Talcott Parsons’ın Düşüncesinde Pratik-Rasyonellik Tasarımı

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 17, 202 - 208, 30.06.2020

Ahmet Yavuz Çamlı

Öz

Yirminci yüzyılın en önemli düşünürlerinden biri olan Talcott Parsons, pratik-rasyonellik tasarımına toplumsal eylemi inşa ederek başlar. Bireylerin eylemlerini motive eden unsurlar arasında modern hayatta dahi değerlerin ön planda olduğunu öne sürmesi onun toplumsal eylem teorisinin özünü oluşturur. Bu bakımdan Parsons’ın sosyolojisi uzun soluklu bir kapitalizm savunuculuğunun hikayesidir denebilir. Mesela düşünür, adeta vahşi kapitalizmin izlerini silmeye çalışan bir tavırla modern toplumun ulaştığı ekonomik gelişme, bireysel özgürlük, demokratik yaşam, biçimsel hukuk gibi unsurları ön plana çıkarır. Bu aşamada o, kapitalizmin sosyo-kültürel hayatı pasifize edip Batılı bireyin maruz kaldığı psikolojik-patolojik problemleri göz ardı eder. Buna rağmen Parsons’ın toplumsal bütünleşme kurgusu ve bunun dini motiflerin egemen olduğu kültürel sistem ile başarılabileceği vurgusu önemlidir. Bu bağlamda çalışmada Parsons’ın toplumsal düzeni sistemleştirmede en önemli dinamiği olan toplumsal eylem konusu işlenecek, onun karmakarışık sosyolojisinden temel düşüncelerine odaklanıp günümüz toplumlarının acil ihtiyaç duyduğu pratik-rasyonellik olgusu ortaya çıkarılmaya çalışılacaktır. Bu süreçte Parsons’ı derinden etkileyen Weber’e çokça başvurulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Parsons, Weber, Pratik-Rasyonellik, Toplumsal Eylem

Kaynakça

• Bendix, R. and Roth, G. (1971), Scholarship and Partisanship: Essays on Max Weber. Berkeley and Los Angeles: University of California Press.
• Duran, B. (2017), Din ve Kapitalizm, LAP Lambert Academic Publishing.
• Gerhardt, U. (2009), Understanding the Structure of Social Action, Cambridge University Press.
• Habermas, J. (1989), Toward a Rational Society: Technology and Science as “Ideology”, Tr. J. Shapiro, Cambridge: Polity Press.
• Habermas, J. (1984), The Theory of Communicative Action Volume 1: Reason and the Rationalization of Society, Boston: Beacon Press.
• Habermas, J. (1981), Talcott Parsons: Problems of Theory Construction, Sociologicial Inquiry, 51(3-4): 173-196.
• Münch, R. (2010), Theory of Action Towards a New Synthesis Going Beyond Parsons, Taylor & Francis.
• Münch, R. (1981), Talcott Parsons and the Theory of Action. I. The Structure of the Kantian Core, American Journal of Sociology, 86(4): 709-739.
• Parsons, T. (1934), Some Reflections on “The Nature and Significance of Economics”, Quarterly Journal of Economics, 48(3): 511-545.
• Parsons, T. (1935a), Sociological Elements in Economic Thought 1, Historical, Quarterly Journal of Economics, 49, 414-453.
• Parsons, T. (1935b), Sociological Elements in Economic Thought II. The Analytical Factor View, Quarterly Journal of Economics, 49, 646-667.
• Parsons, T. (1937), The Structure of Social Action: A Study of Social Theory with Special Reference to a Group of Recent European Writers, McGraw Hill Book C.
• Parsons, T. (1947), Weber’s Economic Sociology, M. Weber: The Theory of Social and Economic Organization, New York, The Free Press.
• Parsons, T. (1949), Essays in Sociological Theory, Glencoe: Free Press.
• Parsons, T. (1958), The Pattern of Religious Organization in the United States, in Daedalus, 87(3): 65-85.
• Parsons, T. (1964), Evolutionary Universals in Society, American Sociological Review, 29(3): 339-357.
• Parsons, T. (1966), Religion in a Modern Pluralistic Society, Review of Religious Research, 7(3): 125-146.
• Parsons, T. (1976), Religion in Postindustrial America: The Problem of Secularization, Social Research, 41(2): 193-225.
• Parsons, T. (1978), Action Theory of Human Condition, New York, Free Press.
• Parsons, T. (1982), Talcott Parsons on Institutions and Social Evolution: Selected Writings, ed. Leon H. Mayhew, Chicago, University of Chicago Press.
• Parsons, T. (1991a), The Social System, London: Roudledge.
• Parsons, T. (1991b), A Tentative Outline of American Values, in Talcott Parsons Theorist of Modernity, London: Sage Publication, 37-65.
• Pinney, H. (1940), The Structure of Social Action, Ethics, (50)2: 164-192.
• Schachinger M. (1991), Tönnies in the Literature: The Reductionist Approach of Talcott Parsons, in Hundert Jahre, Wiesbaden.
• Turner, B. S. (2011), Religion and the Modern Society: Citizenship, Secularization and the State, Cambridge: Cambridge University Press.
• Turner, B. S. (2005), Talcott Parsons’s Sociology of Religion and the Expressive Revolution: The Problem of Western Individualism, Journal of Classical Sociology, 5(6): 303-318.
• Turner, B. S. (1991), Preface to the New Edition, in The Social System, London, Roudlege, xiii-xxx.
• Velthuis, O. (1999), The Changing Relationship between Economic Sociology and Institutional Economics: FromTalcott Parsons to Mark Granovetter, The American Journal of Economics and Sociology, 58(4): 629-649.
• Weber, M. (1978), Economy and Society, Ed. G. Roth And C. Wittich, California: University of California Press.
• Weber, M. (1968), The Religion of China, Ed. G. Roth And C. Wittich, Tr. H. H. Gerth, Ny: The Free Press.
• Weber, M. (1965), The Sociology of Religion. Tr. E. Fischoff, Boston: Beacon Press.
• Weber, M. (1950), The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism, Third Impression. Tr. T. Parsons, New York: Charles Scripner’s Son.
• Zaret, D. (1980), From Weber to Parsons and Schutz: The Eclipse of History in Modern Social Theory, American Journal of Sociology, 85(5): 1180-1201.