Dârimî’nin Bazı Hadislerden Sonra Yaptığı Açıklamalar (Sünen Bağlamında Bir Değerlendirme)

Yıl 2019, Cilt: 16 Sayı: 16, 15 - 47, 31.12.2019

Hüseyin Akyüz

Öz

Hz.
Peygamber’in vefatından sonra hilâfet makamına geçenler, onun öğretilerini
dünyanın dört bir tarafındaki insanlara tebliğ etmek için fetih hareketlerine girişmişlerdir.
Bu girişimin yöneldiği mıntıkalar arasında Mâverâunnehir bölgesi de yer
almıştır. Hicrî ilk asırlarda bölgenin İslamlaştırılması için atılan ilk
adımlar, ikinci asırdan itibaren ilmî açıdan meyvelerini vermeye başlamıştır.
Özellikle hadis alanında bu bölgede nice büyük şahsiyetler yetişmiştir. Bu
şahsiyetlerden birisi de Semerkant’lı Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman b.
el-Fazl ed-Dârimî’dir (ö. 255/869).

Dârimî hem hadis öğretimi
faaliyetleriyle hem de kitap telifi çalışmalarıyla hadis ilminin Semerkant’ta
yayılmasında büyük hizmette bulunmuştur. Onun günümüze gelebilmiş yegâne eseri
ise Sünen’dir. Bu eserde merfû hadislerin yanı sıra mevkuf ve maktû’ rivayetler
de bulunmaktadır. Bu hadisler genellikle makbul sayılmakla birlikte aralarında
zayıf ve uydurma rivayetler de bulunmaktadır. Eserin en önemli özelliği ise
müellifin gerekli gördüğü yerlerde bu hadislerin hem senedleri hem de metinleri
hakkında önemli açıklamalarda bulunmasıdır. İşte çalışmamız, Dârimî’nin
hadislerden sonra yaptığı bu izahlarını ele alacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hz. Peygamber, Hadis, Sened, Dârimî

Kaynakça

• Abdurrazzâk b. Hemmâm, Ebû Bekir es-San’ânî. el-Musannef. Nşr. Habîburrahman el-A’zamî. Beyrut: el-Mektebetu’l-İslâmî, 1403/1983.Aydınlı, Osman. “Semerkant”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36: 481-484. Ankara: TDV Yayınları. 2009.el-Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyin b. Ali. es-Sünenü’s-Sağîr. Thk. Abdülmuʻtî Emîn Kalʻacî. Karaçi: Câmiatu'd-Dırâsâti’l-İslâmiyye, 1410/1989).Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. el-Câmi’u’s-Sahîh. Haz. Bedreddin Çetiner. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.Cora, Mustafa. “Kur’ân Tefsirinin Önemi/Kulluk ve Dini Görevle İlgisi”. Kesit Akademi Dergisi 18 (Mart 2019): 87-100. Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahman. Sünen. Haz. Bedreddin Çetiner. İstanbul: Çağrı Yayınları. 1413/1992.Ebû Dâvud, Süleyman b. el-Eş’as es-Sicistânî. Sünen. Haz. Bedreddin Çetiner. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.Ebû Zehv, Muhammed. Hadîs ve Hadîsçiler. Çev. Selman Başaran, M. Ali Sönmez. İstanbul: Ensar Neşriyat. 2016.el-Ğamrî, Ebû Âsım Nebîl b. Hâşim. Fethu’l-Mennân Şerhu’l-Müsnedi’l-Câmi’. Beyrut: Daru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1419/1999.Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali b. Sâbit. Târihu Bağdad. Thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslamî, 1422/2002.el-Hattâbî, Ebû Süleyman Hamd (Ahmed) b. Muhammed b. İbrahim b. el-Hattâb el-Büstî. Meâlimu’s-Sünen. Thk. Muhammed Râğıb et-Tabbâh. Halep: Matbaatu’l-İlmiyye, 1351/1932.İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed b. İdris er-Râzî. Kitâbü’l-İlel. Thk. Sa’d b. Abdullah el-Humeyyid - Halid b. Abdirrahman el-Cureysî vd. Medine: Mektebetu’l-Melik Fahd, 1427/2006.İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed b. İdris er-Râzî. Kitâbu’l-Cerh ve’t-Ta’dil. Beyrut: Dâru İhyau’t-Turasi’l-Arabî, 1372/1952.İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed b. İdris er-Râzî. el-Merâsîl. Thk. Şükrullah Nimetullah Kûcânî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1397.İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekir Abdullah b. Muhammed b. İbrahim b. Osman el-Kufî. Kitâbu’l-Musannef fi’l-Ehâdisi ve’l-Âsâr. Thk. Kemal Yusuf el-Hût. Riyad: el-Mektebetu’r Ruşd, 1409.İbn Hacer el-Askalânî, Şihâbuddin Ebu’l-Fazl Ahmed b. Ali. el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe. Thk. Ali Muhammed Muavvız - Âdil Ahmed Abdilmevcûd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994.İbn Hacer el-Askalânî, Şihâbuddin Ebu’l-Fazl Ahmed b. Ali. Ta’rîfü Ehli’t-Takdîs bi-Merâtibi’l-Mevṣûfîne bi’t-Tedlîs/Ṭabaḳâtü’l-Müdellisîn. Thk. Âsım b. Abdullah el-Karyûtî. Amman: Mektebetü'l-Menâr, 1403/1983.İbn Hacer el-Askalânî, Şihâbuddin Ebu’l-Fazl Ahmed b. Ali. Tehzîbu’t-Tehzîb. Hindistan: Matbaatu Dâireti'l-Maârifi'n-Nizâmiyye, 1326.İbn Hanbel, Ahmed b. Muhammed. Müsned. Haz. Bedreddin Çetiner. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.İbn Hibban, Ebû Hâtim Muhammed Ahmed et-Temîmî el-Büstî. Kitâbü’s-Sikât. Thk. Şerefuddîn Ahmed. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1395/1975.el-Mizzî, Yusuf b. ez-Zekî Abdurrahman Ebu’l-Haccâc. Tehzîbu’l-Kemâl fî Esmâi’r-Ricâl. Thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1400/1980.el-Mübârekfûrî, Ebu’l-Hasan Ubeydullah b. Muhammed Abdusselâm. Mir’âtu’l-Mefâtîh Şerhu Mişkâti’l-Mesâbîh. Hindistan: İdâretu’l-Buhûsi’l-İlmiyye, 1404/1984.Müslim, Ebu’l-Huseyn b. Haccac b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Câmi'u’s-Sahîh. Haz. Muhammed Fuâd Abdulbâkî, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.es-San’ânî, Muhammed b. İsmail b. Salâh el-Emîr el-Kahlânî. Tavzîhu’l-Efkâr li-Me’ânî Tenkîhi’l-Enzâr. Thk. Ebû Abdurrahman Salah b. Muhammed b. ʿUveyde. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1417/1997.Sandıkçı, S. Kemal. İlk Üç Asırda İslâm Coğrafyasında Hadîs. Ankara: Diyanet işleri Başkanlığı Yayınları, 1991.et-Tayâlisî, Ebû Dâvud Süleyman b. Dâvud b. el-Cârûd el-Basrî. Müsned. Thk. Muhammed b. Abdulmuhsin et-Türkî. Mısır: Dâru Hicr, 1419/1999.Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa. Sünen. Haz. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa. el-İlelü’l-Kebîr. Thk. Subhî es-Sâmerrâî vd. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1409/1989.Yıldırım, Ahmet. “Orta-Asya Türkistan Cografyasında Yetişen Muhaddisler ve Hadis İlmine Katkıları”. Uluslararası Türk Dünyasının İslamiyete Katkıları Sempozyumu Bildirileri (31 Mayıs-1 Haziran 2007). Ed. İsmail Hakkı Göksoy - Nejdet Durak. 243-252. Isparta: Fakülte Kitabevi, 2007.Yıldırım, Ahmet. Dârimî ve Sünen’i. Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, 1990.Zehebî, Şemsuddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osman. Siyeru A’lâmi’n-Nubelâ. Thk. Şuayb el-Arnavut ve diğerleri. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1405/1985.Zehebî, Şemsuddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osman. Mîzânu’l-İ’tidâl fî Nakdi’r-Ricâl. Thk. Ali Muhammed el-Becavî. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1382/1963.Zehebî, Şemsuddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osman. Târîhu’l-İslâm ve Vefeyâtü’l-Meşâhîr ve’l-A’lâm. Thk. Beşşâr Avvâd Ma’ruf. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1424/2003.