipağaoğlu, N. (2006). Türkiye’de Hava Kirliliği Sorununun Coğrafi Bölgelere Göre Dağılımı, Doğu Coğrafya Dergisi, 9, 57-77.
• Güney, E. (2004). Çevre Sorunları, İstanbul: Nobel Yayın Dağıtım.
• Huang, J., Pan, X., Guo, X., Li, G. (2018). Impacts of air pollution wave on years of life lost: A crucial way to communicate the health risks of air pollution to the public, Environment International, 113, 42-49.
• Institute for Health Metrics and Evaluation (2014). Global Burden of Diseases, Injuries, and Risk Factors Study 2013.
• İlten, N., Selici, T. (2008). Investigating the Impacts of Some Meteorological Parameters on Air Pollution in Balikesir, Turkey. Environ. Monit. Assess., 140, 267-277.
• Karakaş, B. (2015). İç ve Dış Hava Ortamlarında Partiküler Madde (Pm10, Pm2.5 ve Pm1) Konsantrasyonlarının Değerlendirilmesi, Hacettepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Keser, N. (2002). Kütahya’da Hava Kirliliğine Etki Eden Topografik ve Klimatik Faktörler. Marmara Coğrafya Dergisi, 5, 69-100.
• Kopar, İ., Zengin, M. (2009). Coğrafi Faktörlere Bağlı Olarak Erzurum Kentinde Hava Kalitesinin Zamansal ve Mekânsal Değişiminin Belirlenmesi. Türk Coğrafya Dergisi, 53, 51-68.
• Li, X., Qiao Y. (2015). Environment Problems of City Development in China, Journal of Geoscience and Environment Protection, 3, 104-110.
• Lim, C.C., Hayes, R.B., Ahn, J., Shaoa, Y., Silverman, D.T., Jones, R.R., Garcia, C., Thurston, G.D. (2018). Association between long-term exposure to ambient air pollution and diabetes mortality in the US, Environmental Research, 165, 330-336.
• Menteşe, S., Tağıl, Ş. (2012). “Bilecik’te İklim Elemanlarının Hava Kirliliği Üzerine Etkisi”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı, 15 (28), s.3-16.
• Osborn, O., Olefsky, J.M., (2012). The cellular and signaling networks linking the immune system and metabolism in disease. Nat. Med. 18, 363–374.
• Özşahin, E., Eroğlu, İ., Pektezel, H., (2016). Keşan’da (Edirne) Hava Kirliliği, Selçuk Ün. Sos. Bil. Ens. Der. 2016, (36): 83-100.
• Robert J., Lambach M.D. (2010). Outdoor Air Pollutants and Patient Health. American Family Physician 81, 175-180.
• Sağlık ve Çevre Birliği, (2015). Türkiye’de Hava Kirliliği ve Sağlık. Gerçekler, Veriler ve Öneriler. Bilgi Broşürü: 1.
• Soohyung, L., Heesun, Y., Minhyuk, N. (2018). Impact of the Clean Air Act on air pollution and infant health: Evidence from South Korea, Economics Letters, 168, 98-101.
• Sümer, G.Ç. (2014). Hava Kirliği Kontrolü: Türkiye’de Hava Kirliliğini Önlemeye Yönelik Yasal Düzenlemelerin ve Örgütlenmelerin İncelenmesi, International Journal of Economic and Administrative Studies, 13, 38-56.
• Şahin, C. (1989). Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğini Etkileyen Doğal Çevre Faktörleri, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Coğrafya Araştırmaları Dergisi, sayı, 1 (1), s. 27-45.
• T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 2018, Hava Kalitesi İzleme istasyonu.
• T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 2018, http://www.havaizleme.gov.tr/Services/AirQuality, erişim tarihi: 25.06.2018.
• Tağıl, Ş. (2007). Balıkesir’de Hava Kirliliğinin Solunum Yolu Hastalıklarının Mekânsal Dağılışı Üzerine Etkisini Anlamada Jeo-İstatistik Teknikler. Coğrafi Bilimler Dergisi, 5 (1), 37-56.
• The Organization for Economic Co-operation and Development (OECD). (2012). OECD Environmental Outlook to 2050, OECD Publishing.
• Türkeş, M. (2017). Genel Klimatoloji, İstanbul: Kriter Yayınları.
• Türkiye İstatistik Kurumu, 2018, Genel Nüfus Sayımı Sonuçları, https://biruni.tuik.gov.tr/nufusmenuapp/menu.zul, erişim tarihi: 12.03.2018
• Türkiye Toraks Derneği, (2016). Nefes Alamıyoruz! Hava Kirliliği, İklim Değişikliği ve Sağlık ile ilgili basın bülteni, http://toraks.org.tr/subNews.aspx?sub=203&notice=3326.
• Türkiye Toraks Derneği, (2017). Hava Kirliliği ve Akciğer Sağlığı Sempozyumu Basın Bildirisi.
• World Health Organization, (2017). Ambient Air Pollution Database, 2016.
• World Health Organization, (2018). https://www.who.int/news-room/detail/02-05-2018-9-out-of-10-people-worldwide-breathe-polluted-air-but-more-countries-are-taking-action, erişim tarihi: 10.07.2018
• Yiğitbaşoğlu, Hakan. (2016). Küresel İklim Değişikliği ve Etkileri, Ankara: Türkiye Çevre Vakfı Yayını.