TÜRKİYE’DEKİ ULAŞTIRMA VE DEPOLAMA FAALİYETLERİNİN ETKİNLİĞİ ÜZERİNE BİR ANALİZ

Yıl 2023, Cilt: 01 Sayı: 04, 452 - 467, 20.12.2023

Gökçe Manavgat , Ayhan Demirci

https://doi.org/10.61138/bolgeselkalkinmadergisi.1356557

Öz

Bu çalışmanın amacı, Türkiye için farklı ulaştırma modları ve depolama faaliyetlerinin etkinliğinin değerlendirilmesidir. Bu amaçla Türkiye İstatistik Kurumunun Türkiye için yayımladığı dört basamaklı NACE Rev. 2 ekonomik faaliyet sınıflandırmasında yer alan ulaştırma ve depolamaya ilişkin 18 alt sektörün göreli etkinlikleri, 2020 yılı için belirlenmiştir. Veri zarflama analizi yöntemiyle gerçekleştirilen çalışmada, dört girdi (çalışan sayısı, personel maliyeti, satın alma maliyeti ve girişim sayısı) ve üç çıktı (ciro, üretim değeri ve katma değer) verisi kullanılmıştır. Analizlerde ölçeğe göre sabit ve değişken getiri varsayımlarına dayalı çıktı yönelimli modeller uygulanmıştır. Çıktı yönelimli ölçeğe göre sabit getiri varsayımına uygun olarak yapılan analiz sonucunda 8 sektör tam etkin olarak belirlenmiştir. Ortalama etkinlik skoru ise yüzde 86,27 olarak hesaplanmıştır. Türkiye’de deniz yolu taşımacılığı ve hava yolu taşımacılığı ile bu taşımacılık sektörlerini destekleyen hizmet faaliyetlerinin görece tam etkin olduğu tespit edilmiştir. Aynı sonuçlara göre Türkiye’de kara yolu yük taşımacılığı ve yolcu taşımacılığının ise en düşük etkinlik skoruna sahip olduğu gözlenmiştir. Ulaştırma ve depolama faaliyetlerinin etkinliğinde en belirleyici değişkenin katma değer olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Lojistik, Ulaştırma, Depolama, Etkinlik, Veri Zarflama Analizi

AN ANALYSIS ON THE EFFICIENCY OF TRANSPORTATION AND WAREHOUSING OPERATIONS IN TÜRKİYE

Öz

This study aims to scrutinize the efficiency of various transportation modes and warehousing operations for Türkiye. The paper assesses the relative efficiency of 18 sectors within the transportation and warehousing industry, classified in the four-digit NACE Rev. 2 economic activity classification published for Türkiye by the Turkish Statistical Institute for the year 2020. Utilizing data envelopment analysis, the study employed four inputs, number of employees, personnel costs, purchasing costs and number of enterprises alongside three outputs, turnover, production value and value added. Output-oriented models, considering constant and variable returns to scale, were used in the analyses. As a result of the output-oriented analysis based on the assumption of constant returns to scale, eight sectors are determined as fully efficient with an average efficiency score of 86.27 percent. The study found that maritime transport, air transport and service activities supporting these transport sectors are relatively fully efficient in Türkiye. Concurrently, road freight transportation and passenger transportation were observed to have the lowest efficiency scores. The analysis also determined that value-added is the most crucial variable in the efficiency of transportation and warehousing operations.

Anahtar Kelimeler

Logistics, Transportation, Warehousing, Efficiency, Data Envelopment Analysis

Kaynakça

• Acheampong, A. O., Dzator, J., Dzator, M. and Salim, R. (2022). Unveiling the Effect of Transport Infrastructure and Technological Innovation on Economic Growth, Energy Consumption and CO2 Emissions. Technological Forecasting and Social Change, 182, 121843.
• Akgüngör, A. P. ve Demirel, A. (2004). Türkiye’deki Ulaştırma Sistemlerinin Analizi ve Ulaştırma Politikaları. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 10 (3), 423-430.
• Aksungur, M. ve Deran, A. (2021). Borsa İstanbul'a Kayıtlı Ulaştırma ve Depolama Sektörü İşletmelerinin Etkinlik Değerlendirmesi: Veri Zarflama Analizi Uygulaması. Uluslararası İşletme, Ekonomi ve Yönetim Perspektifleri Dergisi (IJBEMP), 5 (2), 760-771.
• Asker, V. (2021). Havayolu İşletmelerinde İki Aşamalı Veri Zarflama Analizi İle Etkinlik Ölçümü. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10 (4), 2373-2385.
• Asker, V. (2018). Veri Zarflama Analizi İle Finansal ve Operasyonel Etkinlik Ölçümü: Geleneksel Havayolu İşletmelerinde Bir Uygulama. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18 (1), 153-172.
• Banker, R. D., Charnes, A. and Cooper, W. W. (1984). Some Models for Estimating Technical and Scale İnefficiencies in Data Envelopment Analysis. Management Science, 30 (9), 1078-1092.
• Beyzatlar, M. A., Karacal, M. and Yetkiner, H. (2014). Granger-Causality Between Transportation and GDP: A Panel Data Approach. Transportation Research, Part A, 43 - 55.
• Biesebroeck, J.V. (2007). Robustness of Productivity Estimates. The Journal of Industrial Economics, LV (3), September, 529-569.
• Boopen, S. (2006). Transport Infrastructure and Economic Growth: Evidence from Africa Using Dynamic Panel Estimates. The Empirical Economics Letters, 5 (1), 37-52.
• Charnes, A., Cooper, W. W. and Rhodes, E. (1978). Measuring the Efficiency of Decision Making Units. European Journal of Operational Research, 2 (6), 429-444.
• Charnes, A., Cooper, W. W., Seiford, L. and Stutz, J. (1982). A Multiplicative Model For Efficiency Analysis. SocioEconomic Planning Sciences, 16 (5), 223-224.
• Charnes, A., Cooper, W. W., Golany, B., Seiford, L. and Stutz, J. (1985). Foundations of Data Envelopment Analysis For Pareto-Koopmans Efficient Empirical Production Functions. Journal of Econometrics, 30 (1), 91-107.
• Demirci, A. ve Tarhan, D. B. (2017). Türkiye’de Faaliyet Gösteren Liman İşletmeleri ve Bu İşletmelerin Etkinliklerinin Veri Zarflama Analizi Yöntemiyle Ölçümü. Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2 (2), 144-160.
• Dünya Bankası. (2021). “Ulaştırma Hizmet İstatistikleri”, https://data.worldbank.org/indicator/TX.VAL.TRAN.ZS.WT, (Erişim tarihi: 05.07.2023).
• Fitzová, H., Matulová, M. and Tomeš, Z. (2018). Determinants of Urban Public Transport Efficiency: Case Study of the Czech Republic. European Transport Research Review, 10 (2), 1-11.
• Farrell, M. J. (1957). The Measurement of Productive Efficiency. Journal of The Royal Statistical Society, Series A (General), 120 (3), 253-281.
• Greene, D. L. and Wegener, M. (1997). Sustainable Transport. Journal of Transport Geography, 5 (3), 177-190.
• Güner, S. (2015). Liman Etkinliği Ölçümünde İki Aşamalı Bir Model Önerisi ve Türk Limanları Üzerinde Bir Uygulama. Alphanumeric Journal, 3 (2), 99–106.
• İMEAK (İstanbul ve Marmara, Ege, Akdeniz, Karadeniz Bölgeleri Deniz Ticaret Odası). (2021). Denizcilik Sektörü Raporu, İstanbul, 1-322.
• Kabaklarlı, E., Mangır, F. ve Ayhan, F. (2018). Ulaştırma Altyapı Yatırımlarının Ekonomik Büyümeye Katkısı: Seçilmiş Ülkeler İçin Panel Eşbütünleşme Analizi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6, 303-309.
• KB (T.C. Kalkınma Bakanlığı). (2014). “Bölgesel Gelişme Ulusal Stratejisi (BGUS) 2014-2023”, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/20142023_B%C3%B6lgesel_Geli%C5%9Fme_Ulusal_Stratejisi.pdf, (Erişim tarihi: 05.07.2023).
• Lambert, D. M., Stock, J. R. and Ellram, L. M. (1998). Fundamentals of Logistics Management. USA: Irwin McGraw-Hill.
• Manavgat, G. ve Demirci, A. (2020). Decentralization Matter of Healthcare and Effect on Regional Healthcare Efficiency: Evidence From Turkey. Sosyoekonomi, 28 (44), 261-282.
• Marchetti, D. and Wanke, P. (2017). Brazil's Rail Freight Transport: Efficiency Analysis Using Two-stage DEA and Cluster-driven Public Policies. Socio-Economic Planning Sciences, 59, 26-42.
• Markovits-Somogyi, R. and Bokor, Z. (2014). Assessing the Logistics Efficiency of European Countries by Using the DEA-PC Methodology. Transport, 29 (2), 137-145.
• Meçik, O. (2012). Ulaştırma Ağlarının Ekonomik Entegrasyonlara Etkisi ve Türk Dünyası Boyutu. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (2), 22-33.
• Mok, V., Yeung, G., Zhaozhou, H. and Zongzhang, L. (2007). Leverage, Technical Efficiency and Profitability: an Application of DEA to Foreign-invested Toy Manufactoring Firms in China. Journal of Contemporary China, 16 (51), 259-274.
• Murphy, Jr. P.R. and Knemeyer, A.M. (2016). Contemporary Logistics (Güncel Lojistik). (Çev. Funda Yercan ve Şerife Demiroğlu). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• OECD. (2020). OECD “Taşımacılık İstatistikleri”, https://stats.oecd.org, (Erişim tarihi: 27.04.2023).
• Prajapati, D., Daultani, Y., Cheikhrouhou, N. and Pratap, S. (2020). Identification and Ranking of Key Factors Impacting Efficiency of Indian Shipping Logistics Secto., Opsearch, 57 (3), 765-786.
• Saatçioğlu, C. ve Karaca, O. (2011). Ulaştırma Altyapısı-Ekonomik Büyüme İlişkisi: Panel Veri Analizi. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (2), 16-31.
• Scott, C., Lundgren, H. and Thompson, P. (2011). Guide to Supply Chain Management. Almanya: Springer.
• Sezer, S. ve Abasız, T. (2017). The Impact of Logistics Industry on Economic Growth: An Application in OECD Countries. Eurasian Journal of Social Sciences, 5 (1), 11-23.
• Şahin, İ. E. (2019). Türkiye’deki Havalimanlarının Veri Zarflama Analizi ve Malmquist Toplam Faktör Verimliliği Endeksleri İle Finansal Etkinliklerinin Analizi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (42), 33-47.
• Şevkli, M., Lenny Koh, S.C., Zaim, S., Demirbağ, M. and Tatoğlu, E. (2007). An Application of Data Envelopment Analytic Hierarchy Process For Supplier Selection: A Case Study of BEKO in Turkey. International Journal of Production Research, 45 (9), 1973-2003.
• TB (T.C. Ticaret Bakanlığı). (2021). “Dış Ticaret Lojistiği”, https://ticaret.gov.tr/hizmet-ticareti/dis-ticaret-lojistigi, (Erişim tarihi: 30.05.2023).
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu). (2020a). “Yıllık Gayrisafi Yurtiçi Hâsıla verileri”, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Yillik-Gayrisafi-Yurt-Ici-Hasila-2021-45834, (Erişim tarihi: 09.03.2023).
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu). (2020b). “Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri, 2020”, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Yillik-Sanayi-ve-Hizmet-Istatistikleri-2020-37190, (Erişim tarihi: 15.08.2023).
• UAB (T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı). (2021). “12. Ulaştırma ve Haberleşme Şurası Sonuç Bildirgesi. 2021”, https://sgb.uab.gov.tr/uploads/pages/suralar/12-ulastirma-ve-haberlesme-surasi-sonuc-bildirisi.pdf, (Erişim tarihi: 29.06.2023).
• UAB (T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı). (2022). “2053 Ulaştırma ve Lojistik Ana Planı”, https://www.uab.gov.tr/uploads/pages/bakanlik-yayinlari/2053-ulastirma-ve-lojistik-ana-plani-rev.pdf, (Erişim tarihi: 30.06.2023).
• UTİKAD (Uluslararası Taşımacılık ve Lojistik Hizmet Üretenleri Derneği). (2021). “Lojistik Sektörü Raporu 2021”, https://www.utikad.org.tr/images/HizmetRapor/utikadlojistiksektoruraporu2021-1654.pdf, (Erişim tarihi: 30.06.2023).
• Van, H. T. K., Ha, T. V., Asada, T. and Arimura, M. (2022). Assessing Transportation System Efficiency in Its Relationship with Urban Housing: A Data Envelopment Analysis. Asian Transport Studies, 8, 100065, 1-13.
• Waters, D. (2003). Global Logistics and Distribution Planning - Strategies for Management, United Kingdom: Kogen Page.
• Yurdakul, E. M. (2020). Türkiye’de Lojistik Sektörü ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin VAR Analizi İle İncelenmesi. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 20 (40), 174-185.