Saygı Değeri Bakımından Kur’an’da Öne Çıkan Hususlar

Yıl 2019, Cilt: 16 Sayı: 16, 97 - 124, 31.12.2019

Nurullah Aydeniz

Öz

Din, genel anlamda insan ile yaratıcı arasındaki
ilişki ve iletişim olarak tanımlanır. Bu açıdan bakıldığında din, inanan birey
olarak insanın yaratıcı ile olan ilişkilerini düzenleyen, ona karşı tutum ve
davranışlarını belirleyen bir unsurdur. Ancak diğer taraftan dinin bir de
sosyal ve ahlaki boyutu vardır. Bu ahlaki alan daha çok değerlerden oluşur ve
inanan insanın hem kendisi hem de kendisi dışındakilerle olan ilişkilerine yön
verir. Bu makalede saygı değeri bakımından Kur’an’ın öne çıkardığı ve insanlığa
takdim ettiği saygıya konu edilen hususlar ele alınıp incelenmiştir. Çalışmada
Kur’an’ın saygıya layık yegâne varlık olarak Allah’ı takdim ettiği; tevhit
inancına sahip takva ehli biri olmanın, şirke ve küfre uzak durmanın Allah’a
saygı anlamına geldiği;  Hz. Muhammed’i
elçi olarak özel bir konuma yerleştirdiği ve inananların ona karşı olan söz,
tutum ve davranışlarına bir çekidüzen verdiği sonucuna ulaşılmıştır. Diğer
taraftan Kur’an’ın gezegenin özel varlığı olarak insanı vurguladığı, onun kendi
sınırları içerisinde iradi tercihlerde bulunmasına imkân tanıdığı ve ona
bahşedilen haklara riayet edilmesini insanlardan beklediği ortaya koyulmuştur.
Ayrıca anne-baba gibi alternatifi olmayan insanlara özel bir önem atfederek
evlatların onlara karşı takınacakları tavrın ilkelerini belirlediği ve insana
amade kılınan her şeye karşı insanın sorumsuz davranamayacağını belirterek
insanın diğer varlıklara ve çevreye karşı dikkatli olmasını hükme bağladığı
gibi neticelere varılmıştır.  

Anahtar Kelimeler

Kur'an, İslam, Saygı, Değer, Değerler Eğitimi

Kaynakça

• Aydın, Mehmet Zeki. – Akyol Güler, Şebnem. Okullarda Değerler Eğitimi. Ankara: Nobel Yayınları, 2012.
• Bakkal, Ali. “İnanç Özgürlüğü Açısından Mâbetlere ve Mânevî Değerlere Saygı”. İnsan Hakları ve Din (Sempozyum) Bildiriler 15–17 Mayıs-2009 Çanakkale: Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi Yayınları Yayın No. 105, 2009.
• Bilgiz, Musa. Kur’an’da İnsan Onuru. Ankara: Fecr Yayınları. 2013.
• Bolay, Süleyman Hayri. “Akıl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi.2: 238-242. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Boynukalın, Ertuğrul. “Makâsıdü'ş-Şerîa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi.27: 423-427. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Buhârî, EbûAbdillah Muhammed b. İsmail. el-Câmi‛u’s-Sahîh. 9 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Çınar, Aliye. Değerler Felsefesi ve Psikolojisi, Bursa: Emin Yayınları, 2013.
• Dönmez,İbrahim Kâfi. “Nesep”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi.32: 573-575. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Duran, Asım. “İnsan Onuruna İlişkin Farklı Perspektifler”. Din Bilimleri Akademik Araştırmalar Dergisi 2 (2018): 101-121.
• Düzgün, Şaban Ali. “İnsan Onuru Ve Toplumsal Yaşam İçin Etik”, Kelam Araştırmaları Dergisi 5/1 (2007): 1-13.
• EbûDâvud, Süleyman b. Eş‛as es-Sicistânî. es-Sünen. 4 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Ekşi, Halil. - Katılmış, Ahmet. Karakter Eğitimi. Ankara: Nobel yayınları, 2011.
• El-Mevdudi, Ebu'l-A'la. “İslam’da Hükümet”. Ankara: Hilal Yayınları. 2016.
• Emiroglu, İbrahim. “Kur'an'da Akıl ve İnsan”, D.E.O. İlahiyat Fakültesi Dergisi11(1998). 69-99.
• Fichter, Joseph. Sosyoloji Nedir?,çev, Nilgün Çelebi, 5. Baskı. Ankara: Attilla Kitabevi, 2001.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed. el-Mustasfaminİlmi'l-Usûl. Beyrut: t.y.
• Görgülü, Ülfet. “Nesil Emniyeti”. Diyanet Aylık Dergisi Eki, Nisan (2017): 4-9.
• Güngör, Erol Değerler Psikolojisi Üzerine Araştırmalar, 3. Baskı, İstanbul: Ötüken Yayınları, 2000.
• Güngör, Erol. Değerler Psikolojisi. Amsterdam: Hollanda Türk Akademisyenler Birliği, 1993.
• Güngör, Mevlüt. “Kur' An' Da Hz. Peygamber'e Sevgi ve Saygı”. Diyanet İlmî Dergi -Peygamberimiz Hz. Muhammed (Sav)- Özel Sayı - 2. Baskı, 469-480. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2003.
• Hacak, Hasan. “İslâm Hukuk Düşüncesinde Özel Mülkiyet Anlayışı”. M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisi 29 (2005/2): 99-120.
• Hökelekli, Hayati. “Dini Kişiliğin Kuruluşunda İradenin Rolü”. Diyanet İlmi Dergi 19/2 Nisan-Mayıs-Haziran (1985): 23-29.
• Hökelekli, Hayati. Piskoloji Din ve Eğitim Yönüyle İnsani Değerler. İstanbul: Dem Yayınları, 2013.
• İnan, Ahmet. “Kur’an’da Mülkiyet”. İslami Araştırmalar Dergisi 16/4 (2003): 481-490.
• İzzeddin, Mevil Y. “İslamî Ahlak ve Çevre”, Çev: Ali Kürşat Turgut. Kelam Araştırmaları 10/2 (2012): 321-330.
• Kahraman, Abdullah. “İslâm’da Üstün Bir Değer Olarak Özel Hayata Saygı Hakkı”. Din ve Hayat, TDV- İstanbul Müftülüğü Dergisi, 1 (2009): 110-113.
• Karababa, Ali. “Kuramsal Temelde Değer”. Değerler ve Değerler Psikolojisi. Ed. Bülent. Dilmaç, H. H. Bircan. 1-20. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2014.
• Karaman, Hayrettin – Çağrıcı, Mustafa – Dönmez, İ. Kâfi – Gümüş, Sadrettin. Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. 2. Baskı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. 2006.
• Karaman, Hayrettin. İslam’da İnsan Hakları Din Vicdan ve Düşünce Hürriyeti, 2. Baskı. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2004
• Karataş, Mustafa. “Hz. Peygamber’in Yerleşim ve Şehirleşmeye Yönelik Çabaları: Medine Örneği”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 28 (2013): 59-84. Kaygı, Abdullah. “Geçmişle Gelecek Arasında Kimlik”. 50 yıllık deneyimlerin Işığında Türkiye’de ve Dünyada İnsan Hakları. Ed. İoannaKuçuradi, Bülent Peker. 69-80. Ankara: Hacettepe Üniversitesi İnsan Hakları Ve Felsefesi Uygulama ve Araştırma Merkezi Meteksan Anonim Şirketi, 2004.
• Köse, Saffet. “Müslüman Düşüncesinde İnsanın İnsanlığı Sebebiyle Saygınlığının Zirve Noktası”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 14 (2009): 49-66.
• Kuçuradi, Ioanna. İnsan ve Değerleri. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, 2003.
• Kuçuradi, İoanna. “Evrensel Bildirgenin 50. Yılında İnsan Hakları”. 50 yıllık deneyimlerin Işığında Türkiye’de ve Dünyada İnsan Hakları Ed. İoannaKuçuradi, Bülent Peker. 15-29. Ankara: Hacettepe Üniversitesi İnsan Hakları ve Felsefesi Uygulama ve Araştırma Merkezi Meteksan Anonim Şirketi, 2004.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc. el-Câmi‛u’s-Sahîh. Riyad: Dâru’s-Selâm, 2000.
• Nesâî, EbûAbdirrahmân b. Şuayb. es-Sünen.8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Öğüt, Sâlim. “Harem”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 16: 127-132. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Önder, Mustafa.- Bulut, Hüseyin.“Temel Dînî Değerler ve Değerler Eğitimi”. EÜSBED 6/1 (2013): 15-32.
• Özensel, Ertan. Türk Gençliğinin Değerleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi, 2004.
• Özler, Mevlüt. “Tevhid”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 41: 18-20. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Öztürk, Levent. “Kur' An' A Göre (Hac 22/ 40) Hristiyan Mabetlerine Gösterilmesi Gereken Saygı”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5 (2002): 71-86.
• Sinanoğlu, Mustafa. “Küfür”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 26: 533-536. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Sinanoğlu, Mustafa. “Şirk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 39: 193-198. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Tepe, Harun. “Kimlik Kimlikler ve İnsan Hakları”. İoannaKuçuradi, Bülent Peker. 50 yıllık deneyimlerin Işığında Türkiye’de ve Dünyada İnsan Hakları. Ed. 88-97. Ankara: Hacettepe Üniversitesi İnsan Hakları Ve Felsefesi Uygulama ve Araştırma Merkezi Meteksan Anonim Şirketi, 2004.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre.es-Sünen.5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Türk Dil Kurumu, erişim: 10 Mayıs 2019, http://www.tdk.gov.tr.
• Türk Dil Kurumu, erişim: 13 Mayıs 2019, http://www.tdk.gov.tr.
• Uludağ, Süleyman. “Takvâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 39: 484-486. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Yılmaz, Hasan. “Kur’an’ı Kerim’in Temel Muhtevası Üzerine”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 27 (2007): 203-219.