ZENGİNLEŞTİRİLMİŞ VE GÜÇLENDİRİLMİŞ GIDALARIN SAĞLIK ÜZERİNE ÖNEMİ VE ÇEŞİTLİ ÜLKELERDE UYGULANMASI The Importance of Enriched and Fortified Foods on Health and Practices in Some Countries

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 2, 164 - 169, 28.06.2019

Fadime Kahyaoğlu , Buket Demirci Demirci

Öz

ÖZET

Geçmişte ve günümüzde halk sağlığı sorunlarının çoğunun altında doğru beslenememe yatmaktadır. Bu sorunların çözümü

için bireysel ve toplumsal önlemler alınması gerekmektedir. Toplumsal düzeyde alınan önlemler ulusal ya da uluslar arası

platformlarda farklılık gösterebilmektedir. Alınan uluslararası önlemler arasında, özellikle anne sütü ile beslenme sıklığının

artırılması örnek verilebilir. Bunu takiben, beslenme eğitimi programları, beslenme açısından riskli ve duyarlı olan gruplara

yönelik özel eğitim ve müdahale programlarının yaygınlaştırılması ile toplumda görülme sıklığı yüksek olan beslenme sorunlarının

çözümü için besin zenginleştirilmesi ya da besin güçlendirilmesi uygulamaları da yer almaktadır. Besin zenginleştirme

ve güçlendirme işlemleri FDA (Gıda ve İlaç İdaresi) tarafından kontrol altında uygulanmakta olup 1900’ lü yıllarda başlamıştır;

bu yıllarda ilk olarak eklenen besin öğelerinin başında iyot (tuz) ve D vitamini (süt) gelmektedir. Derlememizde, tüm dünyada

yaygın olarak uygulanan besin zenginleştirme ve güçlendirme işlemlerinin önemi ve uygulama yollarının bazı örneklerle gösterimi

amaçlanmıştır.

WHO (Dünya Sağlık Örgütü), Pubmed, Sağlık Bakanlığı, gibi bilimsel sitelere ulaşılarak, “fortified”, “enriched”, “food”, ‘‘micronutrients’’,

‘‘supplement’’, ‘‘fortified bread’’, “gıda takviyeleri”, ‘‘zenginleştirilmiş gıda’’ kelimeleri ile konu hakkındaki raporlara

ve bilimsel literatürlere ulaşılmıştır. Bu doğrultuda günümüzde uygulanan, sağlığa olumlu etkisi için gıdalara eklenebilecek

Destek/Katkı maddelerinin beklenen faydası ve ülkelere göre kanunla düzenlenen Destek/Katkı maddeleri tablolar halinde

hazırlanmıştır.

Bu tür uygulamalar, koruyucu hekimlik yönünden oldukça önemlidir. Böylece, önlenebilecek hastalıklar engellenerek daha

sağlıklı bir toplum yaratılmaya çalışılır. Pek çok ülkede devlet tarafından kontrol edilir ve hatta uygulama zorunluluğu vardır.

Kontrol edilmediğinde, yetersiz ilave sağlık otoritelerini yanıltabilir. Öte taraftan, gıdalarımıza yeterince katıldığı halde, toplumda

hali hazırda mevcut sorun olan vitamin/mineral suiistimali ile birlikte fazla mineral/vitamin maruziyetine neden olabilir.

Alkol ve şeker gibi zararlı olabilecek maddedeler vitamin takviyesi, toplum algısını bozarak, bu ürünlerin artık zaralı olmadığı

konusunda inanç geliştirebilir. Bu derlemenin, ülkemizde besin güçlendirme ve zenginleştirme çalışmaları ile diğer ülkelerin

karşılaştırılmasına fayda sağlayacağını düşünmekteyiz.

Anahtar Kelimeler: Güçlendirilmiş gıdalar; Zenginleştirilmiş gıdalar; Mikronütrisyen; Malnütrisyon; Takviye gıdalar.

ABSTRACT

The underlying mechanism of many public health problems is inadequate nutrition in the past or now. For tackling the

problems, individual or public precautions should be taken. The precautions in the community at national or international

platforms can be different from each other. Indeed, increasing of breastfeeding can be an example of international precaution.

Consequently, for the aiming of solving the present nutrition problems food enrichment or food fortification can be practiced

with the education programs of feeding, wide-spreading of special education and training of vulnerable groups. Food

enrichment and food fortification applications are under the control of FDA and back dated to 1900’s; the first additives of

food were mainly iodine (salt) and vitamin D (milk) at these days.

In our review, it is aim to illustrate the importance and the way of food enrichment and food fortification applications with

some examples.

Some of scientific web pages such as WHO, PubMed, Turkish Ministry of Health has been screened and giving the key words

of fortified”, “enriched”, “food”, ‘‘micronutrients’’, ‘‘supplement’’, ‘‘fortified bread’’, “food supplements”, ‘‘enriched food’’

relevant reports and literatures have been obtained. Then, expectation of health benefits and regulations of some countries

with the supplements of food for the aiming of positive impact on health prepared on the tables.

These applications are highly important on preventive medicine. It controls by the government and also has been an obligation

in many countries. If it has not controlled, inadequate amount can falsly lead the health authorities. On the other hand, even

it has added enoughly in our foods, the abuse of vitamin/mineral which is a presently common problem can results in excess

vitamin/mineral exposures. Addition of these supplements in alcohol and candies can break the perception of community and

develop a belief as if these products are not harmful after all. We think that this review gives us an opportunity to compare

our countries food enrichment and fortification practices with the other countries.

Key words: Reinforced foods; Enriched foods; Micronutrient; Malnutrition; Supplement foods.

Anahtar Kelimeler

ZENGİNLEŞTİRİLMİŞ VE GÜÇLENDİRİLMİŞ GIDALARIN SAĞLIK ÜZERİNE ÖNEMİ VE ÇEŞİTLİ ÜLKELERDE UYGULANMASI The Importance of Enriched and Fortified Foods on Health and Practices in Some Countries

Kaynakça

• 1. FAO/WHO. Methods of analysis and sampling. Joint FAO/WHO Food Standards Programme Codex Alimentarius Commission, Vol. 13, 2nd edition. 1994. 2. FAO/WHO. Development of guidelines on the fortification requirements of lower fat products. CX/NFSDU 95/9. 1995b. FAO. Rome. 3. FAO/WHO. World Declaration and Plan of Action for Nutrition. International Conference on Nutrition. 1992a. FAO. Rome. 4. FAO/WHO. Major Issues for Nutrition Strategies: Preventing Specific Micronutrient Deficiencies. Prepared for the International Conference on Nutrition. 1992b. FAO. Rome. 5. Pekcan AG. Türkiye’ de Beslenme Durumu: Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması (TBSA-2010). Gıda ve Beslenme Dergisi. 2017; 1:41-8. 6. http://ffinetwork.org/regional_activity/africa.php. 7. Nikooyeh B, Neyestani TR, Zahedirad M, Mohammadi M, Hosseini SH, Abdollahi Z et all. Vitamin D-fortified bread is as effective as supplement in improving vitamin D status: a randomized clinical trial. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism. 2016; 101(6):2511-19 8. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı. Türk Gıda Kodeksi Takviye Edici Gıdalar Tebliği( Tebliğ No 2013/49). Resmi Gazete Tarihi: 16.08.2013 Resmi Gazete Sayısı: 28737 9. Flynn A, Hirvonen T, Mensink GBM , Ocke´ MC, Serra-Majem L, Stos K et all. Intake of selected nutrients from foods, from fortification and from supplements in various European countries. Food & Nutrition Research Supplement 1. 2009; 1 (DOI: 10.3402/fnr.v53i0.2038) 10. Dhaussy A. Vitamin D recommendations, fortification in France, and communication. OCL .2014; 21(3): D305