ÖZ YETERLİK VE STRESLE BAŞA ÇIKMA (BİREYSEL VE TAKIM SPORLARI ANTRENÖRLERİ ARAŞTIRMASI)

Yıl 2021, Cilt: 15 Sayı: 3, 399 - 411, 22.12.2021

Arif Özsarı , Mehmet Altın

Öz

Bu çalışma ile bireysel spor branşlarında ve takım sporlarında görev yapan antrenörlerin öz yeterlik ve stresle başa çıkma tarzlarındaki değişimin incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışma evrenini Türkiye’deki bireysel sporlar ile takım sporları antrenörleri oluşturmaktadır. Örneklem grubunu ise İstanbul, Ankara, Antalya, İzmir, Denizli, Kocaeli ve Konya illerinde aktif olarak görev yapan 216 bireysel spor antrenörü, 246 takım sporu antrenörü olmak üzere toplamda 462 antrenör oluşturmaktadır. Öz yeterliliğin tespitinde Riggs ve ark., (1994) tarafından geliştirilen, Türkçe’ye uyarlaması Öcel, (2002) tarafından yapılan Öz Yeterlik Ölçeği, stresle başa çıkmanın belirlenmesinde ise Lazarus ve Folkman (1980) tarafından geliştirilen, Türkçe’ye uyarlaması Şahin ve Durak, (1995) tarafından yapılan Stresle Başa Çıkma Tarzları Ölçeği kullanılmıştır. Araştırma verilerinin varyans ve homojenliği kontrol edilmiş, independent samples t testi, One-Way Anova-Tukey testlerinin yanı sıra, ilişkisel model kapsamında korelâsyon yönetimine başvurulmuştur. Sonuç olarak, antrenörlerin stresle başa çıkma tarzlarında cinsiyet ve yaş faktörlerine bağlı olarak anlamlı değişimler söz konusu değilken, stresle başa çıkma tarzlarından kendine güvenli yaklaşım boyutunda takım sporu antrenörlerinin, bireysel spor antrenörlerine nazaran anlamlı bir şekilde daha pozitif davranışlar sergiledikleri bulgulanmıştır. Antrenörlerin öz yeterlik değerlerinde cinsiyet ve yaş faktörlerine bağlı olarak anlamlı değişimler gözlenmemişken, bireysel spor antrenörlerinin öz yeterliklilik değerlerinin, takım sporu antrenörlerine göre istatistikî anlamda daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Bu bulgular ışığında takım sporu antrenörlerinin, bireysel spor antrenörlerine nazaran daha fazla kendilerine güvendikleri, bireysel spor antrenörlerinin ise takım sporları antrenörlerinden daha yüksek öz yeterliğe sahip oldukları söylenilebilir. İlişkisel model kapsamında ise öz yeterlik ile stresle başa çıkma tarzları kendine güvenli yaklaşım boyutu arasında negatif yönlü ve güçlü, iyimser yaklaşım ile negatif yönlü ve orta düzeyli, çaresiz yaklaşım ile pozitif yönlü ve yüksek düzeyli, boyun eğici yaklaşım ile pozitif yönlü ve orta düzeyli, sosyal desteğe başvurma ile negatif yönlü ve düşük düzeyli bir ilişki olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Antrenör, öz yeterlik, stresle başa çıkma

SELF-SUFFICIENCY AND COPING WITH STRESS (RESEARCH ON INDIVIDUAL AND TEAM SPORTS COACHES)

Öz

With this study, it was aimed to examine the changes in the self-sufficiency and stress-coping styles of trainers working in individual sports branches and team sports. The population of the study is consisting of team sports and individual sports trainers in Turkey, coaches, and the sample group is consisting of 462 trainers being 216 individual sports trainers and 246 team sports trainers who actively works in Istanbul, Ankara, Antalya, Izmir, Istanbul, Ankara, and Konya. In the determination of self-efficacy, Riggs et al. the Self-Efficacy Scale developed by Öcel (1994) and adapted to Turkish by Öcel (2002), and the Stress Coping Styles Scale developed by Lazarus and Folkman (1980) and adapted to Turkish by Şahin and Durak (1995) were used to determine stress coping.The variance and homogeneity of the research data were checked. In addition to the Independent samples t-test, One-Way Anova and Tukey tests, correlation management was applied within the scope of the relational model. As a result, it was found that while there were no significant changes in the way of coping with stress of trainers depending on gender and age factors, team sports trainers displayed significantly more positive behaviors compared to individual sports trainers in the dimension of self-sufficiency approach, one of the styles of coping with stress. While no significant changes were observed in the self-sufficiency values of trainers depending on gender and age factors, it was determined that the self-sufficiency values of individual sports trainers were statistically higher than team sports trainers. In the light of these findings, it can be said that team sports trainers are more self-confident than individual sports trainers, and individual sports trainers have higher self-sufficiency than team sports trainers. Within the context of the relational model, it was determined that there was a negative strong correlation between self-sufficiency and stress coping styles in the dimensions of self-confident approach, and a negative medium-level correlation for optimistic approach, a strong and negative correlation for helpless approach, positive and moderate positive correlation for submissive approach, and there is a negative and low-level correlation for applying for social support.

Kaynakça

• 1. Kobayashi D. (2021). Think tank: Self-efficacy using self-efficacy to build student confidence: some take aways for teachers. www.researchgate.net/publication/350372093 [Erişim tarihi: 10.04.2021].
• 2. Bandura A. (1994). Self efficacy. In: Ramachandran VS. (Ed). Encyclopedia of human behavior. Academic Press. Newyork, 71-81.
• 3. Latikka R., Turja T., Oksanen A. (2019). Self-efficacy and acceptance of robots. Computers in Human Behavior. 93, 157-163.
• 4. Ehrlich P., Heimann K. (1995). Bewegungsspiele für kinder. Wie ein Kind in seiner Entwicklung gefördert werden kann. 4. Überarbeitete und erweiterte Auflage. 12-15. Dortmund Verlag modernes Lernen.
• 5. Bandura A. (2017). Healt. https://albertbandura.com/albert-bandura-health.html [Erişim tarihi: 10.04.2021].
• 6. Bandura A. (2005). The growing centrality of self-regulation in health promotion and disease prevention. The European Health Psychologist. 1, 11-12.
• 7. Doğan B., Eser M. (2013). Üniversite öğrencilerinin stresle başa çıkma yöntemleri: Nazilli MYO örneği. Ejovoc Electronic Journal of Vocational Colleges. 3(4), 29-39.
• 8. Emhan A., Çayır C. (2010). Girişimcilerin stres ile baş edebilmesinde tinsel değerlerin etkisi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 24(2), 101-119.
• 9. Alıncak F., Abakay U. (2015). Ferdi ve takım sporlarıyla uğraşan bireylerin strese karşı koyabilme düzeylerinin karşılaştırması. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. 3(16), 333-345.
• 10. Yıldız K., Dirik D. (2019). Algılanan sosyal destek ve stresle başa çıkma tarzları arasındaki ilişkide algılanan öz yeterliliğin rolü. Spormetre. 17(2), 137-144.
• 11. Hassmen P., Kovula N., Uutela A. (2000). Physical exercise and psychological well-being: A population study in Finland. Preventive Medicine. 30, 17-25.
• 12. Penedo FJ., Dahn JR. (2005). Exercise and well-being: A review of mental and physical health benefits associated with physicalactivity. Current Opinion in Psychiatry. 18(2), 189-193.
• 13. Lautenschlager NT., Cox KL., Flicker L., Foster JK., Van Bockxmeer FM., Xiao J., Greenop KR., Almeida OP. (2008). Effects of physical activity on cognitive function in older adults at risk for alzheimer disease. JAMA. 300(9), 1027-1037.
• 14. Ströhle A. (2009). Physical activity, exercise depression and anxiety disorders. Journal of Neural Transmission. 116, 777-784.
• 15. Salar B., Hekim M., Tokgöz M. (2012). 15-18 yaş grubu takım ve ferdi spor yapan bireylerin duygusal durumlarının karşılaştırılması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 4(6), 123-135.
• 16. Keskin Ö. (2014). Effects of physical education and participation the sports on social development in children. Journal of International Multidisciplinary Academic Researches. 1(1), 1-6.
• 17. Konter E. (1996). Bir lider olarak antrenör. 1.Baskı. Alfa Yayınları. İstanbul, 104-105.
• 18. Koçak VÇ., Güven Ö. (2018). Voleybol antrenörü mesleki öz yeterlik ölçeği geçerlik ve güvenirlik çalışması. Spormetre. 16(2), 162-177.
• 19. Koçak VÇ. (2019). Antrenör adaylarının antrenör öz yeterlik düzeylerinin incelenmesi. Spormetre. 17(1), 55-62.
• 20. Karasar, N. (2011). Bilimsel araştırma yöntemleri. Nobel Yayınevi. Ankara.
• 21. Riggs ML., Warka J., Babasa B., Betancourt R., Hooker S. (1994). Development and validation of self-efficacy and out come expectancy scales for job-related applications. Educational and Psychological Measurement. 58, 1017-1034.
• 22. Öcel H. (2002). Takım sporu yapan oyuncularda kollektif yeterlik öz yeterlik ve sargınlık ile başarı algı ve beklentileri arasındaki ilişkiler. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara. 23. Lazarus RS., Folkman S. (1980). An analysis of coping in a middle-aged community sample. Journal of Health and Social Behavior. 21(3), 219-239.
• 24. Şahin NH., Durak A. (1995). Stresle başa çıkma tarzları ölçeği: Üniversite öğrencileri için uyarlanması. Türk Psikoloji Dergisi. 10(34), 56-73.
• 25. Karasar N. (2019). Bilimsel araştırma yöntemi. 34. Baskı. Nobel Yayınevi. Ankara.
• 26. Gürbüz S., Şahin F. (2017). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık. Ankara.
• 27. Dağlar G., Nur N., Bilgiç D., Aydın-Özkan S. (2019). Gebelerin stresle başa çıkma tarzları ile yaşam kalitesi arasındaki ilişki. Çukurova Medical Journal. 44(3), 953-961.
• 28. Kılınç AÇ., Recepoğlu E., Koşar S. (2015). Examining primary school teachers’ coping styles with stress according to different variables. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi. 5(1), 1-14.
• 29. Aslan Ş. (2016). Takım ve bireysel sporlarda sporcuların stresle başa çıkma yöntemlerinin karşılaştırılması. Journal of Human Sciences.13(3), 4221-4228.
• 30. Minda M., Piasecka A. (2019). Style of coping with stress and hope for success among the youth attending the athletic sports championships. Journal of Education, Health and Sport. 9(5), 161-171.
• 31. Tasaddoghi Z. (2013). The styles of coping with stress in team and individual athletes based on gender and championship level. Annals Applied Sport Sciences. 1(1), 23-27.
• 32. Temiz A. (2006). Beden eğitimi öğretmenlerinin stres kaynakları, stres tepkileri ve stresle baş etme yolları. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• 33. Turkay H., Sökmen T. (2014). Beden eğitimi ve spor bölümü öğrencilerinin sporda güdülenme kaynakları ve stresle başa çıkma tarzları. İnönü Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi. 1(3), 1-9.
• 34. Ekinci M., Altun ÖŞ., Can G. (2013). Hemşirelik öğrencilerinin stresle başa çıkma tarzları ve atılganlık düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi. 4(2), 67-74.
• 35. Kurt GD. (2019). Çıraklık eğitimi gören adölesanların sağlık algısı ve stresle başa çıkma tarzları. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. İstanbul.
• 36. Khosla M. (2001). Gender differences in coping with stres. Journal of Research And Applications in Clinical Psychology. 4(1), 63-72.
• 37. Çavdarlı Ş. (2013). Liseli sporcularda görev ve ego yönelimleri ile sporda stresle başa çıkma stratejileri arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Mersin.
• 38. Akman D. (2019) Yetişkin sporcuların imgeleme, içsel konuşma ve stresle başa çıkma biçimlerinin zihinsel dayanıklılık ile ilişkisinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. İstanbul.
• 39. Basiaga-Pasternak J. (2019). Sense of efficiency and helplessness, fear and styles of coping with stress in adolescents practicing sports. Journal of Kinesiology and Exercise Sciences. 85(29), 59-63.
• 40. Samelko A. (2020). Styles of coping with stress presented by female and male students of physical education during the pandemic. International Journal of Physical Education and Fitness. Sports. 9(4), 85-90. 41. Weekes NY., Maclean J., Berger DE. (2005). Sex, stress, and health: Does stress predict health symptoms differently for the two sexes? Stress and Health. 21, 147-156.
• 42. Aşcı Ö., Hazar G., Kılıç E., Korkmaz A. (2015). Üniversite öğrencilerinde stres nedenlerinin ve stresle başa çıkma biçimlerinin belirlenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 8(4), 213-232.
• 43. Yalçın İ., Çalık F., Ramazanoğlu F. (2016). Gençlik kamplarında görev yapan kamp liderlerinin stresle başa çıkma tarzlarının incelenmesi. ERPA International Congresses on Education., Sarajevo/Bosnia and Herzegovina.
• 44. Soysal Ö. (2017). Ergenlerin duygusal zekâ düzeyleri ile stresle başa çıkma tarzları arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• 45. Yazkan G. (2018). Otizm spektrum bozukluğu tanısı almış çocukların aile bireylerinin stresle başa çıkma tarzlarının depresyon ve kaygı düzeylerindeki rolü. Yüksek Lisans Tezi, Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• 46. Güven N. (2019). Çalışan kadınların zaman yönetimi ve stresle başa çıkma tarzları. Yüksek Lisans Tezi, Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• 47. Lysiak M., Brudek P., Steuden S., Macik D. (2017). Personality traits and styles of coping with stress among elderly people. https://www.researchgate.net/publication/334645494_Personality_Traits_and_Styles_of_Coping_with_Stress_Among_Elderly_People [Erişim Tarihi: 10.11.2021]
• 48. Horn TS. (2002). Coaching effectiveness in the sport domain. Horn TS. (Editör) Advances in sport psychology. Human Kinetics. Champaign, 309-354.
• 49. Doğaner S., Görmüş M., Kılıç MÖ. (2020). Sporcu kimliği ile öz yeterlik arasındaki ilişkinin farklı değişkenler açısından incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi.13(69), 1466-1480.
• 50. Doğru Z. (2017). Beden eğitimi ve spor eğitimi bölümü öğrencilerinin özgüven ve öz yeterlik algıları arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Beden Eğitimi ve Spor Araştırmaları Dergisi. 9(1), 13-23.
• 51. Ermiş E., Satıcı A., Bostancı Ö., İmamoğlu O., Taşmektepligil MY. (2019). Tenis antrenörleri yeterlilik düzeyinin araştırılması. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi. 14(20), 1212-1227.
• 52. Koçak VÇ. (2019). Voleybol hakemlerinin hakem öz yeterlik düzeylerinin incelenmesi. Spormetre. 17(2), 33-40.
• 53. Lee C. (1982). Self-Efficacy as a predictor a performance in competetive gymnastic. Journal of Sport Psychology. 4, 405-409.
• 54. Naveed MA. (2021). Information literacy self-efficacy of scientists. www.researchgate.net/publication/348564197 [Erişim Tarihi: 14.10.2021].
• 55. Başoğlu B. (2017). Grekoromen yıldız erkek güreş milli takım oyuncularının başarı algısı ve özyeterlilik düzeylerinin incelenmesi. Gaziantep Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi. 2(1),31-40.
• 56. Turan MB., Karaoğlu B., Kaynak K., Pepe O. (2016). Özel yetenek sınavlarına giren adayların genel öz yeterlilik düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Spor Bilimleri Araştırmaları Dergisi. 1(1), 17-26.
• 57. Böke H., Kartal M., Doğan A. (2019). Gençlik merkezine devam eden bireylerin öz yeterlik düzeylerinin araştırılması. Journal of Global Sport and Education Research. 2(1), 35-44.
• 58. Kowalski CL. (2007). An analysis of coaching efficacy in volunteer soccer coaches. Master Thesis. North Iowa University. U.S.A.
• 59. Brink E., Alsen P., Herlitz J., Kjellgren K., Cliffordson C. (2012). General self-efficiacy and health-related quality of life after myocardial infarction. Health & Medicine. 17(3), 346-355.
• 60. Nazarudin MN., Noordin H., Suppiah, PK., Abdullah MR., Fauzee MS. Abdullah NM. (2014). Psychological skills assessment and referee rugby sevens performance. Jurnal Pemikir Pendidikan. 5, 165-184.
• 61. Diotaiuti P., Falese L., Mancone S., Purromuto F. (2017). A structural model of self-efficacy in handball referees. Frontiers in Psychology. 8, 8-11.
• 62. Doğan-Laçin BG., Yalçın İ. (2019). Predictive roles of self-efficacy and coping strategies in cognitive flexibility among university students. Hacettepe University Journal of Education. 34(2), 358-371.
• 63. Tazegül Ü. (2016). The difference between individuals doing sports or not in terms of their stress coping styles. International Journal of Research & Review. 3(7), 81-85.
• 64. Bahramizade H., Besharat MA. (2010). The impact of styles of coping with stress on sport achievement. Procedia Social and Behavioral Sciences. 5, 764-769.
• 65. Köksal F. (2008). Antrenörlerin liderlik tarzları ile öz-yeterlilikleri arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Konya