Kur’an’da Allah Ve İnsan’ın Sonsuzluğu Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2018, Cilt: 13 Sayı: 13, 185 - 212, 28.06.2018

Mehmet Tözluyurt

Öz

Allah, Kur’an’da kendisinin zamansal bir varlık olmadığını “bekâ”, “âhir” ve “hayyün lâ yemût” kavramlarıyla ifade etmiş; insanın ise zamansal bir varlık olarak sonsuzluğunu belirtmek için “ebed ve huld” kelimelerini kullanmıştır. Allah’ın başlangıcının olmadığı anlamına gelen “kadîm” kavramı üzerinde yürütülen tartışmalar, âlemin de kadîmliği konusunda filozof ve kelâm bilginleri arasında yeni görüşler çıkmasına neden olmuştur. Bu tartışmalarda Allah’ın sonunun olmaması, çok fazla gündeme gelmemiştir. Bâkıllânî ve Beyhakî ile birlikte Allah’ın bâkî olduğu, kelâmî eserlerde zikredilmeye

başlanmıştır. Bu kavram âlimler tarafından özellikle insanın akıbeti, arazların durumu gibi konularla ilişkili olarak ele alınmıştır. Ayrıca Allah’ın dışında “bekâ” özelliğine sahip başka varlıkların olup olmadığı tartışılmıştır. Çalışmada Kur’an’da Allah ve insanın sonsuzluğunu ifade eden kavramlar hakkındaki kelam bilginlerinin görüşlerine değinilerek, Allah ve insanın sonsuzluğunun yapısal nitelikleri noktasında çözümlemeci analizlere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kelam, Allah, insan, bekâ, ahiret, sonsuzluk, ölüm

Kaynakça

• Abdülbâkî, Muhammed Fuad. el-Mu‘cemü’l-müfehres li elfâzı’l-Kur’âni’l-Kerim. İstanbul: Çağrı Yay., 1990.
• Aliyyül-Kari, Muhammed. Şerhu a‘la Fıkhul-Ekber. Beyrut: Beşairi’l-İslamiyye, 1998.
• Altuntaş, Mehmet. “Kur’an’da Peygamberlere Gönderilen ‘Suhuflar/Kitaplar’ Üzerine Bir Değerlendirme”. Turkish Studies. 11/12 (2016): 1-24. DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9913.
• Atay, Hüseyin. İslam İnanç Esasları. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yay., 1992.
• Ay, Mahmut. “Ahirete İman”. Ş. Ali Düzgün (Ed.). İslam İnanç Esasları El Kitabı. Ankara: Grafiker Yay., 2013.
• Bâkıllâni, Kâdî Ebi Bekr Muhammed b. Tayyib. Temhid’ül-evâilî ve telhîsü’d-delâilî. thk: Şeyh Imâdü’d-Dîn Ahmed Haydar. Beyrut: Müessesetü kütübü’s-sekâfiyye, 1987.
• Beyhâkî, Ebû Bekir b. Ahmed Hüseyin. el-İ’tikad alâ mezhebi’s-selef ehli’s-sünneti ve’l-cema‘. byy: Daru’l-ahdi’l-cedid, 1959.
• Beyhâkî, Ebû Bekir b. Ahmed Hüseyin. el-Esmâ ve’s-sıfât. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, h. 1410.
• Cürcani, Seyyid Şerif. Kitabü’t-ta‘rifat. Beyrut: Mektebetü Lübnan, 1985.
• Cüveynî, İmamü’l-Haremeyn Abdülmelik b. Abdullah b. Yusuf. el-İrşâd ilâ kavâiti’l-edille fî usûli’l-i‘tikâd. trc: A. Bülent Baloğlu vd. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 2010.
• Cüveynî, İmamü’l-Haremeyn Abdülmelik b. Abdullah b. Yusuf. el-Akîdetü’n-Nizâmiyye. Kuşeyrî Neşri. byy: yy, ty.
• Develioğlu, Ferit. Lügat (Osmanlıca-Türkçe). Ankara, yy, 1998.
• Ebû Dâvûd Süleyman b. Eşas Ezdiyyi Sicistâni el-Ezdî. Kitâbü’s-sünen. Beyrut:Müessesetü reyyân, 1998.
• Ebû Hanife. Fıkhu’l-Ekber. (İmam-ı Azam’ın Beş Eseri ile Birlikte) haz. Mustafa Öz. Yedinci Baskı. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yay., 2011.
• Ebu’l-Bekâ el-Kefevî. el-Külliyât, müessesetü’r-risâle. Beyrut, yy, 1998.
• Esen, Muammer. Tahâvî Akîdesi Metni Çevirisi. İslam İnanç Esasları. 2. Baskı. Ankara: Grafiker Yayınları, 2013.
• Eş’arî, Ebu’l-Hasan. el-Lüma fi’r-red alâ ehli’z-zeyğ ve’l-bida‘. çev: Kılıç Aslan Mavil-Hikmet Yağlı Mavil, İstanbul: İz Yayıncılık, 2016.
• Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kūb b. Muhammed. el-Kâmûsü’l-muhît. Mısır: Heyetü’l-mısrıyyetü’l-âmmetü li’l-küttâb, 1979.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed et-Tûsî. el-Maksâdu’l-esnâ şerh esmâillahi’l-husnâ. nşr: Mahmud Bîcû. Dımeşk: Matbaatu’ sabâh, 1999.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed et-Tûsî. el-İktisâd fi’l-i‘tikâd. Beyrut: Dâru’l-kütübü’l-ilmiyye, 1983.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed et-Tûsî. el-Maznûn es-sagîr. (Mecmûât’u resâil’i İmâm Gazzâlî adlı eserin içinde). Lübnan: yy., 1994.
• Gurâbî, Ali Mustafa. Tarihu’l-fırakı’l-İslamiyye. Kahire: yy, 1981.
• Hayyât, Ebu’l-Hüseyn. Kitâbu’l-intisâr ve’r-reddi a‘lâ ibn Râvendi’l-Mülhid. Beyrut: Mektebetü dâri’l-Arabî, 1993.
• İbn Fâris, Ebû Hüseyin b. Ahmed. Makâyısu’l-luga, thk: Abdüsselam Muhammed Harun yy: Daru’l-fikr, 1979.
• İbn Hümâm, Kemal. El-Müsâyere fî ilmi’l-Kelâm. [e-mail]: Dâru ve mektebetü byblion, 2005.
• İbn Kayyım el-Cevziyye. er-Ruh. Beyrut: Dârû’l-kütübi’l-ilmiyye, 1982.
• İbn Kesîr, Ebi’l-Fidâ İsmail. Tefsîru’l-Kur’âni’l-azîm. thk. Muhammed Seyyid Muhammed vd. Kâhire: Mektebetü evlâdi’ş-şeyh li’t-türâs, 2000.
• İbn Manzûr. Lisânü’l-Arab. byy. yy, ty.
• İbn’ül-Cevherî. es-Sıhâh. Beyrut: Dâru’l-ilim li’l-melâyîn, 1990.
• İsfehânî, Râgıb. el-Müfredât fi garîbi’l-Kur’an. Beyrut: Daru’l-marife, ty.
• İzmirli, İsmail Hakkı. Muhassali’l-kelam ve’l-hikme. İstanbul: Ötüken Yay., 2014.
• Kâdî Abdulcebbâr b. Ahmed. Şerhu’l-usuli’l-hamse. trc: İlyas Çelebi. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yay., 2013.
• Kelâbâzî, Ebî Bekr Muhammed b. İsmâil. Te‘arruf li mezhebi ehli’t-tasarruf. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1993.
• Kuşeyrî, İmâm Ebu’l-Kâsım Abdülkerim b. Hevâzin. Risâletü’l-Kuşeyrî. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye. 2001.
• Mâturidî, İmâm Ebî Mansûr Muhammed b. Muhammed Mahmûd. Tevilâtü ehli’s-sünne. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2005.
• Mâturidî, İmâm Ebî Mansûr Muhammed b. Muhammed Mahmûd. Kitâbu’t-Tevhîd. thk: Bekir Topaloğlu. Ankara: İsam Yay., 2003.
• Mukâtil b. Süleyman, İmam Ebi’l-Hasan. Tefsîru Mukâtil b. Süleyman. thk. Ahmed Ferid Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye 2003.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. El-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. Sahîhu Müslim. Riyad: Beytü’l-efkâri’d-devlî, 1998.
• Nesefî, Ebu’l-Berekât Abdullah b. Ahmed b. Mahmud. Medârikü’t-tenzîl ve hakâikü’t-te’vîl Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1999.
• Nesefî, Ebu’l-Mu‘in. Kitâbü’t-temhîd li kavâidi’t-tevhîd. Birinci Baskı. (Kahire: Daru’t-tabaati’l-Muhammediyye, 1986.
• Nesefî, Ebu’l-Mu‘in. Bahrul’l-kelam. trc. Ramazan Biçer. İstanbul: Gelenek Yayıncılık, 2010.
• Neşşâr, Ali Sâmi. Neş’etü’l-fikri’l-felsefî fi’l-İslam. Kahire: Dâru’l-maârif, 1981. I-III.
• Pezdevî, İmâm Ebu’l-Yusr Muhammed. Ehl-i Sünnet Akâidi. trc: Şerafettin Gölcük. İstanbul: Kayıhan Yay., 2015.
• Râzî, Fahruddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer. Mefâtîhu’l-gayb. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1981.
• Sâbûnî, Nûreddîn Ahmed b. Mahmûd b. Ebî Bekr. el-Bidaye fi usul’id-dîn. Ankara Diyanet İşleri Başkanlığı Yay., 1995.
• Sâvî, Şeyh Ahmed b. Muhammed. Kitabu şerhü’s-Savi ala cevhereti’t-tevhîd. thk: Dr. Abdü’l-Fettah el-Bezm. Beyrut: Dâru İbn Kesir, ty.
• Sezen, Melikşah. İmam Eş‘ârî istihsânu’l-havd fî ilmi’l-Kelâm risalesi ve izahı. İstanbul: Kökler Derneği Yay., 2016.
• Şehristânî, Ebi’l-Feth Muhammed b. Abdülkerîm Ebî Bekr Ahmed. el-Milel ve’n-nihal. thk. Emîr Ali Mehnâ. Beyrut: Dâru’l-ma‘rife, 1993.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Câmi‘ul-beyan an te’vîli âyi’l-Kur’an. Kahire: Merkezü’l-buhûsi ve’d-dirâsâti Arabiyyeti ve’l-İslamiyyeti, 2001.
• Tahâvî, İmâm Ebî Cafer. el-Akîdetü’t-Tahâviyye beyânü akîdeti ehli’s-sünne ve’l-cemâa. Beyrut: Dâru ibn Cezm, 1995.
• Tefttâzânî, Sâduddîn. Şerhu’l-akâid’n-Nesefiyye. Kahire: Mektebetü külliyyeti’l-Ezherî, 1988.
• Yar, Erkan. Ruh-Beden İlişkisi Açısından İnsan Bütünlüğü Sorunu. Ankara: Ankara OkuluYay., 2000.
• Yazır, Elmalılı Hamdi, Hak Dini Kur’an Dili. İstanbul: Eser Neşriyat,1979.
• Zebidî, Muhammed Murtaza. Tacu’l-arûs min cevâhiri'l-Kâmûs, thk: Mustafa Mecazi Kuveyt: Türâsü’l-Arabî, 2001.
• Zemahşerî, Muhammed b. Ömer. el-Keşşâf an hakâiki gavâmizi’t-tenzîl ve uyûni’l-ekâvil fî vücûhi’t-te’vîl. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türasi’l-Arabî, 2003.