An extraordinary woman in the early Islamic History: Sadjāḥ and Prophecy claim

Yıl 2020, Sayı: 18, 205 - 228, 31.12.2020

İlyas Uçar

Öz

There is no doubt that one of the most fundamental beliefs of the religion of Islam is prophethood. Prophets are people who connect God with people, teach people about themselves and the universe and teach happiness in the world and hereafter. Throughout history, prophecy has been regarded as a desirable and defamatory institution. Some people who came to the fore with their characteristics such as priests, poets and magicians in the history of Islam and who want to play an active role in the society by using these reputations, have claimed to be prophets. After the death of Mohammed, who tried to build a new civilization as both a president and a religious leader (prophet), these people caused some dangerous developments that would put Muslims in a difficult situation. These false prophets, whose names are mentioned in the sources, have fueled the events of returning from religion and did not hesitate to shed blood for this purpose. Although there are many common features, we will consider the claim of Sadjāḥ and prophethood in this study, unlike others. Secah, an extraordinary woman in terms of Islamic History, tried to establish a new religion when she was a Christian, then gave up this case after her relationship with Musaylimah. After he died, Sadjāḥ continued her life as a Muslim. Sadjāḥ, who lived until Muaviye was a manager, adopted a quiet lifestyle as a result of the traumas she experienced. As stated in the sources, it is stated that she died by living a beautiful Islam.

Anahtar Kelimeler

History of Islam, Rightly Guided Caliphs, False Prophets, Sadjāḥ, Tag̲h̲lib

İlk Dönem İslâm Tarihi’nde Sıra Dışı Bir Kadın: Secâh ve Peygamberlik İddiası

Öz

İslâm dininin en temel inanç esaslarından birisi hiç şüphe yok ki nübüvvet yani peygamberliktir. Peygamberler, Yaratıcı ile insanlar arasında irtibat kuran, insanları hem kendileri hem de kâinat hakkında bilgilendirip dünya ve âhiret mutluluğunu sağlamayı öğreten kişiler olduğu için tarih boyunca peygamberlik arzulanan, ulaşılamayınca da karalanan bir müessese olarak telakki edilmiştir. İslâm Tarihi’nde kâhin, şair ve sihirbaz gibi özellikleriyle ön plana çıkan ve bu itibarlarını kullanarak toplumda etkin bir rol oynamak isteyen bazı kişiler peygamberlik iddiasında bulunmuşlardır. Devlet başkanı ve dinî bir lider (peygamber) olarak yeni bir medeniyet inşa etmeye çalışan Hz. Muhammed’in vefatıyla bu kişiler Müslümanları zor duruma sokacak bazı tehlikeli gelişmelerin yaşanmasına neden olmuştur. Kaynaklarda isimleri Esved el-Ansî (ö. 11/632), Müseylimetü’l-Kezzâb (ö. 12/633), Tuleyha b. Huveylid (ö. 21/642) ve Secâh bint el-Hâris (ö. 41/661’den sonra) olarak geçen bu sahte peygamberler dinden dönme olaylarını körüklemiş, bu uğurda kan dökmekten de çekinmemişlerdir. Pek çok ortak özellikleri olmasına karşın biz bu çalışmamızda diğerlerinden farklı olarak Secâh’ı ve peygamberlik iddiasını ele alacağız. İslâm Tarihi açısından sıra dışı bir kadın olan Secâh’ın Hıristiyan iken nasıl yeni bir din kurmaya çalıştığına, peygamberlik iddiasında ne kadar etkili olduğuna, Müseylime ile ilişkisinden sonra bu davasından neden vazgeçtiğine, onun ölümünden sonra ise Müslüman olarak hayatına devam ettiğine değineceğiz. Muâviye’nin yöneticilik yaptığı zamana kadar hayatta kalan Secâh’ın yaşadığı travmalar sonucunda sessiz, sakin bir yaşam tarzı benimsediği, kaynaklarda ittifakla belirtildiği üzere güzel bir Müslümanlık yaşayarak öldüğü ifade edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

İslâm Tarihi, Hulefâ-i Râşidin, Sahte Peygamberler, Secâh, Tağlib

Kaynakça

• Abbott, Nabia. “Women and the State on the Eve of Islam”. The American Journal of Semitic Languages and Literatures 58/3 (1941), 259-284. www.jstor.org/stable/529016.
• Ahmed, Leila. Women and Gender in Islam: Historical Roots of a Modern Debate. Yale University Press, 1992.
• Alıcı, Mehmet. “Cahiliye Arabı Bir Peygamber Bekliyor muydu? Âtıl Tanrı/Deus Otiosus Bağlamında Cahiliye Dönemi Peygamber Algısı”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 59/1 (2018), 117-154. https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000001485.
• Askerî, Ebû Hilâl el-Hasen b. Abdillâh b. Sehl. el-Evâʾil. Tantâ: Dâru’l-Beşîr, ts.
• Aycan, İrfan. “Temîm (Benî Temîm)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 418-419. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Aydın, Şükrü. “Kur’an Açısından Dinden Dönme (İrtidat) ve Cezası”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 10/54 (2017), 959-968. https://doi.org/10.17719/jisr.20175434665.
• Barış, Mustafa Necati. “Cahiliye Döneminde Yargı Sistemi”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/1 (2012), 153-170.
• Belâzürî, Ebü’l-Hasen Ahmed b. Yahyâ b. Câbir b. Dâvûd. Fütûhu’l-büldân. Beyrut: Dâru Mektebetü Hilâl, 1988.
• Câhiz, Ebû Osmân Amr b. Bahr b. Mahbûb el-Câhiz el-Kinânî. Resâʾilü’l-Câḥiẓ. 4 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1964.
• Carimokam, Sahaja. Muhammad and the People of the Book. Xlibris Corporation, 2010.
• Çağatay, Neşet. Başlangıçtan Abbasilere Kadar İslâm Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1993.
• Çağatay, Neşet. “Secâh”. İslam Ansiklopedisi. 10/300-301. Milli Eğitim Bakanlığı, ts.
• Çeli̇k, Ahmet. “Tarih Boyunca Kur’ân’dan Yapılan İntihaller”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 25 (30 Haziran 2006), 63-94. https://dergipark.org.tr/tr/pub/atauniilah/36246.
• Ebu’l-Ferec el-İsfehânî, Ebü’l-Ferec Alî b. el-Hüseyn b. Muhammed b. Ahmed el-Kureşî el-İsfahânî. Kitâbu’l-eġānî. 21 Cilt. Kahire: y.y., 1323.
• Fayda, Mustafa. “Amvâs”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3/100. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Günday, Hüseyin. “Klasik Arap Mizahında Sahte Peygamber Figürü”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21/2 (2012), 199-228.
• Hurç, Ramazan. “Hz. Ebu Bekir Döneminde Bağımsızlık Hareketleri (İrtidat ve İrticâ)”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3 (1998), 33-66.
• İbn Hacer Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. Tebṣîrü’l-müntebih bi-taḥrîri’l-müştebih. thk. Muhammed Ali en-Neccâr. Beyrut: Mektebetü’l-İlmiyye, t.s.
• İbn Haldûn, Ebû Zeyd Veliyyüddîn Abdurrahmân b. Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Hasen el-Hadramî el-Mağribî et-Tûnisî. Kitâbü’l-ʿİber (Târîhu İbn Haldûn). thk. Halîl Şehâde. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikir, 1988.
• İbn Hibetullâh, Eminu’d-Devle Muhammed Hibetullah el-‘Alevî el-Hüseynî Ebû Ca’fer el-Aftâsî et-Trablûsî. el-Mecmûu’l-lefîf. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1425.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik b. Hişâm b. Eyyûb el-Himyerî el-Meâfirî el-Basrî el-Mısrî. es-Sîretü’n-nebeviyye. thk. Mustafa es-Sakkâ vd. 2 Cilt. Mısır: Şirketü Mektebetü ve Matbaatu Mustafa el-Bâbî, 1955.
• İbn İshâk, Ebû Abdillâh Muhammed b. İshâk b. Yesâr b. Hıyâr el-Muttalibî el-Kureşî el-Medenî. Kitâbü’s-siyer ve’l-meġāzî. thk. Süheyl Zekkâr. y.y.: Dâru’l-Fikir, 1. Basım, 1398/1978.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ b. Kesîr el-Kaysî el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımaşkī eş-Şâfiî. el-Bidâye ve’n-nihâye. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türki. 21 Cilt. y.y.: Dâru’l-Hicre, 1. Basım, 1998.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullāh b. Müslim b. Kuteybe ed-Dîneverî. el-Maʿârif. Kahire: Heyetü’l-Mısriyye, 1992.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullāh b. Müslim b. Kuteybe ed-Dîneverî. eş-Şi’r ve’ş-şuarâ. Beyrut: y.y., 1985.
• İbnü’l-Asâkir, Ebü’l-Kāsım Alî b. el-Hasen b. Hibetillâh b. Abdillâh b. Hüseyn ed-Dımaşkī eş-Şâfiî. Târîḫu Medîneti Dımaşḳ. 80 Cilt. y.y.: Dâru’l-Fikr, 1995.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî. el-Muntaẓam fî târîḫi’l-mülûk ve’l-ümem. 18+Fihrist Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. el-Kâmil fi’t-târîḫ. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1997.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. Üsdü’l-ġābe fî maʿrifeti’ṣ-ṣaḥâbe. thk. Ali Muhammed Muavviz. 7+Fihrist Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Kapar, Mehmet Ali. Heyetler Hz. Peygamber Dönemi Diplomasi. İstanbul: Endülüs, 2017.
• Makdisî, Ebû Nasr el-Mutahhar b. Tâhir. el-Bedʾ ve’t-târîḫ. 6 Cilt. Port Said: Mektebetü’s-Sekâfetü’d-Diniyye, t.s.
• Mes’ûdî, Ebü’l-Hasen Alî b. el-Hüseyn b. Alî el-Mes‘ûdî el-Hüzelî. et-Tenbîh ve’l-işrâf. Kahire: Dâru’s-Sâvî, t.s.
• Mes’ûdî, Ebü’l-Hasen Alî b. el-Hüseyn b. Alî el-Mes‘ûdî el-Hüzelî. Mürûcü’ẕ-ẕeheb ve meʿâdinü’l-cevher. thk. Es’ad Dâğir. 4 Cilt. Kum: Dâru’l-Hicre, 1408.
• Mirhând, Hamîdüddîn Muhammed Mîrhând b. Burhâniddîn Hâvendşâh b. Kemâliddîn Mahmûd Herevî. Ravżatü’ṣ-ṣafâʾ fî sîreti’l-enbiyâʾ ve’l-mülûk ve’l-ḫulefâʾ. 7 Cilt. Leknov: y.y., 1914.
• Müberred, Ebü’l-Abbâs Muhammed b. Yezîd b. Abdilekber b. Umeyr el-Müberred el-Ezdî es-Sümâlî. el-Kâmil fi’l-edeb. thk. Muhammed Ebu’l-Fazl İbrâhim. 4 Cilt. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 1997.
• Reynolds, Gabriel Said. The Emergence of Islam: Classical Traditions in Contemporary Perspective. Fortress Press, 2012.
• Sallâbî, Muhammed Ali. Birinci Halife Hz. Ebû Bekir Hayatı, Şahsiyeti, Dönemi. çev. Şerafettin Şenarslan. İstanbul: Ravza Yayınları, 5. Basım, 2017.
• Sarıkaya, Hüseyi̇n. “Mütenebbîler Meselesi Bağlamında Câhiliye Araplarının Nübüvvet Telakkîleri”. İhya Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi 4/2 (24 Temmuz 2018), 173-214. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ihya/384776
• Savaş, Rıza. İslâm’ın İlk Asrında Kadın. İstanbul: Siyer Yayınları, 2017.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî et-Taberî el-Bağdâdî. Târîḫu’l-rusul ve’l-mülûk. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’t-Türâs, 1387.
• Talhami, Ghada Hashem. Historical Dictionary of Women in the Middle East and North Africa. Toronto: Rowman & Littlefield, 2013.
• Uçar, İlyas. “Hz. Muhammed ve Politik Dil: Hilf, Muahât ve Medine Vesikası”. I. Uluslararası Din ve İnsan Sempozyumu: Din, Dil ve İletişim. ed. Yunus Araz vd. 1/907-919. Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Yayınları, 2019.
• Üçok, Bahriye. İslamdan Dönenler ve Yalancı Peygamberler (h. 7-11. Yıllar). Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1967.
• Vâkıdî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer b. Vâkıd el-Vâkıdî el-Eslemî el-Medenî. Kitâbü’r-Ridde. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1990.
• Ziriklî, Hayreddin. el-Aʿlâm: Ḳāmûsü terâcim. nşr. Züheyr Fethullah. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-İlm li’l-Melâyîn, 2002.
• Kutsal Kitap (Tevrat, Zebur, İncil). İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi, 2016.