Conservatism in the Discourses and Party Programmes of Justice and Development Party Officials (2002-2009)

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 2, 200 - 217, 30.12.2023

Muhittin Işık

https://doi.org/10.47130/bitlissos.1333863

Öz

The aim of this study is to examine the conservatism understanding of Justice and Development Party, founded in 2001, came to power alone after the 3 November 2002 parliamentary elections and maintained its power for twenty-one years. Although there are many studies on Justice and Development Party in literature, it has been determined that there is an insufficient number of studies that deal with the conservatism understanding of this party in the context of conservative principles. In this direction to analyze the ideology of Justice and Development Party within the framework of basic values of conservative thought (tradition, religion, family, property, society, authority, etc.) with a wide literature review method, based on the party statutes and programs between 2002 and 2009. The conceptual framework of conservatism was presented and the basic values of conservative thought were examined in outline. Afterwards, the foundation adventure and ideological position of Justice and Development Party are discussed. When the party statute, program and election manifestos of Justice and Development Party are examined in detail, it’s concluded that the party has “conservative democracy” as a unique concept. Discourse of “conservative democracy” was intended to be articulated with conservatism, modernism and liberalism.

Anahtar Kelimeler

Conservatism, Conservative Democracy, Conservative Values, AK Party

Adalet ve Kalkınma Partisi Yetkililerin Söylem ve Parti Programlarında Muhafazakârlık (2002-2009)

Öz

Bu çalışmada 2001 yılında kurulan ve 3 Kasım 2002 milletvekili seçimlerinden birincilikle ayrılarak tek başına iktidar olan, yirmi bir yıldır iktidarını koruyan Adalet ve Kalkınma Partisi’nin muhafazakârlık anlayışının irdelenmesi amaçlanmıştır. Literatürde Adalet ve Kalkınma Partisi’ni konu edinen çok sayıda akademik çalışmaya rastlanılsa da bu partinin muhafazakârlık anlayışını muhafazakâr ilkeler bağlamında ele alan çalışmaların yetersiz sayıda olduğu tespit edilmiştir. Bu doğrultuda geniş bir literatür taraması yöntemiyle Adalet ve Kalkınma Partisi’nin 2002-2009 yılları arasındaki parti tüzük ve programlarından hareketle muhafazakâr düşüncenin başlıca temel değerleri (gelenek, din, aile, mülkiyet, toplum, otorite vb.) çerçevesinde ideolojisini analiz etmek için öncelikle muhafazakârlığın kavramsal çerçevesi sunulmuş, muhafazakâr düşüncenin temel değerleri ana hatlarıyla irdelenmiştir. Sonrasında ise Adalet ve Kalkınma Partisi’nin kuruluş serüveni ve ideolojik konumu ele alınmıştır. Adalet ve Kalkınma Partisi’nin parti tüzüğü ve programı ile seçim beyannameleri detaylı bir şekilde incelendiğinde partinin özgün bir kavram olarak “muhafazakâr demokrasi”yi benimsediği sonucuna ulaşılmıştır. “Muhafazakâr demokrasi” söylemiyle muhafazakârlık, modernizm ve liberalizme eklemlenmek istenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Muhafazakârlık, Muhafazakâr Demokrasi, Muhafazakâr Değerler, AK Parti

Kaynakça

• Acar, M. (2011). Özgürlük ve medeniyetin temel kurumu: Özel mülkiyet. Muhafazakâr Düşünce, 7(27), 39-56.
• Adanalı, H. (2004). Açılış konuşması. Uluslararası Muhafazakârlık ve Demokrasi Sempozyumu (ss. 51-55). AK Parti Yayınları.
• AK Parti. (2002a). Parti tüzüğü [Beyaz sayfa]. TBMM Kütüphanesi. https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/handle/11543/901
• AK Parti. (2002b). Kalkınma ve demokratikleşme programı [Beyaz Sayfa]. TBMM Kütüphanesi. https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitstream/handle/11543/926/200205071.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• AK Parti. (2011). 12 Haziran 2011 genel seçimleri seçim beyannamesi [Basın açıklaması]. https://www.akparti.org.tr/media/iesaeuoj/12-haziran-2011-genel-secimleri-secim-beyannamesi.pdf
• AK Parti. (2015a). 2002 genel seçimleri seçim beyannamesi [Basın açıklaması]. https://www.akparti.org.tr/media/318780/3-kasim-2002-genel-secimleri-secim-beyannamesi-sayfalar.pdf
• AK Parti. (2015b). 2007 genel seçimleri seçim beyannamesi [Basın açıklaması]. https://www.akparti.org.tr/media/o0omydr3/22-temmuz-2007-genel-secimleri-secim-beyannamesi-sayfalar.pdf
• AK Parti. (2015c). 4. Olağan büyük kongre: 2023 siyasi vizyonu [Basın açıklaması]. https://www.akparti.org.tr/media/272148/2023-vizyonu.pdf
• AK Parti. (2015d). 2015 genel seçimleri seçim beyannamesi [Basın açıklaması]. https://www.akparti.org.tr/media/318795/7-haziran-2015-edited.pdf
• AK Parti. (2018). 2018 cumhurbaşkanlığı seçimleri ve genel seçimler seçim beyannamesi [Basın açıklaması]. https://www.akparti.org.tr/media/271931/secim-beyannamesi-2018.pdf
• AK Parti. (2023a). Parti tüzüğü [Beyaz sayfa]. https://www.akparti.org.tr/media/asbklfdx/ak-parti-tuzuk.pdf
• AK Parti. (2023b). 2023 seçim beyannamesi: Türkiye yüzyılı için doğru adımlar [Basın açıklaması]. https://www.akparti.org.tr/media/dwyd05pu/tu-rkiye-yu-zy%C4%B1l%C4%B1-ic-in-dog-ru-ad%C4%B1mlar-2023-sec-im.pdf
• Akdoğan, Y. (2003). AK Parti ve muhafazakâr demokrasi. Alfa Yayınları.
• Akdoğan, Y. (2004). AK Parti-muhafazakârlık ve demokrasi. Uluslararası Muhafazakârlık ve Demokrasi Sempozyumu (ss. 227-246). AK Parti Yayınları.
• Akkaş, H. H. (2004). Muhafazakâr düşünce ve Edmund Burke. Kadim Yayınları.
• Aktay, Y. (2004). İslâmcılığın mümkün ve meşru dili: Muhafazakârlık. Karizma, 5(17), 21-33.
• Akyol, T. (2009). AKP büyük sermayenin değil, yükselen Anadolu sermayesinin temsilcisidir. Kurt, Ü. (Editör), AKP Yeni Merkez Sağ mı?. (ss. 13-32). Dipnot Yayınları.
• Alpman, P. S. (2016). Harikalar diyarından muhafazakâr masallar. Deniz, A. Ç. (Editör), Öteki Muhafazakârlık. (ss. 113-155). Phoenix Yayınevi.
• Barış, İ. (2014). Muhafazakâr düşüncenin temel değerleri çerçevesinde AK Parti. Muhafazakâr Düşünce, 11(41-42), 207-225.
• Beneton, P. (2016). Muhafazakârlık (C. Akalın, Çev.). İletişim Yayınları.
• Bilici, M. (2004). Muhafazakârlık neyi muhafaza ediyor? (Bir tercüme hatası olarak Türk muhafazakârlığı). Karizma, 5(17), 57-60.
• Bingöl, Y. & Akgün, Ş. (2005). Demokratlıktan muhafazakâr demokratlığa: Demokrat Parti ile Adalet ve Kalkınma Partisi’nin karşılaştırmalı bir analizi. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (1), 1-33.
• Bora, T. (2004). AKP ve muhafazakâr demokratlığın sınırları. Karizma, 5(17), 37-42.
• Burke, E. (2017). Devrimin şeytanları (Çev. Özlem Koyuncu). Tefrika Yayınları.
• Burke, E. (2019). Fransa Devrimi üzerine düşünceler (A. Özkan, Çev.). Bilge Kültür Sanat.
• Çaha, Ö. (2004). Muhafazakâr düşüncede toplum. Uluslararası Muhafazakârlık ve Demokrasi Sempozyumu (ss. 66-79). AK Parti Yayınları.
• Çizakça, M. (2004). Ekonomide laik-muhafazakâr uzlaşması. Uluslararası Muhafazakârlık ve Demokrasi Sempozyumu (ss. 105-112). AK Parti Yayınları.
• Demirel, T. (2004). Türkiye’de merkez sağ ve muhafazakârlık. Uluslararası Muhafazakârlık ve Demokrasi Sempozyumu (ss. 209-215). AK Parti Yayınları.
• Doğanay, Ü. (2007). AKP’nin demokrasi söylemi ve muhafazakârlık: Muhafazakâr demokrasiye eleştirel bir bakış. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 62(1), 65-88.
• Dubiel, H. (2017). Yeni muhafazakârlık nedir? (E. Özbek, Çev.). İletişim Yayınları.
• Dursun, D. (2004). Muhafazakârlık ve Türk muhafazakârlığının sorun alanları. Uluslararası Muhafazakârlık ve Demokrasi Sempozyumu (ss. 177-197). AK Parti Yayınları.
• Eagleton, T. (1985). Eleştiri ve ideoloji (E. Tarım & S. Öztopbaş, Çev.). İletişim Yayınları.
• Ekinci, Y. (2016). Yeni muhafazakârlığa karşı devrimci muhafazakârlık. Deniz, A. Ç. (Editör), Öteki Muhafazakârlık. (ss. 157-204). Phoenix Yayınevi.
• Erdoğan, M. (2004a). Muhafazakârlık: Ana temalar. Liberal Düşünce, (34), 5-9.
• Erdoğan, M. (2004b). Muhafazakârlık: Ana temalar. Uluslararası Muhafazakârlık ve Demokrasi Sempozyumu (ss. 26-33). AK Parti Yayınları.
• Erdoğan, R. T. (2004). Açılış konuşması. Uluslararası Muhafazakârlık ve Demokrasi Sempozyumu (ss. 7-17). AK Parti Yayınları.
• Erkal, S. N. (2004). Yaşlı yüz, taze makyaj: Yeni muhafazakârlık. Karizma, 5(17), 97-99.
• Fırat, M. M. D. (2004). Açılış konuşması. Uluslararası Muhafazakârlık ve Demokrasi Sempozyumu (ss. 19-22). AK Parti Yayınları.
• Göka, E., Göral, F. S. & Güney, Ç. (2017). Bir hayat insanı olarak Türk muhafazakârı ve kaygan siyasal tercihi. Bora, T. & Gültekingil, M. (Editörler), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Muhafazakârlık. (ss. 302-313). İletişim Yayınları.
• Güler, İ. (2005). Tarih ve “tarih-dışı” arasında gelenek. Muhafazakâr Düşünce, 1(3), 123-130.
• Heineman, R. (2004). ABD’de muhafazakârlık: 1976’dan günümüze (Ç. Demir, Çev.). Karizma, 5(17), 61-67.
• Heywood, A. (2016). Siyasî ideolojiler (L. Köker, Çev.). BB101 Yayınları.
• Işık, M. (2018). 28 Şubat postmodern darbe sürecinde rol oynayan aktörler hakkında bir değerlendirme [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Dicle Üniversitesi.
• Işık, M. (2019). 28 Şubat süreci hakkındaki iddialar ve AK Parti’nin sürecin hukuki düzenlemelerini dönüştürme çabası. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(17), 122-135.
• Işık, M. (2023a). 1980 sonrası dönemde Türkiye’de muhafazakâr düşüncenin evrimi (1980-2001) [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi.
• Işık, M. (2023b). Dünyada ve Türkiye’de muhafazakârlık. Astana Yayınları.
• Işık, M. (2023c). 28 Şubat sürecinin ekonomik ve siyasi arka planı üzerine notlar. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 25(44), 364-377.
• Işık, M. (2023d). Türk siyasal hayatında 28 Şubat süreci: Kavramlar, olaylar, aktörler. Özgür Yayınları. İrem, N. (2004). Türk muhafazakârlığı üzerine bazı gözlemler. Karizma, 5(17), 9-19.
• Kahraman, H. B. (2007). Türk sağı ve AKP (R. Yener, Söyleşi). Agorakitaplığı.
• Kırlı, Ö. (2016). Kadimin restitüsyonu ve kutsalın restorasyonu. Deniz, A. Ç. (Editör), Öteki Muhafazakârlık. (ss. 17-54). Phoenix Yayınevi.
• Kirk, R. (2019). Muhafazakâr anlayış: Burke’ten Eliot’a. Kadim Yayınları.
• Koç, Y. T. (2011). 12 Eylül’den 12 Haziran’a siyasi partiler: Adalet ve Kalkınma Partisi. SETA Analiz. https://file.setav.org/Files/Pdf/12-eylulden-12-hazirana-siyasal-partiler-ak-parti.pdf
• Kurt, Ü. (Editör). (2009). AKP yeni merkez sağ mı?. Dipnot Yayınları.
• Macit, M. H. (2016). İdeoloji üzerine felsefi bir değerlendirme. Kaygı Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, (26), 29-36.
• Mclellan, D. (1999). İdeoloji (E. Özkaya, Çev.). Doruk Yayımcılık.
• Mert, N. (2004). Muhafazakârlık, fundamentalizm değildir! Karizma, 5(17), 34-36.
• Nispet, R. (2014). Muhafazakârlık: Düş ve gerçek (K. Bülbül & M. F. Serenli, Çev.). Kadim Yayınları.
• Norman, B. (2004). Rasyonalizm, muhafazakârlık ve demokrasi. Uluslararası Muhafazakârlık ve Demokrasi Sempozyumu (ss. 34-50). AK Parti Yayınları.
• Oğuz, F. (2011). İnsan olmanın doğal sonucu olarak mülkiyet hakları. Muhafazakâr Düşünce, 7(27), 57-78.
• Okutan, M. Ç. (2006). Adalet ve Kalkınma Partisi: Muhafazakâr demokrat mı, Hıristiyan demokrasinin Müslüman versiyonu mu? Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(1), 307-324.
• Rowley, C. (2004). Muhafazakârlık ve ekonomi. Uluslararası Muhafazakârlık ve Demokrasi Sempozyumu (ss. 90-104). AK Parti Yayınları.
• Sarıbay, A. Y. (2004). Muhafazakârlık, akıl ve modernite. Uluslararası Muhafazakârlık ve Demokrasi Sempozyumu (ss. 23-25). AK Parti Yayınları.
• Türk, H. B. (2014). Muktedir: Türk sağ geleneği ve Recep Tayyip Erdoğan. İletişim Yayınları.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı (2021, Mart 2). Cumhurbaşkanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın insan hakları eylem planı tanıtım toplantısı konuşması [Basın açıklaması]. https://www.tccb.gov.tr/assets/dosya/2021-03-02-insanhaklari.pdf
• Vatan (2003, 12 Ekim). AKP kimliksizliğe mahkum. https://www.gazetevatan.com/gundem/akp-kimliksizlige-mahkum-15666
• Vural, M. (2004). Yeni-Muhafazakârlık üzerine. Karizma, 5(17), 43-49.
• Yalsızuçanlar, S. (2004). İslâmcı/milliyetçi/sağ siyasetin yeni adı: Muhafazakâr demokrasi. Karizma, 5(17), 93-96.
• Yaman, H. (2017). Anglosakson muhafazakâr geleneğin dönüşümü ve Trump’ın yeni Amerika söylemi. The Journal of Academic Social Science Study, (58), 497-510.
• Yanardağ, M. (Editör) (2004). Yeni muhafazakârlar (Neo-Cons): Amerika’nın kara kitabı. Chiviyazıları Yayınevi.
• Yavuz, H. (2004). Türk politikasında muhafazakârlık: Geçmiş ve gelecek. Uluslararası Muhafazakârlık ve Demokrasi Sempozyumu (ss. 202-208). AK Parti Yayınları.
• Yıldız, A. (2004a). Muhafazakârlığın yerlileştirilmesi ya da AKP’nin “Yeni muhafazakâr demokratlığı”. Karizma, 5(17), 53-56.
• Yıldız, A. (2004b). Ak Parti’nin “yeni muhafazakâr demokratlığı”: Türkiye siyasetinde adlandırma problemi. Liberal Düşünce, (34), 5-12.
• Yılmaz, A. (2016). Çağdaş siyasal akımlar. Vadi Yayınları.