Doğu Akdeniz ‘de bölgesel güvenlik sorunu: enerji ve ittifaklar

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 24, 186 - 208, 21.11.2022

Suat Dönmez

Öz

Doğu Akdeniz’de keşfedilen ve potansiyel hidrokarbon enerji kaynakların varlığı konusundaki beklentiler tüm bölge ülkelerinin dikkatlerini bu alana çekmiş ve bölgesel güvenlik alanında yeni gelişmeler yaşanmasına yol açmıştır. Kıbrıs meselesi ve bu mesele bağlamında Türkiye’nin Akdeniz’deki güvenliğinin yanında hak ve menfaatlerinin önemi son dönemde yaşanan gelişmelerle bir kez daha vurgulanmıştır. Bir anlamda bölgesel bir güvenlik konusu gibi ortaya çıkan bu durum giderek enerji güvenliği boyutu üzerinden ABD, AB ve Rusya gibi küresel aktörlerin de ilgi alanı haline gelerek bölgesel boyutun ötesine geçmiştir. Bölge ülkelerinin bir kısmının AB, bir kısmının NATO üyesi olması ve bunların kendi aralarındaki gruplaşmalar konuyu bu örgütler açısından karmaşık hale getirmektedir. Bu makale bölgedeki sorunu ve aktörlerin rollerini ortaya koyarak konuya diğer devletler ve uluslararası örgütlerin (AB, NATO) tutum ve yaklaşımları açısından incelemeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Doğu Akdeniz, NATO, Enerji, Bölgesel Güvenlik, İttifaklar

Kaynakça

• BAŞEREN, S.H., 2011, Doğu Akdeniz Deniz Yetki Alanları Uyuşmazlığı, Pegasus Yayıncılık. BAŞEREN, S.H., Doğu Akdeniz’de Hukuk ve Siyaset, Ankara Üniversitesi SBF yayınları, 2013. VISSCHER Ch. De, , Théories et Réalités en Droit International Public, Paris,4 émet éd., 1970, s.163-170 , aktaran Hüseyin Pazarcı, Türk Dış Politikasında uluslararası hukuk etkeni, Faruk Sönmezoğlu (Ed), 2001, Türk Dış Politikasının Analizi, Der Yayınları.
• ACER, Yücel,. Doğu Akdeniz’de Yunanistan-Mısır deniz sınırı antlaşması ve Türkiye. Adalet Dergisi, 2020, 65: 13-26.
• BOSSU, Marie. The Return of Power Politics: An Assessment of the EU-Turkey Migration Deal's Impact on Their Maritime Disputes. Available at SSRN 4016799, 2022.
• BRIGHAM Lawson, “The Suez Canal and Global Trade Routes”, US Naval Institute Proceedings, Vol. 147/5/1,419, May 2021.
• CLEM, Ralph. "Military Exercises as Geopolitical Messaging in the NATO-Russia Dynamic: Reassurance, Deterrence, and (In) stability (November 2018)." Texas National Security Review (2018).
• ÇIRAKLI, Mustafa. "High Time for Dialogue in the Eastern Mediterranean." Horizons: Journal of International Relations and Sustainable Development 20 (2022): 230-240.
• ERKAN, Mariya. A neoclassical realist perspective on Russian foreign policy in the Eastern Mediterranean in the Putin era. Вестник КазНУ. Серия международные отношения и международное право, 2022, 97.1: 63-70.
• GRIGORIADIS, Ioannis N. The European Union in the Eastern Mediterranean in 2020: Whither Strategic Autonomy. JCMS: Journal of Common Market Studies, 2021.
• HAMILTON, Daniel S. One Plus Four: What NATO’s New Strategic Concept Should Say and How to Achieve It. Orbis, 2022, 66.1: 26-34.
• KANSU, Zekiye Nazlı. "An Assessment of Eastern Mediterranean Maritime Boundary Delimitation Agreement Between Turkey and Libya.” Kara Harp Okulu Bilim Dergisi 30.1 (2020): 51-84.
• KASAPOĞLU, C. (2019). Why and how NATO should adapt to a new Mediterranean security environment. (SWP Comment, 15/2019). Berlin: Stiftung Wissenschaft und Politik -SWP- Deutsches Institut für Internationale Politik und Sicherheit.
• MANOLIS, Dimitris; LOVERDOS, Elsa. the east Med pipeline. In: Oxford Energy Forum. Oxford Institute for Energy Studies, 2013: 19-22
• MASTANDUNO, Michael. “A Realist View: Three Images of the Coming International Order.” In International Order and the Future of World Politics, edited by Thazha Varkey Paul, and John A. Hall, 19–41. Cambridge: Cambridge University Press, 1999, aktaran İPEK, Pınar; GÜR, V. Tibet. Turkey’s Isolation from the Eastern Mediterranean Gas Forum: ideational mechanisms and material interests in Energy Politics. Turkish Studies, 2022, 23.1: 1-30.
• RUBLE, Isabella. European Union energy supply security: The benefits of natural gas imports from the Eastern Mediterranean. Energy Policy, 2017, 105: 341-353.
• ÜREN, Mustafa, Küresel Güç olma hedefi bağlamında Rusya’nın Doğu Akdeniz politikası, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2021, 31.2: 851-874.
• Anadolu Ajansı Dünya (AA), https://www.aa.com.tr/tr/dunya/rus-enerji-sirketleri-dogu-akdenizde-olasi-abd-yaptirimlarina-karsi-isimlerini-gizliyor/2194926 (Erişim: 17 Mayıs 2022).
• Arab news, (18 March 2021) Saudi and Greek air forces begin joint exercise in Greece, https://www.arabnews.com/node/1826716/saudi-arabia Erişim: 14 Nisan 2022)
• BBC News Türkçe, 6 Aralık 2019, Doğu Akdeniz: Türkiye-Libya anlaşması bölgede dengeleri nasıl etkiler? https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-50682215, (Erişim: 10 Ocak 2022).
• BBC News Türkçe, 9 Temmuz 2019, Doğu Akdeniz - Rusya: Kıbrıs'ın egemenliği ihlâl edilmemeli, https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-48917130, (Erişim: 19 Ocak 2022).
• Defence Turk, Akdeniz Kalkanı Harekâtı, Pakistan’ın katılımıyla uluslararası boyut kazandı, 24 Nis 2020, https://www.defenceturk.net/akdeniz-kalkani-harekati-pakistanin-katilimiyla-uluslararasi-boyut-kazandi (Erişim: 18 Mayıs 2022).
• Euronews, https://tr.euronews.com/2020/09/01/abd-guney-k-br-s-a-33-y-ld-r-uygulanan-silah-ambargosunu-k-smi-olarak-kald-rd-, (Erişim: 12 Ocak 2022).
• European Commission 2021 Turkey Report https://ec.europa.eu/neighbourhood-enlargement/turkey-report-2021_en (Erişim: 25 Mayıs 2022)
• European Union External Action, Statement by the Spokesperson on the situation in the Eastern Mediterranean, 04.12.2019, https://eeas.europa.eu/headquarters/headquarters-homepage%20/71513/node/71513_uk, (Erişim: 10 Ocak 2022).
• Eurostat, EU imports of energy products - recent developments, https://ec.europa.eu/eurostat/cache/infographs/energy/bloc-2c.html?lang=en (Erişim: 16 Mayıs 2022)
• FITZGERALD, Mark Pi, June 4, 2019, The Eastern Mediterranean Needs More US Warships, Defense One https://www.defenseone.com/ideas/2019/06/eastern-mediterranean-needs-more-us-warships/157440/ (Erişim: 14 Mart 2022).
• MANOLI, Pangiota, January 27, 2021, Economic Linkages across the Mediterranean: Trends on trade, investment and energy. https://www.eliamep.gr/en/publication/οικονομικοί-δεσμοί-των-μεσογειακών-χ/ (Erişim: 19 Nisan 2022)
• Memo Middle East Monitor, France and US request to join East Mediterranean Gas Forum, https://www.middleeastmonitor.com/20200117-france-and-us-request-to-join-east-mediterranean-gas-forum/, (Erişim: 10 Ocak 2022)
• Middle East Monitor, (September 21, 2021), Saudi Arabia, UAE to begin joint military exercises with Greece, Egypt https://www.middleeastmonitor.com/20210921-saudi-arabia-uae-to-begin-joint-military-exercises-with-greece-egypt/, (Erişim: 27 Şubat 2022).
• NATO Web. Secretary General in Ankara: Turkey is a valued NATO Ally, 05 Oct.2020 https://www.nato.int/cps/en/natohq/news_178545.htm, (Erişim: 18 Mart 2022)
• NATO Web. Press conference by NATO Secretary General Jens Stoltenberg following the meeting of NATO Ministers of Foreign Affairs, 2021. https://www.nato.int/cps/en/natohq/opinions_182509.htm?selectedLocale=en (Erişim: 20 Mayıs 2022)
• Official Journal of the European Council, COUNCIL REGULATION (EU) 2019/1890 of 11 November 2019 https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:32019R1890&from=EN, (Erişim: 13 Mart 2022)
• The European Council, Press release, 15 July 2019, Turkish drilling activities in the Eastern Mediterranean: Council adopts conclusions https://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2019/07/15/turkish-drilling-activities-in-the-eastern-mediterranean-council-adopts-conclusions/, (Erişim: 15 Mart 2022).
• The Telegraph, 21 Dec 2019, Donald Trump signs off on sanctions against Russian pipeline Nord Stream 2. https://www.telegraph.co.uk/news/2019/12/21/donald-trump-signs-sanctions-against-russian-pipeline-nord-stream/ (Erişim: 18 Mart 2022).
• Turkish Policy Quarterly, A dangerous Polıcy of Turkish containment in the Eastern Mediterranean, July 16, 2019, Micha'el Tanchum http://turkishpolicy.com/blog/35/a-dangerous-policy-of-turkish-containment-in-the-eastern-mediterranean (Erişim: 17 Nisan 2022).
• TRT Haber, https://www.trthaber.com/haber/dunya/eastmed-projesi-coktu-alternatifler-neler-650450.html , (Erişim: 20 Mayıs 2022).
• US Department of State, Assistant Secretary Fannon's Travel to Egypt, media Note, Office of the spokesperson, July 22, 2019, https://www.state.gov/assistant-secretary-fannons-travel-to-egypt/ (Erişim: 20.01.2020)