Öz
Türk sanatı ortaya çıktığı ilk çağlardan günümüze kadar bir bütün olarak ele alınacak olursa, tarihin her safhasında yaşanan gelişim aşamaları uzunca bir zincirin halkaları gibi takip edilebilir. Bu halkalar coğrafi, ekonomik ve kültürel etkenlerin değişimine göre zaman zaman farklılık gösterse bile yine de süreklilik arz eder. İslam öncesi devirlerden günümüze ulaşmayı başarabilmiş birçok balbal, tümülüs ve kurgan gibi yapılarla heykeller Türklerin bu dünyadan sonraki hayata olan inançlarını ortaya koymaktadır. Bu inanç İslam dininin Türkler tarafından kabul edilmesi ile birlikte farklı bir boyuta taşınmış olsa da kültür ve sanat alanında Türkler birbirinden önemli eserler vermeye devam etmiştir. Türk-İslam sanatları içerisinde dini mimariye ait eserler önemli bir yer tutmaktadır. Dini mimari grubu içinde sayabileceğimiz örneklerden olan kümbetler Anadolu’nun hemen her yerinde karşımıza çıkmaktadır. Özellikle Doğu Anadolu bölgesi çok sayıda kümbeti içinde barındırır. Anadolu’nun İslamlaşmasında önemli yeri olan Bitlis’in Ahlat ilçesi gerek Selçuklu Mezarlığı, gerekse kümbetleri bakımından ayrı bir zenginliğe ev sahipliği yapmaktadır. Anadolu Selçukluları dönemine ait onlarca kümbet ve farklı ölçeklerdeki mezarlıklar; bölgenin tarihi, sosyal ve kültürel açıdan önemini açıkça göstermektedir. Bu araştırmada Bitlis’in Güroymak ilçesinde bulunan ve halk arasındaki adıyla Kalender Baba Kümbeti olarak bilinen ancak, kitabesindeki adlandırmayla Karanday Ağa Kümbeti mimari özelliklerinin yanı sıra yazı ve süsleme elemanları bakımından incelenecektir.
Kaynakça
- Çam, N. (2016). İslamda Sanat Sanatta İslam, Ankara: Akçağ Yayınları.
- Çetintaş, Ö. (2018), “Hüseyin Timur Kümbeti’nin Yazı ve Süsleme Özelliklerinin İncelenmesi” Uluslararası İnsan ve Toplum Bilimleri Sempozyumu, Komrat Devlet Üniversitesi, 2018, Komrat, 128-133.
- Çoruhlu, Y. (2017). Erken Devir Türk Sanatı İç Asya’da Türk Sanatının Doğuşunun ve Gelişimi, İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
- Öney, G. (1992). Anadolu Selçuklu Mimari Süslemesi ve El Sanatları, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Sevim, A. (1988). Anadolu’nun Fethi Selçuklular Dönemi (Başlangıçtan 1086’ya Kadar), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Öz
If Turkish art is considered as a whole from the first ages of its emergence to the present, the stages of development experienced at every stage of history can be followed like the links of a long chain. Even if these rings differ from time to time according to the change of geographical, economic and cultural factors, they still remain continuous. Many structures such as balbals, burial mounds and kurgans and sculptures that have survived to the present day from pre-Islamic era reveal the belief of Turks in life after this world. Although this belief moved to a different dimension with the acceptance of Islam by the Turks, Turks continued to produce important works in the field of culture and art. Works of religious architecture have an important place in Turkish-Islamic arts. Domes, one of the examples that we can count in the religious architecture group, can be found almost everywhere in Anatolia. Especially the Eastern Anatolia region hosts many cupolas. Ahlat district of Bitlis, which has an important place in the Islamization of Anatolia, hosts a separate richness in terms of both the Seljuk Cemetery and its cupolas. Dozens of cupolas and cemeteries of different scales belonging to the Anatolian Seljuk period; clearly shows the historical, social and cultural importance of the region. In this study, the Karanday Ağa Vault, which is located in Güroymak district of Bitlis and known as Kalender Baba Cupola by the public, but named in its inscription, will be examined in terms of writing and decorative elements as well as architectural features.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Çam, N. (2016). İslamda Sanat Sanatta İslam, Ankara: Akçağ Yayınları.
- Çetintaş, Ö. (2018), “Hüseyin Timur Kümbeti’nin Yazı ve Süsleme Özelliklerinin İncelenmesi” Uluslararası İnsan ve Toplum Bilimleri Sempozyumu, Komrat Devlet Üniversitesi, 2018, Komrat, 128-133.
- Çoruhlu, Y. (2017). Erken Devir Türk Sanatı İç Asya’da Türk Sanatının Doğuşunun ve Gelişimi, İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
- Öney, G. (1992). Anadolu Selçuklu Mimari Süslemesi ve El Sanatları, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Sevim, A. (1988). Anadolu’nun Fethi Selçuklular Dönemi (Başlangıçtan 1086’ya Kadar), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Aralık 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2020 Cilt: 9 Sayı: 2 |
Kaynak Göster
