Ceyhan Bölgesi Bazaltlarının Bazı Fiziksel ve Mekanik Özelliklerinin P Dalga Hızı ile Tahmini

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 2, 287 - 295, 26.10.2022

Esma Kahraman

https://doi.org/10.46387/bjesr.1169161

Öz

Bazalt, sertlik, dayanıklılık ve mukavemet özellikleri nedeniyle en önemli yapı malzemelerinden biridir ve yaygın olarak kullanılmaktadır. Bazaltları yapı malzemesi olarak kullanmadan önce birim hacim ağırlığı, su emme oranını, tek eksenli basınç dayanımını ve Brezilya çekme dayanımını gibi bazı özelliklerinin belirlenmesi gerekmektedir. Ancak, test prosedürleri ve numune hazırlama işlemleri çok zor ve zaman alıcıdır. Ayrıca bu test uygulamaları uzmanlık gerektirir. Bu çalışmada, bazaltların bazı fiziksel ve mekanik özelliklerini belirlemek için hızlı ve tahribatsız bir test metodu olan P dalga hızı (Vp) kullanılmıştır. Birim hacim ağırlığı, su emme oranı, tek eksenli basınç dayanımı ve Brezilya çekme dayanımının belirlenmesi için ampirik ilişkiler geliştirilmiştir. Vp ile birim hacim ağırlığı, su emme oranı, tek eksenli basınç dayanımı ve Brezilya çekme dayanımı arasında iyi korelasyon katsayıları elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bazalt, Tek eksenli basınç dayanımı, P dalga hızı, Fiziko-mekanik özellikler

Kaynakça

• [1] A. E. Kahveci, A. Kadayıfçı, Diyarbakır yöresi bazalt taşinin yapisal özelliklerinin incelenmesi. Uluslararası Teknolojik Bilimler Dergisi, 5(3), 56-69, 2013.
• [2] Y. Erkan, “Magmatik Petrografi”. Hacettepe Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendislik Bölümü Raporu 44s. Ankara, 1995.
• [3] Ö. Keskin, A.M. Kılıç. "Doğu Akdeniz yöresi bazaltlarının kırmataş olarak değerlendirilme olanakları”, III Ulusal Kırmataş Sempozyumu, 152-157, 2003.
• [4] A. Orhan, A. K. Namık, A. Erensoy, Ç. E. K. Nurettin, Betonda bazalt agreganın kullanımı ve özellikleri. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (19), 524-532, 2020.
• [5] E. Kahraman, N. Yapıcı “Kurtpınar (Ceyhan) bazaltlarının demiryolu balastı olarak kullanımının değerlendirilmesi”, Demiryolu Mühendisliği, (16), 14-22, 2022.
• [6] S. Erişiş, A. Tuğrul, E.R. Selman, M. Yılmaz, “Bazaltik kayaların bileşim ve dokusal özelliklerinin mekanik davranışlarına etkisi” Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 43(2), 259-278, 2019.
• [7] A. Karakus¸ M. Akatay, “Determination of basic physical and mechanical properties of basaltic rocks from P-wave velocity” Nondestructive Testing and Evaluation, 28:342–353, 2013.
• [8] C. Karpuz, A.G. Paşamehmetoğlu, “Field characterization of weathered Ankara andesites”. Engineering Geology, 46:1 – 17, 1997.
• [9] M. Khandelwal, P. G. Ranjith, “Correlating index properties of rocks with P-wave measurements”, Journal of Applied Geophysics, 71:1 –5, 2010.
• [10] S. Yagiz “P-wave velocity test for assessment of geotechnical properties of some rock materials” Bulletin of Materials Science, 34:947 – 953, 2011.
• [11] ISRM (1981). “Suggested methods for determining hardness and abrasiveness of rocks, part 3,” Commission on standardisation of laboratory and field tests, 101–102, 1989.
• [12] TS EN 1097-6, “Agregaların mekanik ve fiziksel özellikleri için deneyler-bölüm 6: Tane yoğunluğunun ve su emme oranının tayini,” TSE, Ankara, 2013.
• [13] TS EN 1926, “Doğal taşlar- Deney metotları- Basınç dayanımı tayini,” TSE, Ankara, 2007.
• [14] TS 7654, Kayaçların çekme mukavemetinin dolaylı (indirekt) metotla tayini. TSE, Ankara.
• [15] TS EN 14579, “Doğal taşlar-Deney yöntemleri-Ses hızı ilerlemesinin tayini,” TSE, Ankara, 2006.
• [16] B. Biçkici, “Çok değişkenli varyans analizi ve çoklu doğrusal regresyon analizinin uygulamalı olarak karşılaştırılması”, Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek lisans tezi, Erzurum. 54 s., 2007.
• [17] G. Ekincioğlu, D. Akbay, “Dolaylı yöntemlerle kayaçların delme oranı indeks (DRI) değerlerinin tahmin edilmesi”, 6nd International Conference on Material Science and Technology in Cappadocia (IMSTEC’21), November 26-27-28, 2021.