Jinekolojik Kanser Hastası ve Ailesinin Psiko-Sosyal Bakımında Sağlık Profesyonelinin Rolü

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 1, 74 - 83, 25.04.2023

Elif Balkan , Ümran Oskay

https://doi.org/10.46413/boneyusbad.1111161

Öz

Her geçen gün kanser tanısının ve kanser sebebiyle ölümlerin yaygınlaşması, jinekolojik kanserlere önem verilmesinin altını çizmektedir. Kanserin önlenmesi ve erken tanılanmasının yanında, jinekolojik kanser tanısı konulmuş olan kadınların ve ailelerinin yaşam kalitesinin de yükseltilmesi önemlidir. Jinekolojik kanserlerde semptomlar ve uygulanan kemoterapi, radyoterapi ve cerrahi tedaviler sadece fizyolojik bütünlüğü tehdit etmekle kalmayıp, kadının beden imajına, cinsel kimliğine, annelik rolüne ve üreme kabiliyetine bir tehdit olarak algılanmakta, genital organlara yüklenen anlam nedeniyle hasta ve ailesinin yaşam kalitesi düşmektedir. Aile fertleri de ebeveynlik rollerinde bozulma, cinsel sorunlar, maddi kaygılar, iletişim sorunları gibi problemler yaşayabilmekte ve kanser tanısına çeşitli tepkiler gösterebilmektedir. Psiko-sosyal açıdan olumsuz etkilenen hasta ve ailesinin kanser sürecine uyumunu sağlamak ve hastalığa bağlı yaşadıkları olumsuz etkileri azaltmak için psiko-sosyal gereksinimlerinin belirlenmesi oldukça önemlidir. Bu nedenle sağlık profesyonelleri jinekolojik kanser hastaları ve ailelerine verecekleri bakımda jinekolojik kansere bağlı olarak meydana gelen psiko-sosyal değişiklikleri bilmeli, hasta ve ailelerinin bu doğrultudaki ihtiyaçlarını belirlemeli ve buna uygun girişimler planlayarak bakım vermelidir.

Anahtar Kelimeler

Jinekolojik kanser, Psikososyal bakım, Psiko-onkoloji, Sağlık profesyoneli, Kadın, Aile

Destekleyen Kurum

Yoktur

Proje Numarası

Yoktur

Teşekkür

Yoktur

The Role of the Health Professional in the Psycho-Social Care of Gynecological Cancer Patients and Their Families

Öz

The prevalence of cancer diagnosis and deaths due to cancer day by day underlines the importance given to gynecological cancers. In addition to the prevention and early diagnosis of cancer, it is important to increase the quality of life of the individual diagnosed with cancer and her family. Symptoms and applied chemotherapy, radiotherapy and surgical treatments in gynecological cancers not only threaten the physiological integrity, but also are perceived as a threat to the woman's body image, sexual identity, maternal role and reproductive ability. Family members may experience various problems such as deterioration in their parenting roles, sexual problems, financial concerns, communication problems and may show various reactions to the diagnosis of cancer. It is very important to determine the psycho-social needs of the psycho-socially affected patient and her family in order to adapt to the cancer process and to reduce the negative effects of the disease. For this reason, health professionals should know the psycho-social effects of gynecological cancer in the care they will give to gynecological cancer patients and their families, determine the needs of patients and families in this direction, and plan appropriate interventions and provide care.

Anahtar Kelimeler

Gynecologic cancer, Psycho-social care, Psych-oncology, Health professional, Woman, Family

Proje Numarası

Yoktur

Kaynakça

• Alan Dikmen, H. A., Terzioglu, F. (2019). Effects of reflexology and progressive muscle relaxation on pain, fatigue, and quality of life during chemotherapy in gynecologic cancer patients. Pain Management Nursing, 20(1),47-53. doi: 10.1016/j.pmn.2018.03.001.
• Albert, P. R. (2015). Why is depression more prevalent in women? Journal of Psychiatry and Neuroscience., 40(4), 219-21. doi: 10.1503/jpn.150205.
• Alcantra Silva, T. R., Freitas-Junior, R., Freitas, N. M. A., Paula Junior, W., Silva, D. J., Machado, G. D. P., … Soares, L. R. (2018). Music therapy reduces radiotherapy- ınduced fatigue in patients with breast or gynecological cancer: A randomized trial. Integrative Cancer Therapies. 17(3), 628-35. doi: 10.1177/1534735418757349.
• Anderson, N. L. R., Andrews, M., Bent, K. N., Douglas, M. K., Elhammoumi, C. V., Keenan, C., … Mattson, S. (2010). Culturally based health and illness beliefs and practices across the life span. Journal of Transcultural Nursing, 21(4 Suppl), 152-235. doi:10.1177/1043659610381094
• Anuk, D., Alçalar, N. (2019). Psiko-onkolojide bilişsel davranışçı terapi. Ed. G. Bahadır, E Ertekin. Farklı Tanı Gruplarında Bilişsel Davranışçı Terapiler. Ankara: Türkiye Klinikleri
• Aquil, A., Kherci, O. E. L., Azmaoui, N. E. L., Mouallif, M., Guerroumi, M., Chokri, A., … Elgot A. (2021). Body image dissatisfaction and lower self-esteem as major predictors of poor sleep quality in gynecological cancer patients after surgery: Cross-sectional study. BMC Women’s Health, 21(1), 229. doi: 10.1186/s12905-021-01375-5.
• Bae, H., Park, H. (2016). Sexual function, depression, and quality of life in patients with cervical cancer. Supportive Care in Cancer, 24(3), 1277-1283. doi: 10.1007/s00520-015-2918-z.
• Bağ, B. (2012). Psiko-onkoloji, psikososyal sorunlar ve ölçüm yöntemleri. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 4(4), 449-464. doi: 10.5455/cap.20120427.
• Bilge, Ç. (2017). Jinekolojik kanserli kadınlarda plissit modeli doğrultusunda yapılan cinsel danışmanlığın etkinliği. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Carter, J., Penson, R., Barakat, R., Wenzel, L. (2012). Contemporary quality of life ıssues affecting gynecologic cancer survivors. Hematology/Oncology Clinics of North America, 26(1), 169-94. doi: 10.1016/j.hoc.2011.11.001.
• Çakır, F., Nazik, E. (2022). Jinekolojik Kanserli Hastaların Yaşam Kalitelerinin Belirlenmesi. YOBU Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 3(2), 117-29.
• Daher, M. (2012). Cultural beliefs and values in cancer patients. Annals of Oncology, 23(Suppl3), ii66–iii69. doi: 10.1093/annonc/mds091.
• Darj, E., Chalise, P., Shakya, S. (2019). Barriers ans facilitators to cervical cancer screening in Nepal: a qualitative study. Sexual & Reproductive Healthcare, 20, 20-26. doi: 10.1016/j.srhc.2019.02.001.
• Dereli Yılmaz, S., Demirgöz Bal, M., Kızılkaya Beji, N., Arvas, M. (2014). Ways of coping with stress and perceived social support in gynecologic cancer patients. Cancer Nursing. 00:0. doi: 10.1097/NCC.0000000000000186.
• D’Ericco, M., Fessele, K. L. (2021). A retrospective, cross-sectional study of self-reported exercise and depression among survivors of breast, gynecologic and thoracic cancer. Oncology Nursing Forum, 48(1), 59-64. doi: 10.1188/21.ONF.59-64.
• Duman, M., Durgun Ozan, Y., Doğan Yüksekol, Ö. (2021). Relationship between the religious attitudes of women with gynecologic cancer and mental adjustment to cancer. Palliative and Supportive Care, 19, 62–68. doi: 10.1017/S1478951520000619.
• Eker, A., Aslan, E. (2017). Jinekolojik kanser hastalarında psiko-sosyal yaklaşım. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 14(4), 298-303. doi: 10.5222/HEAD.2017.298.
• Eroğlu, K., Koç, G. (2014). Jinekolojik Kanser Kontrolü ve Hemşirelik. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 77-90.
• Evcili, F., Bekar, M. (2013). Jinekolojik kanser tanısı almanın psikososyal boyutu ve hemşirelik yaklaşımları. Türk Jinekolojik Onkoloji Dergisi, 16(1), 21-28.
• GLOBOCAN. (2020). Cancer Today. Erişim tarihi: 28.10.2021, https://gco.iarc.fr/today/online-analysis-pie?v=2020&mode=cancer&mode_population=continents&population=900&populations=900&key=total&sex=2&cancer=39&type=2&statistic=5&prevalence=1&population_group=0&ages_group%5B%5D=0&ages_group%5B%5D=17&nb_items=7&group_cancer=1&include_nmsc=1&include_nmsc_other=1&half_pie=0&donut=0
• Gordon, J. R., Barve, A., Chaudhari, V., Kosambiya, J. K., Kumar, A., Gamit, S., Wells, K. J. (2019). "HIV is not an easily acceptable disease": the role of HIV-related stigma in obtaining cervical cancer screening in India. Women Health, 59(7), 801-14. doi: 10.1080/03630242.2019.1565903.
• Gichuki, E.W. (2018). Psychosocial coping in ovarian cancer patients. Lahti University of Applied Sciences, Erişim Tarihi: 2.11.2021, https://www.theseus.fi/bitstream/handle/10024/145856/Gichuki_Evalyne.pdf?isAllowed=y&sequence=2
• Hajihasani, M., Naderi, N. (2020). Death anxiety in the elderly: The role of spiritual health and perceived social support. Aging Psychology, 6(4), 309-19. doi: 10.22126/JAP.2020.5778.1473.
• Hallaç, S., Öz, F. (2011). Genital kanser tanı sürecinde varoluşsal kaygı. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 3(4), 595-610. doi: 10.5455/cap.20110326.
• Hanprasertpong, J., Greater, A., Jiamset, I., Padungkul, L., Hirunkajopan, P., Songhong, N. (2017). Fear of cancer recurrence and its predictors among cervical cancer survivors. Journal of Gynecologic Oncology, 28(6), e72. doi: 10.3802/jgo.2017.28.e72.
• Hawkey, A. J., Ussher, J. M., Perz, J., Parton, C., Petterson, P., Bateson, D., … Kirsten, L. (2021). The impact of cancer-related fertility concerns on current and future couple relationships: People with cancer and partner perspectives. European Journal of Cancer Care, 00, e13348. doi: 10.1111/ecc.13348.
• Holland, J. C. (2018). Psycho-oncology: Overview, obstacles and opportunities. Psycho-Oncology, 27, 1364-76. doi: 10.1002/pon.2960010103.
• Iżycki, D., Woźniak, K., Iżycka, N. (2016). Consequences of gynecological cancer in patients and their partners from the sexual and psychological perspective. Przeglad Menopauzalny-Menopause Review, 15(2), 112-6. doi: 10.5114/pm.2016.61194.
• Johnson, L. (2016). Psychosocial Dimensions of Care. In: Itano JK, (Ed). Core Curriculum for Oncology Nursing. 5th Edition. St. Louis, Missouri: ELSEVIER. ISBN: 978-1-4557-7626-9
• Karabinis, G., Koukourikos, K., Tsaloglidou, A. (2015). Psychological support and quality of life in patients with gynecological cancer. International Journal of Research in Medical Sciences, 3(11), 2992-7.
• Kaydırak, M. M. (2019). Jinekoloji ve Jinekolojik Onkolojide Psikososyal Bakım. In: Şahin N, (Ed). Güncel Jinekoloji Hemşireliği. İstanbul: Akademisyen Kitabevi.
• Keskin, G., Gümüş, B. A. (2011). Turkish hysterectomy and mastectomy patients – depression, body image, sexual problems and spouse relationship. Asian Pacific Journal of Cancer Prevention. 12, 425-32.
• Kıyançiçek, Z. (2018). Kanserli hastalara bakım veren aile üyelerinin manevi gereksinimleri ve uygulamalarının değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Manisa.
• Kübler Ross, E. (1995). Sorular ve cevaplarla yaşamın son günleri. Çeviri, Ed. G. Terakkiye. Ankara: Hürbilek Matbaacılık.
• Lagnado, L. (2008). In some cultures, cancer stirs shame. The Wall Street Journal. Erişim tarihi: 31.10.2021, http://online.wsj.com/article/SB122304682088802359.html
• Lang-Rollin, I., Berberich, G. (2018). Psycho-oncology. Dialogues in Clinical Neuroscience. 20(1), 13-22. doi: 10.31887/DCNS.2018.20.1/ilangrollin.
• Lee, H., Kwon, S.C. (2017). The relationships among chemotherapy-ınduced nausea and vomiting (cınv), non-pharmacological coping methods, and nutritional status in patients with gynecologic cancer. Journal of Korean Academy of Nursing, 47(6), 731-43. doi: 10.4040/jkan.2017.47.6.731.
• Linden, W., Vodermaier, A., MacKenzie, R., Greig, D. (2012). Anxiety and depression after cancer diagnosis: prevalence rates by cancer type, gender and age. Journal of Affective Disorders, 141, 343-51. doi: 10.1016/j.jad.2012.03.025.
• Naughton, M.J., Weaver, K.E. (2014). Physical and mental health among cancer survivors: considerations for long-term care and quality of life. North Carolina Medical Journal. 75(4), 283-6. doi: 10.18043/ncm.75.4.283. National Cancer Institute. (2021). Erişim Tarihi: 1.11.2021, https://www.cancer.gov/publications/dictionaries/cancer-terms/def/psychosocial-support
• Noh, G. O., Park, K. S. (2020). Effects of aroma self-foot reflexology on peripheral neuropathy, peripheral skin temperature, anxiety, and depression in gynaecologic cancer patients undergoing chemotherapy: A randomised controlled trial. European Journal of Oncology Nursing, 42, 82-9. doi: 10.1016/j.ejon.2019.08.007.
• Onan, N., Işıl, Ö. (2010). Onkoloji Birimlerinde Çalışan Hemşirelerde Stres, Tükenmişlik ve Başa Çıkma: Literatür Gözden Geçirme. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Sempozyum Özel Sayısı, 265-70. Özdemir, Ü., Tasçi, S. (2013). Kronik hastaliklarda psikososyal sorunlar ve bakim. Erciyes Üniversitesi Saglik Bilimleri Fakültesi Dergisi, 1(1), 57-72.
• Pasek, M., Suchocka, L., Osuch-Pęcak, G., Muzykiewicz, K., Iwańska, E., Kaducakowa, H. … Goździalsk, M. (2021). Longitudinal health-related quality of life study among cervical cancer patients treated with radiotherapy. Journal of Clinical Medicine, 10(2), 226
• Pınar, G., Okdem, S., Dogan, N., Buyukgonenc, L., Ayhan, A. (2011). The effects of hysterectomy on body ımage, self-esteem, and marital adjustment in Turkish women with gynecologic cancer. Clinical Journal of Oncology Nursing. 16(3), e99-e104. doi: 10.1188/12.CJON.E99-E104.
• Pınar, G., Okdem, S., Buyukgonenc, L., Ayhan, A. (2012). The relationship between social support and the level of anxiety, depression and quality of life of Turkish women with gynecologic cancer. Cancer Nursing. 35(3), 229. doi: 10.1097/NCC.0b013e31822c47bd.
• Ruiz-Rodríguez, I., Hombrados-Mendieta, I., Melguizo-Garín, A. Martos-Méndez, M. J. (2022). The Importance of Social Support, Optimism and Resilience on the Quality of Life of Cancer Patients. Frontiers in Psychology, 13, 833176. doi: 10.3389/fpsyg.2022.833176
• Sağlık İstatistikleri Yıllığı. (2019). Erişim tarihi: 28.10.2021, https://sbsgm.saglik.gov.tr/Eklenti/40564/0/saglik-istatistikleri-yilligi-2019pdf.pdf
• Seiler, A. Jenewein, J. (2019). Resilience in Cancer Patients. Frontiers in Psychiatry, 10, 208. doi: 10.3389/fpsyt.2019.00208
• Shi, Y., Cai, J., Wu, Z., Jiang, L., Xiong, G., Gan, X., Wang, X. (2020). Effects of a nurse-led positive psychology intervention on sexual function, depression and subjective well-being in postoperative patients with early-stage cervical cancer: A randomized controlled trial. International Journal of Nursing Studies. 111, 103768. doi: 10.1016/j.ijnurstu.2020.103768.
• Siwik, C., Hicks, A., Phillips, K., Rebholz, W. N., Zimmaro, L. A., Weissbecker, I., … Sephton, E.S. (2020). Impact of coping strategies on perceived stress, depression, and cortisol profiles among gynecologic cancer patients. Journal of Health Psychology. 25(7):993-1003. doi: 10.1177/1359105317740737.
• Soylu, C. (2014). Kanser Hastalarında Bilişsel Davranışçı Terapi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 6(3), 257-70. doi:10.5455/cap.20131231033203
• Tavşanlı, N. G., Çeçen, D., Tayhan, E., Kahraman, G. (2016). Kanser Hastalarına Bakım Verenlerin Hastalara Karşı Duygu ve Tutumları. Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3(4), 470-75.
• T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. (2017). Türkiye kanser istatistikleri 2017. Erişim tarihi: 30.01.2023, https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/kanser-istatistikleri/yillar/2017-turkiye-kanser-i-statistikleri.html
• Terakye, G. (2011). Kanserli hasta yakınlarıyla etkileşim. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 4(2), 78-82.
• Uçar, T., Güney, E., Bal, Z. (2018). Psychosocial aspects of gynecologic cancer. Sakarya Medical Journal, 8(4), 678-85. doi: 10.31832/smj.435160
• Ülger, E., Alacacıoğlu, A., Gülseren, S. A., Zencir, G., Demir, L., Tarhan, M. O. (2014). Kanserde psiko-sosyal sorunlar ve psiko-sosyal onkolojinin önemi. Dokuz Eylül Üniversitesi Tip Fakültesi Dergisi, 28(2), 85–92. doi: 10.18614/deutfd.88761
• World Health Organization. (2008). World Cancer Report. Ed. P. Boyle, B. Levin. Erişim tarihi: 2.11.2021, https://publications.iarc.fr/Non-Series-Publications/World-Cancer-Reports/World-Cancer-Report-2008
• Wiswell, S., Bell, J. G., Elliott, J. O., Rath, K. (2019). The effect of art therapy on the quality of life in patients with a gynecologic cancer receiving chemotherapy. Gynecologic Oncology, 152, 334-8. doi: 10.1016/j.ygyno.2018.11.026.
• Yeh, Y. C., Huang, S. F., Lui C. H. (2019). Correlation among anxiety, depression, and quality of life in women with gynecologic cancer. Hu Li Za Zhi, 66(6), 53-64. doi: 10.6224/jn.201912_66(6).07.
• Zengin, O., Saltık, S., Duysak, Y., Soytürk, G., Orbay, E., Tekin, O. (2012). Kanserli çocuğa sahip ailelerin aşama yaklaşımına göre gösterdikleri tepkiler. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2(1), 1-4