ULUSLARARASI İLİŞKİLERDE ADİL SAVAŞ TEORİSİ: ST. THOMAS AQUİNAS’IN ADİL SAVAŞ MODELİNİN DÖRDÜNCÜ HAÇLI SEFERİ’NE UYGULANMASI

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 14, 109 - 120, 30.07.2018

Melih Dinçer

Öz

Savaşlar
toplumların tarihin her döneminde tecrübe ettiği yıkıcı süreçlerdir. Toplumlar
kendilerini korumak ve bazen daha güçlü olmak için savaşmışlar, ancak
savaşların verdiği zararları yaşadıktan sonra belli bir savaş etiğinin nasıl
oluşturulabileceğini düşünmüşlerdir. Bu bağlamda savaşın başlatılabilmesi için
haklı gerekçeleri sıralamışlar ve buna ek olarak savaş esnasında hangi
davranışların meşru olduğunu belirlemeye çalışmışlardır. Uluslararası
ilişkilerde savaş etiği genellikle üç başlık altında sınıflandırılabilir.
Bunlar sırasıyla realizm, adil savaş teorisi ve pasifizmdir. Realizm, savaşta
ahlaki mantığı önemsemiyorken, adil savaş teorisi savaşın ahlaki olabilmesi
için bazı şartları önemle vurgulamaktadır. Pasifizm ise hiçbir savaşın ahlaki
olmadığını ifade etmektedir. Bu makalede, bu düşünce mantıkları açıklanmış ve
adil savaş teorisi çalışılmıştır. Bu teori içinden Thomas Aquinas’ın mantığı
model olarak seçilmiş ve Dördüncü Haçlı Seferi’ne uygulanmıştır. Bu amaçla bir
araştırma sorusu sorulmuştur. Araştırma sorusu: dini kaygılarla başlayan
savaşlar ekonomik ve siyasal amaçlara kayabilir mi? Aquinas’ın modelinin
seçilmesinin sebebi konuyu iyi açıklayabilmesi ve Aquinas’ın Dördüncü Haçlı
Seferi döneminden kısa bir süre sonra hayata gelmesi ve çalışmalarını
yapmasıdır. Aquinas tarafından kurulan teolojik mantığın seferin yaşandığı
13.yüzyılı iyi yansıttığı düşünülmektedir. Araştırma makalesinde bu konunun
seçilme sebebi Ortaçağda savaşların ortaya çıkmasında dini etkinin gücünü
belirlemek ve akabinde bunun manipüle edilerek siyasal ve ekonomik amaçları
taşıyacak bir hale dönüşme ihtimalini test etmektir. Dördüncü Haçlı Seferi’nin
seçilme sebebi bu konuya güzel bir örnek teşkil etmesidir. Dördüncü Haçlı
Seferi dini kaygılarla başlayan, ancak ekonomik ve siyasal çıkarların baskın
konuma geldiği bir olaydır. Araştırma neticesinde dini savaşların ekonomik ve
siyasal amaçlara kaydığı gözlemlenmiştir. Araştırmanın eksiği ise bir örnek
olayı sadece ele almasıdır. Bu çalışma dar anlamda Ortaçağ için ve geniş
anlamda her dönem için dini savaşların ekonomik ve siyasal pencerelerinin
olduğunu göstermek amacıyla yazılmıştır. Araştırmanın bundan sonraki çalışmalar
için temel bir model teşkil etmesi planlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Dördüncü Haçlı Seferi, Thomas Aquinas

Kaynakça

• Andrea, Alfred J., Contemporary Sources for the Fourth Crusade, Brill, 2000. Aquinas, Thomas, Of God and His Creatures, Çev. Joseph Rickaby, London: Bvrns & Oates Mcmv, 1905. Aquinas, Thomas, Political Writings, Çev. R.W. Dyson, Cambridge: Cambridge University Press, 2004. Aquinas, Thomas, The Summa Theologica, Çev. Fathers of the English Dominican Province, London: Burns Oates and Washbourne Ltd., 1916. Dower, Nigel, The Ethics of War and Peace, Polity Press, 2009. Fiala, Andrew, Practical Pacifism, New York: Algora Publishing, 2004. Hashmi, Sohail (Ed.), Just Wars, Holy Wars, and Jihads, New York: Oxford University Press, 2012. Keegan, John, Savaş Sanatı Tarihi, Çev. Füsun Doruker, İstanbul: Sabah Kitapları, 1995. Kerr, Fergus, Thomas Aquinas: A Very Short Introduction, New York: Oxford University Press, 2009. Mattox, John Mark, Saint Augustine and the Theory of Just War, New York: Continuum, 2006. Morgenthau, Hans, Politics Among Nations: The Struggle for Power and Peace, New York: Alfred A. Knopf, 1948. Nicolle, David, The Fourth Crusade 1202 – 1204: The betrayal of Byzantium, Osprey Publishing, 2011. O’Driscoll, Cian, The Renegotiation of the Just War Tradition and the Right to War in the Twenty-First Century, New York: Palgrave Macmillan, 2008. Possner, Roger, The Rise of Militarism in the Progressive Era, 1900–1914, McFarland & Company, 2009. Ansiklopediler Demirkent, Işın, ‘’Haçlılar’’, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt.14, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1996. Kutsal Kitaplar İncil, Matta, 26: 47 – 53; Matta, 23: 23. Süreli Yayınlar Ereker, Fulya A., ‘’İlkçağlardan Günümüze Haklı Savaş Kavramı’’, Uluslararası İlişkiler, Cilt.1, Sayı.3, (Güz 2004). Kabadayı, Talip, ‘’Felsefenin Işığında ‘’(Haklı) Savaş’’ Üzerine Kısa Bir Deneme’’, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt.72, Sayı.1, (2014). Phillips, Jonathan, ‘’The Fourth Crusade and the Sack of Constantinople’’, History Today, Cilt.54, Sayı.5 (5 Mayıs 2004). İnternet Kaynakları Online Longman Dictionary, ‘’Militarism’’, https://www.ldoceonline.com/dictionary/militarism (15 Aralık 2017). Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü, World Military Spending in 2016, https://www.sipri.org/research/armament-and-disarmament/arms-transfers-and-military-spending/military-expenditure (15 Aralık 2017).