Vecd Metafiziği: Ebû Nasr Serrâc Et-Tusî Örneği

Yıl 2018, Cilt: 13 Sayı: 13, 13 - 34, 28.06.2018

İrfan Görkaş

Öz

Makalede vecd
metafiziği ele alınmaktadır. Örnek olarak Ebû Nasr Serrâc et-Tusî’nin Kitabu’l-Luma’sı
esas alınmaktadır. Vecd metafiziği ‘vecd’ temelli ontolojiyi (ilm-i vücud)
ifade etmektedir. Vecd, mevcud-varlık kavramının bir türevidir ve
isim-mastardır. Vecd metafiziği, mahiyet, iki uç (arke ve sınır), özne, yöntem,
kaynak, tamlık, fiil ve infial meselelerini içine almaktadır. Vecd
metafiziğinin kavramlarını, vecd, tevâcüd, vücud, vâcid, mütevâcid, sâkin
vâcid, müteharrik vâcid gibi kavramları oluşturmaktadır. Ebû Nasr Serrâc
et-Tusî (ö.988) vecd metafiziğini Kitabu’l-Lüma’da, Kitabu’l-vecd
adını verdiği bölümde ele almaktadır. Serrâc’ın ontolojisinin kaynağını Ebû Saîd Ahmed b. Muhammed b. Ziyâd el-Basrî (ö.952) ve Kitabu’l-vecd
adlı eseri oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslam Felsefesi, Vecd metafiziği, Serrâc, tevâcüd, vücud, vâcid

Kaynakça

• Ahmet Muhtâr Ömer, “V-c-d Madde 5550”, Mu’cemu’l-luğati’l-arabiyyeti’l-muasıra, Alemü'l-kütüb, Kahire 2008.
• Ali Sedad, Mizanu’l-ukul fi’l-mantık ve’l-usul, Karabet Matbaası, İstanbul 1303.
• Aristoteles, Metafizik, çev.Ahmet Arslan, Sosyal Yayınlar, İstanbul 1996.
• Aristoteles, Metafizik, çev.Y.Guru Sev, Pinhan Yayıncılık, İstanbul 2016.
• Cebecioğlu, Ethem, “İbnü’l-A‘râbî, Ebû Saîd”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, cilt. 20, (İstanbul: TDV Yay., 1999), s.493.
• Ceyhan, Semih, “Vecd”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 42, (İstanbul: TDV Yay., 2012), s.583-584.
• Çağrıcı, Mustafa, “İbn Meserre”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 20 (İstanbul: TDV Yay., 1999), 188-193.
• el-Kuşeyrî, Ebûlkasım Abdülkerim b.Hevazin, er-Risaletü’l-kuşeyrîyye, Daru’l-Kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 2001.
• El-Miftah Mu’cemu’l-müfehres li-elfazı’l-Kur’anı’l-Kerim Tercümesi, trc. Mahmut Çanga, İstanbul 1986.
• Eraydın, Selçuk, Tasavvuf ve Tarîkatler, İstanbul 1990.
• es-Sühreverdî, Ebû Hafs Şehabeddin Ömer, Avarifu’l-mearif Tasavvufun Esasları, çev.H.Kamil Yılmaz-İ.Gündüz, Erkam Yayınları, İstanbul 1989.
• et-Tusî, Ebû Nasr Serrâc, el-Lüma, çev.H.Kamil Yılmaz, İstanbul 1996.
• et-Tusî, Ebû Nasr Serrâc, el-Lüma’, Thk.Abdülhalim Mahmud ve Taha Abdülbaki Sürur, Daru’l-kütübi’l-hadise, Mısır 1380/1960.
• Görkaş, İrfan, Farabi Metafiziğinde Varlık (el-Mevcûd) ve Eklentileri, Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi [Bozifder], 11, 11 (2017/11), ss.67-90.
• İbn Manzûr, Ebû’l-Fazl Cemaleddin Muhammed, Lisânü’l-Arab, tahk.: Abdullah Ali el-Kebîr, Muhammed Ahmed Hasebellah, Hâşim Muhammed eş-Şazilî, Beyrut 1994, c.III.
• İbnü’l-Arabi, “Muhtasar kitabu’l-vecd”, el-Lüma’, Thk.Abdülhalim Mahmud ve Taha Abdülbaki Sürur, Daru’l-kütübi’l-hadise, Mısır 1380/1960.
• İmam Gazzali, İhyau Ulumi’d-din, çev.Mehmet A.Müftüoğlu, Çile Yayınevi, İstanbul 1981, c.2.
• Kaşanî, İzzettin Mahmud b. Ali, Misbahu’l-hidaye ve miftahu’l-kifaye, çev. Hakkı Uygur, Kurtuba Kitap, İstanbul 2010.
• Özköse, Kadir, “Tasavvufî Tecrübede Salikin Kendinden Geçme Durumu: Vecd”, Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, yıl: 8 [2007], sayı: 18, ss. 65-85.
• Uludağ, Süleyman, “el-Lüma‘”,Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 27 (İstanbul: TDV Yay., 2003), 259.