Çok Partili Hayat Döneminde CHP’nin Muş İli Örgütlenmesi ve Faaliyetleri

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 2, 513 - 537, 31.12.2019

Nevzat Erdogan

Öz

Türk
siyasi hayatında önemli değişim ve dönüşüm çabalarından biri de, siyasal yapıda
çok farklı fikirlerin temsiliyetinin sağlanması meselesi idi. Cumhuriyet’in
kurucu iradesi, rejimin inşa edildiği ilk yıllarda çok partili yönetimin
kurulması için birkaç denemeyi teşvik etmiş ancak bu girişimler çeşitli siyasal
ve toplumsal nedenlerden başarısızlık ile sonuçlanmıştır. Cumhuriyet rejiminin
gereği olan parlamenter sistemde halkın çeşitli kesimlerinin iradelerinin
yönetime yansıması ancak 1946 yılında kurulan DP ile mümkün olmuştur. DP ve
muhalefet yapacak diğer siyasi partilerin kurulması ile birlikte Türkiye’de çok
partili siyasi yaşam başlamıştır. Çok partili yeni siyasi düzenin sağladığı
politik ortam seçmene yönelik yeni örgütlenme çalışmalarının artmasına neden
olmuştur. CHP’nin içerisindeki muhalif kadroların kurduğu DP, Anadolu’nun
taşrasında büyük bir kabul görmekteydi. Bu nedenle tek parti iktidarı süresince
Türkiye’de sadece belirli yörelerde örgütlenmiş olan CHP, 1946-1960 yılları
arası siyasi rekabet içerisine gireceği DP’nin kurulması ve iktidarı devralması
ile yerel örgütlenmeye daha da önem vermiştir. Kaybettiği iktidarını geri alma
ve seçimlerde müspet neticeler elde etmek için seçmen ile olan bağını
güçlendirmek gerektiğinin farkına varmıştır. Bu farkındalık, CHP merkez
yönetiminin partinin taşra örgütlenmesini yeniden gözden geçirerek, yeni ocak
ve bucak teşkilatlanması yoluna sevk etmiştir. Çok partili hayatın başladığı bu
zaman diliminde CHP’nin bu yeni siyasal hamlesinin görüldüğü yerlerden biri de
Muş ilidir. Bu çalışma, CHP’nin Muş ilinde merkez, ilçe ve bucak
teşkilatlanmasını faal hale getirme çabasını konu edinmiştir. CHP’nin Muş ili
ve ilçelerinde yürüttüğü teşkilat faaliyetleri, düzenlediği il ve ilçe
kongreleri, belirlediği il ve ilçe yönetimleri, teşkilatta yer alan şahısların
sosyo-ekonomik nitelikleri incelenmiştir. Muş’ta örgütlenme sürecinde her iki
parti arasında yaşanan siyasal rekabetin dönemin yerel basına nasıl yansıdığı
örneklerle ele alınmıştır.

 

Anahtar Kelimeler

CHP, Muş, Bulanık, Varto, Malazgirt

Kaynakça

• BCA. 490.01.179.713.1.1.BCA. 490.01.179.713.1.7.BCA. 490.01.179.713.1.8.BCA. 490.01.179.713.1.9.BCA. 490.01.179.713.2.25.BCA. 490.01.179.713.2.58.BCA. 490.01.179.713.2.61.BCA. 490.01.179.713.2.62.BCA. 490.01.179.713.2.65.BCA. 490.01.179.713.2.66.BCA. 490.01.179.713.2.68.BCA. 490.01.179.714.1.141.BCA. 490.01.179.714.1.148.BCA 490.01.179.714.1.71.BCA. 490.01.179.714.1.86.BCA. 490.001.278.1115.1.BCA. 490.01.179.713.1.6.BCA. 490.01.179.713.2.11.BCA. 490.01.179.713.2.35.BCA. 490.01.179.713.2.4.BCA. 490.01.179.713.2.42.BCA. 490.01.179.713.2.5.BCA. 490.01.179.713.2.7.BCA. 490.01.179.713.2.9.BCA. 490.01.179.714.1.157.BCA. 490.01.179.714.1.159.BCA. 490.01.179.714.1.164.BCA. 490.01.179.714.1.169.BCA. 490.01.179.714.1.174.BCA. 490.01.179.714.1.25.BCA. 490.01.179.714.1.32.BCA. 490.01.179.714.1.39.BCA. 490.01.179.714.1.43.BCA. 490.01.179.714.1.49.BCA. 490.01.179.714.1.51.BCA. 490.01.179.714.1.52.BCA. 490.01.179.714.1.55.BCA. 490.01.179.714.1.63.BCA. 490.01.440.1824.3.16.BCA. 490.01.8.42.62.3.BCA. 490.01.924.599.4.BCA. 490.100.1768.1173.1.
• Telif ve Tetkik EserlerAkandere, O. (2015). Atatürk’ün Seçim Yolu İle Üstlendiği Vazifeler, Ankara: ATAM Yayınları.Atatürk, M.K. (2000). Nutuk, Ankara: ATAM Yayınları.Avşar, B. Z., Kaya, E. E. (2012). “Çok Partili Hayata Geçiş Sonrasında İlk Muhalefet Partisi: Milli Kalkınma Partisi”, C.Ü. İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 13, Sayı: 2, s. 113-132.Bakan, S., Özdemir, H. (2013). “Türkiye’de 1946-1960 Dönemi İktidar-Muhalefet İlişkileri: Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Demokrat Parti (DP)’ye Karşı”, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 14, Sayı: 1, s. 373-397.Emrence, C. (2006). 99 Günlük Muhalefet: Serbest Cumhuriyet Fırkası, İstanbul: İletişim Yayınları. Lewis, B. (2000). Modern Türkiye’nin Doğuşu, Ankara: TTK Yayınları.Özalper, M. (2014). “Bir Muhalefet Partisinin İlgası Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası,” Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 2, s. 117–136. Şapolyo, E. B. (1971). “Cumhuriyetin İlanı ve Bir Vagon Hikâyesi”, Halkevleri Dergisi, Sayı: 60, Ekim. Şapolyo, E. B. (1944). Kemal Atatürk ve Milli Mücadele Tarihi, Ankara: Berkalp Kitabevi.Tunaya, T. Z. (2009). Türkiye’de Siyasal Gelişmeler 1876-1938, İstanbul: İ.B.Ü. Yayınları.Yalçın, E. S. (1995). “Mütareke Döneminde Mustafa Kemal Paşa'nın İstanbul'daki Faaliyetleri (30 Ekim 1918-16 Mayıs 1919)”. Tarih Araştırmaları Dergisi, Sayı: 17, s. 173-206.Yuca, İ. S. (2016). “Cumhuriyet Döneminde Muş'ta Basın Hayatı (1923-1960)”, JASSS, Sayı: 43, s. 201-220.Şark Telgraf Gazetesi.Muş Altınova Gazetesi.