Fâdıl Sâlih es-Sâmerrâî'nin Beyânî Tefsir Anlayışı

Yıl 2016, Cilt: 10 Sayı: 10, 185 - 214, 30.12.2016

İzzet Marangozoğlu

Öz

Günümüz İslam dünyasındaki
tefsir çalışmaları “Beyânî Tefsir” diye isimlendirilen yeni bir tefsir
yönelişine tanık olmuştur. Beyânî tefsir, genel tefsirden bir cüz olup sanatsal
açıdan takdim-te’hir, hazif-zikir, teşabüh-ihtilaf ve bir lafzı diğerine tercih
etme gibi Kur’ân’ın ifade üslubuyla ilgili inceliklerinin yanı sıra belâgat,
fesahat, ses ve ifade güzelliği yönünden beyânî icazını ortaya koyan bir tefsir
çeşididir. Beyânî tefsiri, kuralları belirlenmiş genel bir metot olarak ortaya
koyan Emin el-Hûlî ve Bintu’ş-Şâti’den sonra beyânî tefsir metodunun çağımızdaki
en önemli temsilcisi Fâdıl Sâlih es-Sâmerrâî’dir. Sâmerrâî, beyan kavramının,
beyânî araştırmalarda kullanılan yaygın anlamına bağlı kalmamış ve beyânî, en
geniş anlamlarıyla ele almıştır. Makalede Sâmerrâî’nin bu tefsir anlayışı tahlil
ve değerlendirmeye alınmıştır

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Beyânî Tefsir, Sâmerrâî, Ta'bîru'l-Kur'ânî

Kaynakça

• Bintu’ş-Şâti’, Âişe Abdurrahmân, et-Tefsîru’l-Beyânî li’l-Kur’âni’l-Kerîm, Dâru’l-ma’ârif, Mısır, 1977.
• _____, Makâlun fî’l-İnsân, Dâru’l- ma’ârif, Mısır 1969.
• el-Cevziyye, İbn Kayyim, Bedâ’i‘u’l-Fevâid, Dâru’l-kitâbi’l-‘arabî, Beyrut, yy., ts.
• el-Curcânî, Abdulkâhir b. Abdirrahmân b. Muhammed, Delâilu’l-İ‘câz (Söz­dizimi ve Anlambilim), (ev. Osman Güman), Litera yay., İstanbul 2008.
• Çetin, Abdurrahman, “Vakf ve İbtidâ”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklope-disi, İstanbul 2012, XLII, 461-463.
• Demirci, Muhsin, Tefsir Terimleri Sözlüğü, İFAV yay., İstanbul 2011.
• Derrâz, Muhammed Abdullâh, en-Nebeu’l-Azîm Nazarât Cedîde fî’l-Kur’ân, (nşr. Abdulhamîd ed-Dehâhınî), Dâru taybe, Riyad 1997.
• el-Endelûsî, Ebû Hayyân Muhammed b. Yûsuf, el-Bahru’l-Muhît, (tah. Sıdkî Muhammed Cemîl), Dâru’l-fikr, Beyrut 1420.
• el-Hâlidî, Salâh Abdulfettâh, İ‘câzu’l-Kurâni’l-Beyânî ve Delâilu Masdari-hi’r-Rabbânî, Dâru ammâr, Amman 2000.
• el-Hattâbî, Muhammed b. Muhammed b. İbrâhîm, Beyânu İ‘câzi’l-Kur’ân, (Selâsu Resâil fî İ‘câzi’l-Kur’ân içinde), (tah. Muhammed Halefullâh Ahmed, Muhammed Zağlûl Selâm), Dâru’l-ma’ârif, Kahire 1976.
• Hirmâs, Abdurrezzâk İsmâîl, “el-İtticâhu’l-beyânî fi’t-tefsîr: Neş’etuhû ve-tatavurruh,” Mecelletu Da‘veti’l-Hak, s. 325, Rabat 1996.
• el-Hudeysî, Behcet, el-Kasîdetu’l-İslâmiyye ve Şu‘arâuha’l-Muâsirîn fî’l-Irâk, Irak Kültür Bakanlığı yay., Bağdat 2010.
• el-Hûlî, Emîn, “Tefsir”, Dâireti’l-Ma‘ârifi’l-İslâmiyye, M.Th. Houtsma, T. W. Arnold, R. Basset, R. Hartmann, (tah. İbrahim Zeki Hurşid, Ahmed eş-Şintinâvî, Abdulhamîd Yûnus, Hasan Habeşî, Abdurrahmân eş-Şeyh, Muhammed Anânî), Merkezu’ş-Şârika li’l-İbdâ‘i’l-Fikrî, Şarika 1998.
• Işıcık, Yusuf, Kur’ân’ı Anlamada Temel Bir Problem: Te’vîl, Esra yay., Konya 1997.
• Müslim, Ebû’l-Hüseyn el-Kuşeyrî Muslim b. el-Haccâc, Sahîhu Muslim, (tah. Muhammed Fuâd Abdulbâkî), Dâru ihyâi’t-turâsi’l-arabî, Beyrut, yy., ts.
• el-Kazvînî, el-Hatîb Muhammed b. Sa’duddîn, el-Îdâh fî ‘Ulûmi’l-Belâğa, (tah. Behîc Ğazâvî, Dâru ihyâi’l-ulûm), Beyrut 1998.
• _____, Telhîsu’l-Miftâh (Telhîs ve Tercümesi), haz. Nevzat H. Yanık, Mustafa Kılıçlı, M. Sadi Çögenli, Huzur yay., İstanbul, yy., ts.
• el-Mubârek, Muhammed, Dirâse Edebiyye li-Nusûsin mine’l-Kur’ân, Dâru’l-fikr, Dımeşk 1964.
• er-Rıdâî, Muhammed Ali, Menâhicu’t-Tefsîr ve İtticâhâtuh: Dirâse Mukârine fî Menâhici Tefsîri’l-Kur’âni’l-Kerîm, (trc. Kâsım el-Beydânî), Beyrut 2008.
• er-Rûmî, Fehd b. Abdirrahmân b. Suleymân, İtticâhâtu’t-Tefsîr fî’l-Karni’r-Râbi‘i ‘Aşer, Muessesetu’r-risâle, Riyad 1997.
• Sa‘fân, Kâmil Ali, el-Menhecu’l-Beyânî fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-Kerîm, Mek-te­betu’l-anglo el-Mısriyye, 1981.
• es-Sağîr, Muhammed Huseyn Ali, el-Mebâdi’u’l-Âmme li-Tefsîri’l-Kur’âni’l-Kerîm beyne’n-Nazariyyeti ve’t-Tatbîk, Dâru’l-muerrihi’l-arabî, Beyrut 2000.
• es-Sâlih, Subhî, Mebâhis fî ulûmi’l-Kur’ân, Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, Onuncu Basım, Beyrut 1977.
• Sâmerrâî, Fâdıl Sâlih, ‘Alâ Tarîki’t-Tefsîri’l-Beyânî, Dâru’l-fikr, Amman 2013.
• _____, Belâğatu’l-Kelimeti fî’t-Ta‘bîri’l-Kur’ânî, Kahire 2006.
• _____, Me‘âni’l-Ebniyeti fî’l-Arabiyye, Dâru ammâr, Amman 2007.
• _____, et-Ta‘bîru’l-Kur’ânî, Dâru ammâr, Amman 2006.
• _____, Esrâru’l-Beyân fî’t-Ta‘bîri’l-Kur’ânî, Dubai 2002.
• _____, Min Esrâri’l-Beyâni’l-Kur’ânî, Dâru’l-fikr, Amman 2009.
• _____, Me‘âni’n-Nahv, Şeriketu’l-‘Âtik li’n-Neşr, Kahire 2003.
• Sofuoğlu, Mehmet, Tefsire Giriş, Çağrı yay., İstanbul 1981.
• es-Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr, el-İtkân fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân, yy. ts.
• _____, Lubâbu’n-Nukûl fî Esbâbi’n-Nuzûl, Dâru ihyâi’l-ulûm, Beyrut ts.
• Şeref, Hafnî Muhammed, İ‘câzu’l-Kur’âni’l-Beyânî Beyne’n-Nazariyyeti ve’t-Tatbîk, Kahire 1970.
• Şimşek, Mehmet Sait, Hayat Kaynağı Kur’ân Tefsiri, Beyân yay., İstanbul 2012.
• eş-Şirbâsî, Ahmed, Hz. Peygamber’den Günümüze Tefsir Ekolleri, (ev. Mustafa Özcan), Birinci Basım, Özgü yay., İstanbul 2010.
• ez-Zemahşerî, Mahmûd b. Ömer, el-Keşşâf ‘an Hakâ’iki Ğavâmidi’t-Tenzîl ve ‘Uyûni’l-Ekâvîl fî Vucûhi’t-Te’vîl, (tah. Muhammed Abdusselâm Şâhîn, Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye), Beyrut 1995.
• Zerzûr, Adnân Muhammed, Medhal ilâ Tefsîri’l-Kur’ân ve Ulûmihî, Dâru’l-kalem, Dımeşk 1998.