Tarım İşletmelerinde Sermaye Dağılımının Rantabilite ve Risk Yönetimi Açısından Değerlendirilmesi: Yozgat İli Örneği

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 1, 45 - 53, 13.06.2022

Zehra Meliha Tengiz , Merve Ayyıldız , Adnan Çiçek , Bekir Ayyıldız

Öz

Tarım işletmelerinin sürdürülebilirliğinde, sermaye miktarı kadar sermayenin rasyonel dağılımı da oldukça önemlidir. İşletmelerin üretim sistemi ve tipine göre sermaye ihtiyacı ve kullanımı farklılık göstermekle beraber işletmelerin sermaye kullanım etkinliği, sermaye bileşenlerinin optimal dağılımı ile mümkün olabilmektedir. Bu noktadan hareketle Yozgat ilinde bitkisel üretim yapan tarım işletmelerinin sermaye kullanım etkinliklerini değerlendirmek amacıyla, 2021 yılı dönemi için Tabakalı Tesadüfi Örnekleme Yöntemi ile belirlenen 137 tarım işletmesinden elde edilen veri seti kullanılmıştır. Elde edilen bulgulara göre, incelenen işletmelerde aktif ve pasif sermaye unsurlarının rasyonel dağılmadığı tespit edilmiştir. Aktif sermaye içerisinde toprak varlığı (%49.78) ve alet makine varlığının (%21.39) önemli bir pay aldığı gözlenmiş ve öz sermayenin %84.56’lık oran ile beklenilenin oldukça üzerinde olduğu tespit edilmiştir. Sermayedeki rasyonel olmayan bu dağılım işletmelerin rantabilite ve borç ödeme gücüne olumsuz bir şekilde yansımaktadır. Buna göre genel olarak işletmelerin kısa vadeli borç ödeme gücünün düşük olduğu, küçük ölçekli işletmelerde karlılığın negatif değer aldığı ve büyük ölçekli işletmelerin ise kaynaklarını atıl kullandığı sonucuna varılmıştır. Bölgede bitkisel üretim yapan işletmelerin optimal sermaye dağılımını sağlayabilmelerinin, hayvancılık faaliyetlerine ağırlık vermeleri ve tarımda mekanizasyonu arttırmaları yoluyla ile mümkün olacağı söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Mali Rasyolar, Rantabilite, Sermaye Yapısı, Yozgat İli

Destekleyen Kurum

Yozgat Bozok Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projesi Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

6602a-ZF/19- 308

Teşekkür

Bu çalışma Yozgat Bozok Üniversitesi 6602a-ZF/19-308 No’lu Bilimsel Araştırma Projesi ile desteklenmiştir.

The Evaluatıon Of Capıtal Dıstrıbutıon In Terms Of Rantabılıty And Rısk Management in Agrıcultural Enterprıses: The Example of Yozgat ProvınceE

Öz

In the sustainability of agricultural enterprises, rational distribution of capital is as important as the amount of capital. According to the production systems and type of the enterprises, the need and use of capital changes.
Capital efficiency of the enterprises is possible with the optimal distribution of capital components. This point of view, the aim of this study was to evaluate the capital efficiency of the herbs agricultural enterprises in Yozgat Province by means of 2021 production periods. For this purpose, a survey of 137 sample the enterprises was conducted using the Stratified Random Sampling method. According to the findings, it has been determined that active and passive capital components are not rationally distributed in the examined enterprises. It was observed that the land asset (49.78%) and the tool-machine asset (21.39%) received a significant share in the active capital. The equity capital (84.56%) ratio was found to be considerably higher than expected. This irrational distribution in the capital has a negative impact on the profitability and debt solvency of the enterprises. For this reason, it has been observed that short term debt solvency of the general enterprises were low. In addition, it was concluded that profitability in small scale enterprises receives negative value and that large scale enterprises use their resources inert. It is suggested that herb agricultural enterprises in region should focus on livestock activities and increase mechanization in agriculture in order to ensure optimal capital distribution.

Anahtar Kelimeler

Financial Rates, Rantability, Capital Component, Yozgat Province

Proje Numarası

6602a-ZF/19- 308

Kaynakça

• Acar, M. (2003). Tarımsal İşletmelerde Finansal Performans Analizi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(1), 21-37.
• Adıgüzel, F. ve Kızılaslan, N. (2019). Ege Bölgesinde Zeytin İşletmelerinin Maliyetleri ve Sorunları. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 6(4), 696-709.
• Ağızan, K., ve Bayramoğlu, Z. (2019). Tarım İşletmelerinde Girişimciliğin Belirleyicileri Üzerine Bir Çalışma; Konya İli Ereğli İlçesi Örneği. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 22(2), 294-305.
• Altıntaş, G., ve Akçay, Y. (2007). Tokat ili Erbaa Ovasında tarım işletmelerinin ekonomik analizi ve işletmelerin başarısını etkileyen faktörlerin ortaya konulması. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 2007(2), 33-42.
• Aydın, B. ve Unakıtan, G. (2016). Trakya Bölgesinde Faaliyet Gösteren Tarım İşletmelerinin Karşılaştırmalı Ekonomik Analizi. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 31(2), 223-232.
• Bayramoğlu, Z., Ağızan, K., ve Karakayacı, Z. (2019). Tarım İşletmelerinin Sürdürülebilirliğinde Mali ve Ekonomik Rantabilitenin Değerlendirilmesi. XI Uluslararası Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Kongresi, Tekirdağ.
• Çiçek, A. ve Erkan, O. (1996). Tarım Ekonomisinde Araştırma ve Örnekleme Yöntemleri, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No:12, Ders Notları Serisi No:6, Tokat.
• Erdoğan, F. ve Bayramoğlu, Z. (2017). Tarım İşletmelerinde Finne-Kinney Yöntemi ile Risk Analizi. Tarım Ekonomisi Araştırmaları Dergisi, 3(2), 19-28.
• Erdoğan, F. (2018). Tarım işletmelerinde kaynaklarına göre risk analizi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarım Ekonomisi Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
• Erkuş, A., Bülbül, M., Kıral, T., Açıl, A. F., ve Demirci, R. (1995). Tarım Ekonomisi. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Eğitim, Araştırma ve Geliştirme Vakfı Yayınları No:5, Sayfa Sayısı: 298, Ankara.
• Gündoğmuş, E. (1998). Ankara İli Akyurt İlçesi Tarım İşletmelerinde Ekmeklik Buğday (Triticum Aestivum L.) Üretiminin Fonksiyonel Analizi ve Üretim Maliyetinin Hesaplanması. Turkish Journal of Agriculture and Foresty, 22(1998), 251-260.
• İnan, İ.H. (2006). Tarım Ekonomisi ve İşletmeciliği, Namık Kemal Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Ekonomisi Bölümü, 6.baskı, Sayfa Sayısı: 372, Tekirdağ.
• Kaya, T.E., ve Kızıloğlu, S. (2008). Erzurum İli Pasinler İlçesinde Ayçiçeğı Üretimi Yapan İşletmelerin Sermaye Yapısı. Turkish Journal of Agricultural Economics, 14(1), 23-30.
• Kızılaslan, H. ve Köksal, Ş. (2002). Tarım İşletmelerinin Kredi Kullanımında Karşılaştıkları Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Yozgat İli Merkez İlçe Örneği). Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 19(1), 39-49.
• Kızılaslan, H., ve Birsin, S. (2020). Balıkesir İli İvrindi İlçesinde Süt Sığırcılığı İşletmelerinin Sermaye Yapılarının İncelenmesi. Gaziosmanpaşa Bilimsel Araştırma Dergisi, 9(1), 73-84.
• Kumbasaroğlu, H., ve Dağdemir, V. (2011). Erzurum İlinde Tarım Makinelerine Sahip Olan ve Olmayan İşletmelerin Sermaye Yapılarının Karşılaştırılması. Alinteri Journal of Agriculture Science, 21(2), 1-10.
• Küçükoğlu, E. (2019). Tarımsal kredilerin Türkiye ekonomisi üzerindeki etkileri, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
• Oğuz, C., Bayramoğlu, Z., Ağızan, S., ve Ağızan, K. (2017). Tarım İşletmelerinde Tarımsal Mekanizasyon Kullanım Düzeyi, Konya İli Örneği. Selcuk Journal of Agriculture and Food Sciences, 31(1), 63-72.
• Orhan, A. (2019). Konya İli Merkez İlçelerinde Ziraat Bankasından Kredi Kullanan Tarım İşletmelerinin Finansal Yapısının ve Sürdürülebilir Borçlanma Stratejisinin Belirlenmesi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
• Sayılı, M., ve Adıgüzel, F. (2013). Tokat İli Merkez İlçede Tarım Kredi Kooperatiflerine Ortak Tarım İşletmelerinin Ekonomik Analizi. Turkish Journal of Agricultural Economics, 19(1), 103-116.
• Semerci, A. ve Çelik, A.D. (2017). Süt Sığırcılığı İşletmelerinde Sermaye Yapısı: Hatay İli Örneği. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 34(3), 201-209.
• Semerci, A. (2021). Tarım İşletmelerinde Tarımsal Kredi Kullanım Durumunun Analizi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 8(2), 396-410.
• Sıray, E., Özdemir, F., Duyar, Ö., Erol, H., Sayılı, M., ve Akçay, Y. (2015). Fındık Yetiştiren İşletmelerin Ekonomik Analizi: Giresun İli Örneği. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 32(2), 64-78.
• Taşcı, R. (2018). Arpa Üretim, Pazarlama ve İşleme Yapısının Analizi: Konya İli Örneği. Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
• Tiryaki, M. ve Kandil Göker, İ.E. (2021). Türkiye'de Tarım Sektörünün Finansal Yapısı ve Tarımın Finansmanı Üzerine Bir Çalışma: Alternatif Bir Finansman Yöntemi Olarak Selem Sözleşmeleri. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 6(14), 1-18.
• Tok, N. ve Kantar Davran, M. (2010). Adana İlinde Erkenci Patates Üreten Tarım İşletmelerinin Sosyo Ekonomik Yapısı ve Sorunları. Tarım Ekonomisi Dergisi, 16(2), 67-73.
• Topcu, Y. (2018). Erzurum İli Süt Sığırcılığı İşletmelerinin Sermaye Yapısına Dayalı Risk Düzeyleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 28(2), 154-160.
• Tosun, F. ve Güneş, E. (2018). Ankara İli Tarım İşletmelerinin Sermaye Yapısı ve Tarımsal Kredilerin Geri Ödenmesinde Etkili Faktörlerin Analizi. Tarım Ekonomisi Araştırmaları Dergisi, 4 (2) , 17-24 .
• Uysal, O. ve Cinemre, H.A. (2012). Samsun İli Dikbıyık Beldesindeki Tarım İşletmelerinin Karşılaştırmalı Ekonomik Analizi. Akademik Ziraat Dergisi, 1(1), 1-10.
• Ünlüer, M. (2017). Eskişehir İli Tarım İşletmelerinin Sermaye Yapısının İncelenmesi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 34(1), 57-63.
• Yeteroğlu, K. (2010). Tokat İli Niksar İlçesinde Süt Sığırcılığı Yapan Tarım İşletmelerinin Ekonomik Analizi ve Pazarlama Sorunları. Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Fen bilimleri Enstitüsü, Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
• Yulafçı, A. (2007). Samsun İli Tarım İşletmelerinin Sermaye Yapısı. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 2007(1), 35-41.