Yozgat İlinde Yabani Kuşburnu Yetişen Toprakların Bazı Genel Özellikleri ile Erozyona Duyarlılıkları Arasındaki İlişkiler

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 2, 73 - 84, 29.12.2023

Tuğrul Yakupoğlu , Aysen Koç , Zekeriya Kara

https://doi.org/10.59128/bojans.1344157

Öz

Çalışmada, Yozgat ilinde doğal olarak yetişen kuşburnuların yetişmiş olduğu toprakların organik madde durumu ve bunun aşınabilirlik başta olmak üzere bazı toprak özellikleri ile ilişkisi saptanmaya çalışılmıştır. Bu doğrultuda 30 farklı noktadan bozulmuş yüzey toprak örneği alınmıştır. Bu örnekler kullanılarak organik madde (OM), tekstür, toplam kalsiyum karbonat (CaCO3), pH, elektriksel iletkenlik (EC), bazı makro besin elementleri (N, P, K, Ca ve Mg), bazı mikro besin elementleri (Fe, Mn, Zn ve Cu) ve evrensel toprak kaybı eşitliğinin toprak aşınım faktörü (USLE-K) belirlenmiştir. Elde edilen bulgulara göre; topraklar bazı makro ve mikro baesin element içeriği bakımından “yeterli” sınıfında (P, Fe, Mn, Zn ve Cu), bazı elementler bakımından ise daha yukarı sınıfta (Ca, K ve Mg) yer almıştır. Toprakların organik madde içeriği %2.28 ile %9.87 arasında değişirken, toprakların USLE-K değeri 0.02-0.06 t ha-1 ha MJ-1 h mm-1 arasında değişim göstermiştir. Yapılan istatistiksel değerlendirmelere göre, organik madde; pH ve USLE-K ile negatif ilişki, Mn ve Zn ile pozitif ilişki sergilemiştir. Bu toprakların bitki besin elementi içeriğinin yeterliliği ve erozyona karşı dirençli bir görüntü sergilemesi toprakların organik madde içeriğinin yüksek olmasına atfedilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Erodobilite, Kuşburnu, Organik madde, Toprak

Relationships Between Some General Properties and Erosion Susceptibility of Soils Where Wild Rosehip Grows in Yozgat Province

Öz

In this study, it was tried to determine the organic matter status of the soils where naturally growing rose hips were grown in Yozgat province and its relationship with some soil properties, especially erodibility. In this direction, degraded surface soil samples were taken from 30 different points. Organic matter (OM), texture, total calcium carbonate (CaCO3), pH, electrical conductivity (EC), some macronutrients (N, P, K, Ca and Mg), some micronutrients (Fe, Mn, Zn and Cu) and soil erodibility factor of universal soil loss equation (USLE-K) were determined using these samples. According to the findings, the soils were classified as "adequate" in terms of some macro and micronutrient contents (P, Fe, Mn, Zn and Cu) and higher in terms of some elements (Ca, K and Mg). The organic matter content of the soils varied between 2.28% and 9.87% and the USLE-K value of the soils varied between 0.02-0.06 t ha-1 ha MJ-1 h mm-1. According to the statistical evaluations, organic matter was negatively correlated with pH and USLE-K and positively correlated with Mn and Zn. The adequacy of the nutrient content of these soils and their resistance to erosion were attributed to the high organic matter content of the soils.

Anahtar Kelimeler

Erodibility, Organic matter, Rosehip, Soil

Kaynakça

• Ağcadağ, D., Kızılaslan, N., Doğan, H. G. ve Cebeci, E.B. (2013). Kır ve Kent Kökenli Kadın Tüketicilerin Kuşburnu Marmeladı Tüketim Alışkanlıklarının Belirlenmesi (Tokat İli Örneği). Gaziosmanpaşa Bilimsel Araştırma Dergisi, 7: 81-94.
• Aksu, K. (2020). Erzurum İlinde Yapılan Ağaçlandırma Çalışmalarının Toprak Özellikleri Üzerine Olan Etkilerinin Zamana Göre İncelenmesi. Artvin Çoruh Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Artvin.
• Alaamer, S. A., Al-Sultani, A.T. K., ve Alsharifi, S. K. (2022). Influence Of Different Levels Of Nitrogen Fertilizers On Some Sunflower Cultivars Quality: A Review.International Journal Of Environment, Agriculture And Biotechnology 2022, Vol.7,No.5.P;33-40. Https://Dx.Doi.Org/10.22161/İjeab.75.4
• Allison, L. E. ve Moodie, C. D. (1965). Carbonate,” In: Black, C. A., Ed., Methods Of Soil Analysis. Part 2: Chemical And Microbiological Properties, Agronomy, Madison, Wisconsin, Usa, pp.1379-1398.
• Amundson, R., Berhe, A.A., Hopmans, J.W., Olson, C., Sztein, A.E. ve Sparks, D.L. (2015). Soil And Human Security İn The 21st Century. Science 348, 1261071. Https://Doi.Org/10.1126/Science.1261071
• Anonim (2023). T.C. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Meteoroloji Genel Müdürlüğü resmi web sitesi. URL: https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?m=YOZGAT (Son erişim: 13 Ağustos 2023).
• Atalay, T. (2018). Organik Ve Geleneksel Çay Tarımı Uygulamalarının Bazı Toprak Özellikleri Ve Erozyona Duyarlılık Üzerine Etkileri. Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Samsun
• Aydemir, M. ve Kara, Z. (2023). Yumuşak Çekirdekli Meyve Yapraklarının Toprakların Bazı Özelliklerine Etkisi. Ispec Journal Of Agricultural Sciences, 7(1), 45-52.
• Balesdent, J., Chenu, C. ve Balabane, M. (2000). Relationship Of Soil Organic Matter Dynamics To Physical Protection And Tillage. Soil & Tillage Research, Vol. 53. Pp: 215-230.
• Baligh, P., Honarjoo, N., Totonchi, A. ve Jalalian, A. (2021). Soil Chemical And Microbial Properties Affected By Land Use Type İn A Unique Ecosystem (Fars, Iran). Biomass Conversion And Biorefinery, https://Doi-Org. Libproxy.Viko.Lt/10.1007/S13399-021-01915-X
• Bender Özenç, D., Yılmaz, F. I., Tarakçıoğlu, C. ve Aygün, S. (2019). Fındıktan Üretilen Atıkların Toprağın Fiziko-Kimyasal Ve Biyolojik Özelliklerine Etkileri. Mediterranean Agricultural Sciences, 32, 7-13.
• Danesh, M., Taghipour, F., Emadi, S. M. ve Ghajar Sepanlou, M. (2022). The İnterpolation Methods And Neural Network To Estimate The Spatial Variability Of Soil Organic Matter Affected By Land Use Type. Geocarto International, 37(26), 11306-11315.
• Dulkadiroğlu, M. (2017). Farklı Topoğrafik Pozisyonlarda Oluşmuş Toprakların Bazı Fiziksel Ve Kimyasal Özellikeri İle Erozyona Duyarlılık Ölçütleri Arasındaki İlişkiler (Master's Thesis, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü).
• Emadi, M., Taghizadeh-Mehrjardi, R., Cherati, A., Danesh, M., Mosavi, A. ve Scholten, T. (2020). Predicting And Mapping Of Soil Organic Carbon Using Machine Learning Algorithms İn Northern Iran. Remote Sensing. 12(14):2234
• FAO (1990). Micronutrient, Assessment At The Country Level: An International Study. Fao Soil Bulletin By Sillanpaa. Rome.
• Gee, G.W. ve Bauder, J.W. (1986). Particle-Size Analysis. Methods Of Soil Analysis. Part1. Physical And Mineralogical Methods. 2nd Edition. Agronomy No: 9. 383-411,1188 P, Madison, Wisconsin Usa.
• Güçdemir, İ.H. (2006). Türkiye Gübre Ve Gübreleme Rehberi, 2006, 5. Baskı., Tarım Ve Köyişleri Bakanlığı, Tagem, Toprak Ve Gübre Arş. Ens. Müd., G.Yayın No:231, Teknik Yayın No:T.69, Ankara
• Gündüz, Z. ve Barik, K. (2019). Farklı Toprak Yönetiminin Toprağın Bazı Fiziksel Özelliklerine Etkisi. Journal Of The Institute Of Science And Technology, 9(3), 1797-1807.
• Güneş, M. (2013). Kuşburnu. Üzümsü Meyveler. Tomurcukbağ Ltd. Şti Eğitim Yayınları No:1, Kalecik / Ankara, sf 423-457.
• Helmke, P.A. ve Sparks, D.L. (1996). Lithium, Sodium, Potassium, Rubidium, And Calcium, İn Sparks, D.L., (Ed) Methods Of Soil Analysis, Part 3, Chemical Methods, Sssa Book Series Number 5, Sssa., Madison,Wı, P:551-574.
• Herath, H.M.S.K., Camps-Arbestain, M. ve Hedley, M. (2013). Effect Of Biochar On Soil Physical Properties İn Two Contrasting Soils: An Alfisol And An Andisol. Geoderma, 209-210:188-197.
• İlay, R. ve Kavdir, Y. (2018). Impact Of Land Cover Types On Soil Aggregate Stability And Erodibility. Environmental Monitoring And Assessment, 190, 1-14.
• İlisulu, K. (1992). İlaç ve Baharat Bitkileri. A.Ü.Z.F.Yay. 1250, Ders Kitabı No:360, 302s.
• Jeddi, K. ve Chaieb, M. (2010). Soil Properties And Plant Community İn Different Aged Pinus Halepensis Mill. Plantations İn Arid Mediterranean Areas: The Case Of Southern Tunisia, Land Degradation & Development, Vol 21, I. No.1, P. 32–39.
• Kacar, B. (1994). Bitki ve Toprağın Kimyasal Analizleri. Toprak Analizleri III. Ankara Üniv. Zir. Fak. Yayınları, Eğitim Araştırma ve Geliştirme Fonu, No: 3, Ankara-Türkiye, 705s.
• Kara, Z., Yürürdurmaz, C., Çokkızgın, A., Keleş, H. ve Gönen, E. (2021). The Effects Of Wheat Straw Used As Mulch On Some Chemical Properties Of The Soil And Grain Yield İn Durum Wheat. Elixir Agriculture, 154, 55382-55386.
• Kara, Z., Yürürdurmaz, C., Çokkızgın, A. ve Keskiner, A. D. (2022a). Buğday Sapları İle Üre Gübresinin Farklı Düzeylerde Uygulanmasının Toprakta Ve Buğday Bitkisi Üzerine (Triticum Aestivum L.) Etkilerinin Belirlenmesi. Ispec Journal Of Agricultural Sciences, 6(3), 610-619.
• Kara, Z., Aydemir, S. ve Saltalı, K. (2022b). Pirina Uygulaması İle Hafif Tekstürlü Toprakların Rehabilitasyonu. Mas Journal Of Applied Sciences, 7(2), 316-325.
• Kara, Z. (2023). Gidyanın Serpantin Toprakların Alınabilir Ağır Metal İçeriğine Etkisi. Euroasia Journal Of Mathematics, Engineering, Natural & Medical Sciences , 10 (26), 29-36.
• Kara, Z. ve Aydemir, M. (2023). Üzümsü Meyve Yaprak Atıklarının Toprak Sıkışmasına Etkisi. Mas Journal Of Applied Sciences, 8(1), 158-166.
• Kara, Z. ve Yakupoğlu, T. (2023). Toprak Düzenleyici Olarak Kullanılan Bazı Organik Madde Kaynaklarının Nem Kapsamındaki Zamana Bağlı Değişimler. Ispec Journal Of Agricultural Sciences, 7(1), 95-104.
• Karadağ, Y., Kara, Z., Reis, M. ve Yakupoğlu, T. (2022). Gidya Uygulamalarının Vertisol Toprağın Bazı Fiziksel Özellikleri Ve Mürdümük Veriminde Meydana Getirdiği Değişimler. Bozok Tarım Ve Doğa Bilimleri Dergisi, 1(1), 1-10.
• Karadavut, U., Palta, Ç., Bitgi, S., Okur, O. ve Çarkacı, D. (2011). Konya İlinde Fiğ Tarımı Yapılan Bazı Alanlarında Makro Ve Mikro Besin Elementi İçeriklerinin Belirlenmesi. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(3): 105-109.
• Kırcı, S. (2015). Türkiye'de tıbbı ̇ ve aromatik bitkilerin genel durumu. Türkiye Tohumcular Birliği Dergisi, 4(15), 4--11.
• Koçan, N. (2010). Peyzaj Planlama ve Tasarım Çalışmalarında Kuşburnu Bitkisinin (Rosa canina L.) Değerlendirilmesi. Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, Vol. 14, Issue 4.
• Kutbay, H.G ve Kılınç, M. (1996). Kuşburnu türlerinin taksonomik özellikleri ve Türkiye'deki yayılışı. Kuşburnu Sempozyumu. Gümüşhane, Türkiye, 5-6 Eylül 1996.
• Lindsay, W .L. ve Norwell, W.A. (1978). Development Of A Dtpa Soil Test For Zinc, İron, Manganese And Copper. Soil Sci. Amer. Jour., 42, (3), 421-428.
• Mengel, K. ve Kirkby, E.A. (2001). Principles Of Plant Nutrition. Kluwer Academic Pub. 5. Edition. Pp 541-545, Dordrecth, Boston, London.
• Nelson, D.W. ve Sommers, L.E. (1996). Total Carbon, Organic Carbon, And Organic Matter. In Sparks, D.L., Et Al., Eds., Methods Of Soil Analysis. Part 3, Sssa Book Series, Madison, 961-1010.
• Nilsson, O. (1997). Rosa. In: Davis P. H. (ed.),Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol. 4., Edinburgh University Press, Edinburgh, pp. 106–128.
• Olsen, S., Cole, C., Watanabe, F. ve Dean, L. (1954). Estimation Of Available Phosphorus İn Soils By Extraction With Sodium Bicarbonate. Usda Circular Nr 939, Us Gov. Print. Office, Washington, D.C.
• Özdemir, N. (2002). Toprak Ve Su Koruma. Omü Ziraat Fakültesi Ders Notu.
• Özgüven, N ve Katkat, A.V. (2002). Bursa ili topraklarının bitkiye yarayışlı çinko yönünden genel durumu. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 16: 235-244.
• Özyazıcı, M.A., Dengiz, O., Aydoğan, M., Bayraklı, B., Kesim, E., Urla, Ö., Yıldız, H. ve Ünal, E. (2016). Orta Ve Doğu Karadeniz Bölgesi Tarım Topraklarının Temel Verimlilik Düzeyleri Ve Alansal Dağılımları. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 31(1): 136-148.
• Poyraz Engin, S. ve Boz, Y. (2019). Ülkemiz Üzümsü Meyve Yetiştiriciliğinde Son Gelişmeler. IJAAES International Journal of Anatolia Agricultural Engineering, Özel sayı 1, 108-115.
• Robertson, G.P., Gross, K.L., Hamilton, S.K., Landis, D.A., Schmidt, T.M., Snapp, S.S. ve Swinton, S.M. (2014). Farming For Ecosystem Services: An Ecological Approach To Production Agriculture. Bioscience, 64(5), 404-415.
• Rhoton, F.E., Shipitalo, M.J. ve Lindbo, D.L. (2002). Runoff And Soil Loss From Midwestern And Southeastern Us Silt Loam Soils As Affected By Tillage Practice And Soil Organic Matter Content. Soil Tillage Res. 66, 1-11.
• Saltalı, K. ve Kara, Z. (2022). Effects Of Gyttja Applications On Some Chemical Properties Of Acidic Soils. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım Ve Doğa Dergisi, 25(2), 374-379.
• Saltalı, K., Solak, S., Özdoğan, A., Kara, Z. ve Yakupoğlu, T. (2023). Gyttja As A Soil Conditioner: Changes İn Some Properties Of Agricultural Soils Formed On Different Parent Materials. Sustainability, 15(12), 9329.
• Şadyılmaz, E. (2022). Erzurum ili Aziziye ilçesinde farklı arazi kullanımlarına bazı toprak özelliklerinin değişimi (Master's thesis, Artvin Çoruh Üniversitesi/Lisansüstü Eğitim Enstitüsü).
• Taşkın, M. B., Türkmen, F., Akça, M. O., Soba, M. R. ve Öztürk, H. S. (2018). Ankara Üniversitesi Ayaş Araştırma Ve Uygulama Çiftliği Topraklarının Verimlilik Durumlarının İncelenmesi. Toprak Bilimi Ve Bitki Besleme Dergisi, 6(2), 122-133.
• Thomas, G.W. (1996). Soil Ph And Acidity. (Methods Of Soil Analysis: Chemical Methods. Part 3. Madison, Wı., Usa: Ed. Sparks, D.L.) 475-491.
• Tübives (2023). Türkiye Bitkileri Veri Servisi. (Erişim tarihi: 14.08.2023) http://194.27.225.161/yasin/tubives/index.php
• Tüzüner, A. (1990). Toprak Ve Su Analiz Laboratuvarları El Kitabı. Tarım Orman Ve Köy İşleri Bakanlığı, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Ankara
• Wischmeier, W. H. ve Smith, D. D. (1978). Predicting Rainfall Erosion Losses, Agric. Handbook 537, Usda, 58 Pp, Washington, D.C., Usa.
• Yağmur, B. ve Okur, B. (2015). Salihli (Manisa) Yöresindeki Şeftali (Prunus Persica L.) Bahçelerinin Beslenme Ve Kirlilik Durumları. Meyve Bilimi, 2(1): 16-26.
• Yakupoglu, T., Gundogan, R., Dindaroglu, T. ve Kara, Z. (2017). Effects of Land Conversion From Native Shrub To Pistachio Orchard On Soil Erodibility in An Arid Region. Environmental Monitoring And Assessment, 189, 1-12.
• Yakupoğlu, T. ve Demirci, D. (2013). Kahramanmaraş-Narlı Ovası Topraklarının Erozyona Duyarlılıkları İle Bazı Toprak Özellikleri Arasındaki İlişkiler. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 28(1), 33-38.
• Yalçın, M., Çimrin, K. ve Tutuş, Y. (2018). Hatay İli Kırıkhan –Reyhanlı Bölgesi Çayır-Mera Topraklarının Besin Elementi Durumları Ve Bazı Toprak Özellikleri İle İlişkileri. KSÜ Tarım Ve Doğa Dergisi, 21(3): 385-396. Doı:10.18016/Ksudobil.342009
• Yavuz, A. ve Erdoğan, Ü. (2019). Organik Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Türkiye' de Üretim Miktarı ve Değerlendirilmesi. Bayburt Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 2(1), 115-121.
• Zhang, K., Li, S., Peng, W. ve Yu, B. (2004). Erodibility Of Agricultural Soils On The Loess Plateau Of China. Soil And Tillage Research, 76(2), 157-165.