Psöriatik artritli hastalarda santral sensitizasyon ve ilişkili klinik değişkenlerin değerlendirilmesi

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 65 - 74, 31.08.2024

Ayşegül Yetişir , Aylin Sarıyıldız , Gizem Varkal , Süleyman Özbek

https://doi.org/10.33716/bmedj.1495306

Öz

Amaç: Psöriatik artritli (PsA) hastalarda santral sensitizasyonun uyku, ağrı düzeyi, hastalık aktivitesi gibi klinik değişkenler ile ilişkisini değerlendirmek, santral sensitizasyon gelişiminde etkili olan potansiyel risk faktörlerinin belirlenmesidir.
Materyal ve metod: Kesitsel tasarlanan bu çalışmaya 60 PsA’lı hasta ve 42 sağlıklı birey dahil edildi. Çalışma gruplarında santral sensitizasyon varlığı ve uyku kalitesi sırasıyla Santral Sensitizasyon Ölçeği (SSÖ) ve Jenkins Uyku Skalası (JSS) ile değerlendirildi. Hastaların ağrı, hassas ve şiş eklem sayısı, PsA için Hastalık Aktivite İndeksi (DAPSA) gibi hastalıkla ilişkili klinik değişkenleri kaydedildi. SSÖ puanı ile klinik parametreler arasındaki korelasyon Spearman analizi ile değerlendirildi. SSÖ puanını etkileyen faktörlerin belirlenmesi çoklu doğrusal regresyon analizi, santral sensitizasyon gelişimine etkili risk faktörleri ise cinsiyete göre düzeltilmiş çoklu lojistik regresyon analizi ile değerlendirildi.
Bulgular: PsA grubunda %50 oranında santral sensitizasyon saptandı ve bu değer sağlıklı kontrollere (%21,4) göre anlamlı yüksekti (p=0,003). PsA hastaları kontrol grubuna kıyasla daha yüksek SSÖ ve JSS değerlerine sahipti. Santral sensitizasyonlu hastaların DAPSA, JSS ve Sayısal Derecelendirme Ölçeği-Ağrı (Numeric Rating Scale; NRS-ağrı) değerleri santral sensitizasyon olmayan hastalardan anlamlı olarak yüksekti. SSÖ puanları ile NRS-ağrı, DAPSA ve JSS puanları arasında güçlü pozitif korelasyon vardı (spearman’s rho sırasıyla 0,816, 0,753 ve 0,743). NRS-ağrı ve JSS, SSÖ puanını etkilemekteydi. Ayrıca NRS-ağrı santral sensitizasyon gelişiminde bağımsız risk faktörü olarak saptandı.
Sonuç: Bu çalışma PsA'lı hastalarda uyku kalitesi ile santral sensitizasyon arasında yakın bir ilişki olduğunu doğrulamaktadır. Hastaların değerlendirilmesinde ve tedavi planlamasında bu yakın ilişkinin göz önünde bulundurulması önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Psöriatik artrit, santral sensitizasyon, uyku, hastalık aktivitesi

Etik Beyan

Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar Etik Kurulu tarafından 04/01/2024 tarihinde 140/39 karar numarası ile onaylanmıştır.

Destekleyen Kurum

yok

Teşekkür

yok

Kaynakça

• Adami, G., Gerratana, E., Atzeni, F., Benini, C., Vantaggiato, E., Rotta, D., Idolazzi, L., Rossini, M., Gatti, D., & Fassio, A. (2021). Is central sensitization an important determinant of functional disability in patients with chronic inflammatory arthritides? Therapeutic advances in musculoskeletal disease, 13, 1759720X21993252.
• Aicha, B. T., Ines, C., Olfa, S., Selma, B., Leila, R., Rawdha, T., Ines, M., & Leila, A. (2023). Central Sensitization in Spondyloarthritis: The crossroads between disease activity, health-related quality of life and Fibromyalgia. Current Rheumatology Reviews, 19(4), 479-487.
• Bellinato, F., Gisondi, P., Fassio, A., & Girolomoni, G. (2023). Central pain sensitization in patients with chronic plaque psoriasis. Dermatology and Therapy, 13(5), 1149-1156.
• Coates, L. C., & Helliwell, P. S. (2017). Psoriatic arthritis: state of the art review. Clinical Medicine, 17(1), 65-70.
• Duruöz, M. T., Çağrı, Ü., Ulutatar, F., Toprak, C. S., & Gündüz, O. H. (2018). The validity and reliability of Turkish version of the Jenkins sleep evaluation scale in rheumatoid arthritis. Archives of Rheumatology, 33(2), 160.
• Duruöz, M. T., Erdem, D., Gencer, K., Ulutatar, F., & Baklacıoğlu, H. Ş. (2018). Validity and reliability of the Turkish version of the Jenkins Sleep Scale in psoriatic arthritis. Rheumatology International, 38, 261-265.
• Gezer, O., Batmaz, İ., Sariyildiz, M. A., Sula, B., Ucmak, D., Bozkurt, M., & Nas, K. (2017). Sleep quality in patients with psoriatic arthritis. International journal of rheumatic diseases, 20(9), 1212-1218.
• Gudu, T., & Gossec, L. (2018). Quality of life in psoriatic arthritis. Expert review of clinical immunology, 14(5), 405-417.
• Guler, M. A., Celik, O. F., & Ayhan, F. F. (2020). The important role of central sensitization in chronic musculoskeletal pain seen in different rheumatic diseases. Clinical rheumatology, 39, 269-274.
• Hackett, S., Ogdie, A., & Coates, L. C. (2022). Psoriatic arthritis: prospects for the future. Therapeutic advances in musculoskeletal disease, 14, 1759720X221086710.
• Haugeberg, G., Hoff, M., Kavanaugh, A., & Michelsen, B. (2020). Psoriatic arthritis: exploring the occurrence of sleep disturbances, fatigue, and depression and their correlates. Arthritis research & therapy, 22, 1-10.
• Keleş, E. D., Birtane, M., Ekuklu, G., Kılınçer, C., Çalıyurt, O., Taştekin, N., Is, E. E., Ketenci, A., & Neblett, R. (2021). Validity and reliability of the Turkish version of the central sensitization inventory. Archives of Rheumatology, 36(4), 518.
• Kieskamp, S. C., Paap, D., Carbo, M. J., Wink, F., Bos, R., Bootsma, H., Arends, S., & Spoorenberg, A. (2022). Central sensitization has major impact on quality of life in patients with axial spondyloarthritis. Seminars in Arthritis and Rheumatism,
• Krajewska-Włodarczyk, M., Owczarczyk-Saczonek, A., & Placek, W. (2018). Zaburzenia snu u chorych na łuszczycowe zapalenie stawów i łuszczycę. Reumatologia, 56(5), 301-306.
• Mayer, T. G., Neblett, R., Cohen, H., Howard, K. J., Choi, Y. H., Williams, M. J., Perez, Y., & Gatchel, R. J. (2012). The development and psychometric validation of the central sensitization inventory. Pain Practice, 12(4), 276-285.
• Metin Ökmen, B., Ayar, K., Altan, L., & Yeşilöz, Ö. (2022). Central sensitisation in primary Sjögren Syndrome and its effect on sleep quality. Modern rheumatology, 32(5), 908-914.
• Rutter-Locher, Z., Arumalla, N., Norton, S., Taams, L. S., Kirkham, B. W., & Bannister, K. (2023). A systematic review and meta-analysis of questionnaires to screen for pain sensitisation and neuropathic like pain in inflammatory arthritis. Seminars in Arthritis and Rheumatism,
• Saitou, M., Noda, K., Matsushita, T., Ukichi, T., & Kurosaka, D. (2022). Central sensitisation features are associated with neuropathic pain-like symptoms in patients with longstanding rheumatoid arthritis: a cross-sectional study using the central sensitisation inventory. Clin Exp Rheumatol, 40(5), 980-987.
• Salaffi, F., Farah, S., Bianchi, B., & Di Carlo, M. (2024). Central sensitization in psoriatic arthritis: relationship with composite measures of disease activity, functional disability, and health-related quality of life. The Journal of rheumatology, 51(2), 144-149.
• Sariyildiz, A., Coskun Benlidayi, I., Turk, I., Zengin Acemoglu, S. S., & Unal, I. (2023). Biopsychosocial factors should be considered when evaluating central sensitization in axial spondyloarthritis. Rheumatology International, 43(5), 923-932.
• Sariyildiz, A., Coskun Benlidayi, I., Yetişir, A., Turk, I., Zengin Acemoglu, S. S., & Deniz, V. (2024). Central sensitization significantly deteriorates functionality and the interpretation of self-reported disease activity in primary Sjögren’s syndrome. Clinical rheumatology, 43(6), 1949-1958.
• Schoels, M., Aletaha, D., Funovits, J., Kavanaugh, A., Baker, D., & Smolen, J. S. (2010). Application of the DAREA/DAPSA score for assessment of disease activity in psoriatic arthritis. Annals of the rheumatic diseases, 69(8), 1441-1447.
• Schuh-Hofer, S., Wodarski, R., Pfau, D. B., Caspani, O., Magerl, W., Kennedy, J. D., & Treede, R.-D. (2013). One night of total sleep deprivation promotes a state of generalized hyperalgesia: a surrogate pain model to study the relationship of insomnia and pain. Pain®, 154(9), 1613-1621.
• Sobolewska-Włodarczyk, A., Włodarczyk, M., Talar, M., Wiśniewska-Jarosińska, M., Gąsiorowska, A., & Fichna, J. (2021). The association of the quality of sleep with proinflammatory cytokine profile in inflammatory bowel disease patients. Pharmacological Reports, 73, 1660-1669.
• Taylor, W., Gladman, D., Helliwell, P., Marchesoni, A., Mease, P., & Mielants, H. (2006). Classification criteria for psoriatic arthritis: development of new criteria from a large international study. Arthritis & Rheumatism: Official Journal of the American College of Rheumatology, 54(8), 2665-2673.
• Toledano, E., Hidalgo, C., Gómez-Lechón, L., Ibáñez, M., Chacón, C. C., Martín-Vallejo, J., Pastor, S., & Montilla, C. (2023). SLEEP quality in patients with psoriatic arthritis and its relationship with disease activity and comorbidities: a cross-sectional study. Scientific Reports, 13(1), 22927.
• Trouvin, A.-P., Attal, N., & Perrot, S. (2022). Assessing central sensitization with quantitative sensory testing in inflammatory rheumatic diseases: a systematic review. Joint Bone Spine, 89(5), 105399.
• Volcheck, M. M., Graham, S. M., Fleming, K. C., Mohabbat, A. B., & Luedtke, C. A. (2023). Central sensitization, chronic pain, and other symptoms: Better understanding, better management. Cleveland Clinic journal of medicine, 90(4), 245-254.
• Wright Jr, K. P., Drake, A. L., Frey, D. J., Fleshner, M., Desouza, C. A., Gronfier, C., & Czeisler, C. A. (2015). Influence of sleep deprivation and circadian misalignment on cortisol, inflammatory markers, and cytokine balance. Brain, behavior, and immunity, 47, 24-34.