Kürt Mirleri Üzerinden Söylenen Beyitlerin Hermenötik Analizi

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 1, 20 - 38, 30.06.2023

Engin Korkmaz

https://doi.org/10.47130/bitlissos.1298062

Öz

Bu çalışmanın amacı, Kürt mirleri üzerinde söylenmiş beyit ve söylencelerin anlatılması ve anlamlandırmasını sağlamaktır. Araştırma “Kürt mirlerinin toplum üzerindeki sosyo-politik etkisi nasıl olmuştur?” sorusu üzerinden kurgulanmıştır. Bu soruya beyit, söylence ve naratlar vasıtası ile cevap aranmıştır. Çalışmanın verileri, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da yüz yüze ve telefonla yapılan mülakatlar ve literatür okuması ile toplanmıştır. Çalışma verileri hermenötik model ile analiz edilerek söz konusu beyit ve söylencelerin insan algısındaki yeri tespit edilmiştir. Araştırmada Hakkari, Botan, Bitlis ve Garzan mirleri ağırlıklı olarak incelenmiştir. Bunun temel sebebi sadece söz konusu mirler üzerinden söylenen beyitlere rastlanmasıdır. Kürt mirleri üzerinde çok sayıda beyit, bent, söylence mevcuttur fakat bunların belirli bir sistematik içinde toplanılıp açıklanmasına yönelik herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır. Bu bakımdan beyit, söylencelerde mirlerin yönetim anlayışı, toplumsal ilişkileri, halkın nazarındaki yerleri belirlenip açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kürt, mir, beyit, Hermenötik

Hermeneutic Analysis of Couplets Spoken Through Kurdish Mirs

Öz

The aim of this study is to explain and make sense of the couplets and myths on Kurdish mirs. Research “How has the socio-political impact of Kurdish mirs on society been?” built on the question. An answer to this question has been sought through couplets, myths and narrations. The data of the study were collected through face-to-face and telephone interviews and literature reading in Eastern and Southeastern Anatolia. The study data was analyzed with the hermeneutic model and the place of the mentioned couplets and myths in human perception was determined. In the research, Hakkari, Botan, Bitlis and Garzan mirs were mainly examined. The main reason for this is that only couplets sung over the aforementioned mirs are encountered. There are many couplets, lines and myths on Kurdish mirs, but no study has been found to collect and explain them in a systematic way. In this respect, the couplet, the understanding of management of the mirs in the myths, their social relations, their place in the eyes of the people are determined and explained.

Anahtar Kelimeler

Kurd, mir, couplet, Hermeneutics.

Kaynakça

• Aslan, A. (2014). Kürtler Sofrası: Bir savcının kaleminden ”Kürt Sorunun iç yüzü ve çözüm yolu”. Anatolia Kültür Yayınları.
• Ak, W. (2016). Çil Kelatên Kûrdistane: çîrok, awaz û sitran. Bateyi, Q. (Editör), Sitav Yayınları.
• Aykaç, Y. (2020). Kürt Mirliklerinde edebi patronaj (1514-1846) [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Dicle Üniversitesi.
• Balcı, R. (2010). Osmanlının doğu siyaseti. Yitik Hazine Yayınları.
• Baluken, Y. (2021). Aşiretten mîrliğe Buxtîler. Kovara Kurdinameyê ya Navnetewî, 4, 46-66.
• BOA, HAT, İrade Mesail-i Mühimme (İ.MSM), 51/1310.
• Doğan, C. (2010). Cizre ve Bohtan emiri Bedirhan Bey (1802-1869) [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Afyon Kocatepe Üniversitesi.
• Dr. Fritz. (1992). Kürtlerin tarihi (S. Şanher, Çev.). Hasat Yayınları.
• Ebu Zeyd, N. H. (2014). Hermenötik ve metin yorumu (M. Coşkun, Çev.). Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, (46), 237-266.
• Gadamer, H. G. (2009). Hakikat ve yöntem II (H. Arslan & İ. Yavuzcan, Çev.). Paradigma Yayınları.
• Göka, E., Topçuoğlu, A. & Aktay, Y. (1999). Önce söz vardı: Yorumsamacılık üzerine bir deneme. Vadi Yayınları.
• Guli, N. E. (2016). Hakkari Beylerinin şeceresi (1258-1848). Kaplan, Y, Adıyaman, M. & Sadini, X. (Editörler), (Y. Kaplan, Çev.). Uluslararası Tarihte Hakkari Sempozyumu Bildiri Kitabı (14-16 Kasım 2016), Türkiye, 267-298.
• Hakan, S. (2002). Müküs Mirleri tarihi ve Han Mahmud. Peri Yayınları.
• Hirori, D. Y. (2016). Hakkari Beyliğinin ilk kuruluşu. Kaplan, Y, Adıyaman, M. & Sadini, X. (Editörler), (Y. Kaplan, Çev.). Uluslararası Tarihte Hakkari Sempozyumu Bildiri Kitabı (14-16 Kasım 2016), Türkiye, 267-298.
• İnalcık, H. (2006). Osmanlı imparatorluğu klasik çağ (1300-1600) (R. Sezer, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Kaplan, Y. (2022). Jîyana Mîr Îmadedînê Hekarî ya sîyasî û edebî û belgeyeke nû derbarê aqıbeta wî. Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 14(1), 129-137.
• Minorsky, V. & Bois, T. (2008). Kürt milliyetçiliği (Karahan, E., H. Akkuş & N. Uğurlu, Çev.). Örgün Yayınları.
• Nikitine, B. (1976). Kürtler: Sosyolojik ve tarihi inceleme I (H. Demirhan, Çev.). Özgürlük Yolu Yayınları.
• Zeki Beg, M. E. (2018). Kürtler ve Kürdistan tarihi (V. İnce, M. Dag, R. Adak, & Ş. Aslan, Çev.). Nûbihar Yayınları.
• Jwaideh, W. (2016). Kürt milliyetçiliği tarihi: Kökenleri ve gelişimi (İ. Çeken & A. Duman, Çev.). İletişim Yayınları.
• Öztürk, E. (2009). Hermeneutiğin tarihsel dönüşümü. Journal of world of Turks, 1(2), 145-175.
• Sadînî, X. (2022). Mîrnameya Hekarîyan: Temerxan Yazici. (Y. Kaplan & N. Guli, Çev.), Peywend Yayınları.
• Schleiermacher, F. (1998). Hermeneutics and criticism: and other writings. translated by andrew bowie. Cambridge University Press.
• Schleiermacher, F., Wojcik, J. & Haas, R. (1978). New literary history. Literary Hermeneutics, 10(1), 1-16.
• Soane, E. B. (2007). Mezopotamya ve Kürdistan’a gizli yolculuk (F. Adsay, Çev.). Avesta Yayınları.
• Şerefhan Bitlîsî. (2018). Şerefnâme (A. Yegin, Çev.). Nûbihar Yayınları.
• Tan, A. (2008). Kürt sorunu: Ya tam kardeşlik ya hep birlikte kölelik. Timaş Yayınları.
• Taşdelen, V. (2007). Çağdaş hermeneutiğe doğru: Schleiermacher ve genel hermenötik. Felsefe Dünyası, 2(46), 189-203.
• Tatar, B. (2004). Hermenötik. İnsan Yayınları.
• Topakkaya, A. (2007). Felsefi hermeutik. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 2(4), 75-92.
• Topçuoğlu, A. A. (2010). Yahudilik‐Hıristiyanlık ve İslâm hukuku’na göre nikâh akdine etkisi bakımından din farklılığı. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 10(2), 79 ‐120.
• Toprak, M. (2003). Hermenötik ve edebiyat. Bulut Yayınları.
• Torî. (2005). Aşiretten millet olma yapılanmasında Kürtler. Doz Yayınları.
• Yapıştıran, C. (2020). 19. Yüzyılda Milli aşireti’nin güç gösterisi: Bir gelenek olarak talan ekonomisi yöntemi. Artuklu Kaime Uluslararası İktisadi ve İdari Araştırmalar Dergisi, 3(2), 92-102.