Türkiye’de Takrîbü’l-Mezâhib Alanında Yapılan Çalışmaların Değerlendirilmesi

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 2, 605 - 620, 31.12.2019

Ramazan Tarik

Öz

19. asırdan
itibaren İslam dünyasında Müslümanlar arasında meydana gelen parçalanma ve
bölünmelere karşı politikalar geliştirilemeye başlanmış bir takım kavramlar
ortaya atılmıştır. İslam Birliği, (Panislamism) bu kavramların ilki olup
özellikle 20. Asrın ortalarına kadar bu kavramla alakalı çalışmalar
yürütülmüştür. Ancak ortaya çıkan başarısızlıklar ve olumsuzluklar karşısında
İslam Birliği kavramı yerini takrîbü’l-mezâhib düşüncesine bırakmıştır.
Özellikle 1945’ten itibaren Mısır merkezli olarak ortaya atılan ve Mısır’da “Dârû’t-Takrîb
Beyne’l-Mezâhibi’l-İslâmiyye” adıyla kurumsallaşmıştır. İlmi, dini ve akademik
birçok çalışmaya imza atan bu kurum, ortaya çıkan siyasi ve dini nedenlerden
dolayı 1960’tan itibaren derin bir sessizliğe bürünmüştür.

Bu çalışmada,
takrîbü’l-mezâhib düşüncesi ile ilgili olarak ülkemizde yapılan akademik
çalışmalar farklı başlıklar altında tasnif edilerek tespit edilmeye
çalışılmıştır. Özellikle konu ile alakalı önem arz eden bazı çalışmalarla
ilgili dipnotlarda açıklayıcı bilgiler verilmiştir. Çalışmaların zaman aralığı
tespit edilirken, düşüncenin resmi olarak ortaya çıkış tarihi baz alınmıştır.
Bu tarihi belirlerken de -her ne kadar bazı kaynaklarda bu düşüncenin kökeninin
çok eskiye dayandığı ifade edilse de- takrîbü’l-mezâhib kavramının 1940’lı
yıllarda Mısır’da dillendirildiği ve kavramlaşarak bir topluluk etrafında
kurumsal bir kimliğe büründüğü zaman dilimi esas alınmıştır.

Çalışma,
takrîbü’l-mezâhib düşüncesinin tanımı ile başlayıp tarihsel süreci hakkında
genel bir girişten sonra ülkemizde yapılan çalışmaların başlıklar halinde
tasnif edilerek her birinin altına yapılan çalışmalar sıralanmak suretiyle
yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mezhep, Ehl-i Sünnet

Kaynakça

• Bengio, O.; Litvak M. (2011). The Sunna and Shi’a in History: Division and Ecumenism in the Muslim Middle East, (ed: O. Bengio, Meir Litvak), US: Palgrave Macmillan.
• Brunner, R., (2004). Islamic Ecumenism in the 20th Century: The Azhar and Shiism between Rapprochement and Restraint, Leiden: E. J. Brill.
• el-Mecmaû’l-Âlemî li’t-Takrîb Beyne’l-Mezahibi’l-İslamiyye: Ehdafühü ve menhecühü ve müncezâtühü, (2005). Tahran: el-Mecmaû’l-Âlemî li’t-Takrîb Beyne’l-Mezahibi’l-İslamiyye.
• Ende, W., (2004). “Takrîb”, Encylopaedia Dictionary Islam Muslim World, (etc. Gibb, Kramer. Scholars), 12 vols., Brill Publisher, 139-140.
• Süveydî, Ebü’l-Berekât A. (2014). Hucec-i Kat’iyye, Hak Sözün Vesikaları, İstanbul: Hakîkat Kitâbevi Yayınları, No: 2.
• Tarik, R. (2018). İslam Düşüncesinde Mezhepleri Yakınlaştırma Girişimleri (Takrîbü’l-Mezahib: Mısır Örneği), Basılmamış Doktora Tezi, (Danışman: Prof. Dr. Halil İbrahim Bulut), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, İstanbul.
• “İslam âlimlerinden birliktelik çağrısı”, Dünya Bülteni, 15.04.2007, (Çevrimiçi)https://www.dunyabulteni.net/arsiv/islam-alimlerinden-birliktelik-cagrisi-h11643.html. 04.10.2019.