Türk İslam Edebiyatında Faziletnameler ve Mekke, Medine, Kudüs, Şam Üzerine Yazılmış Manzum Bir Faziletname

Yıl 2017, Cilt: 2 Sayı: 2, 366 - 381, 30.12.2017

Kübra Yılmaz

https://doi.org/10.33905/bseusbed.348416

Cited By: 3

Öz

Türk edebiyatında “Faziletnâme” adı altında, edebî bir tür olarak gruplandırabileceğimiz ve şimdiye kadar bütünüyle üzerinde durulmamış manzum/mensur, telif/tercüme pek çok eser mevcuttur. Bu çalışma Mekke-i Mükerreme mücaviri ve Hicaz mütercimi Abdurrahman Şevkî (XIX. yy.)’nin Teşvîku’l-Müştâk ve Teşrîkun li’l-‘Uşşâk isimli manzum şehir faziletnâmesinden hareketle hazırlanmıştır. Eser Mekke, Medine, Kudüs ve Şam’ın faziletlerini ve önemini anlatmaktadır. Şehir faziletnâmeleri, ikâmet edilen yerlerin maddî-manevî özelliklerinin veya ilmî, dinî (hac-umre) seyahatler vesilesiyle bir yerin gezilip görülmesi sonucu edinilen izlenimlerin anlatıldığı eserlerdir. Şehir faziletnâmeleri bazen bir muhîtin tarihî, kültürel, sosyal ve ekonomik
durumunu resmeden; bazen de yalnızca fiziksel özelliklerini anlatan bir tür olma niteliği taşırlar. Bu çalışmada öncelikle faziletnâme ve özellikle şehir faziletnâmeleri üzerinde durulmuştur.
Ardından da yukarıda ismi zikredilen Teşvîku’l-Müştâk ve Teşrîkun li’l-‘Uşşâk tanıtılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Faziletnâme, şehir, Abdurrahman Şevki

Türk İslam Edebiyatında Faziletnameler ve Mekke, Medine, Kudüs, Şam Üzerine Yazılmış Manzum Bir Faziletname

Öz

There are so many original or translated literary works that we can group under the title “Faziletnameler”. This genre has been understudied. This dissertation examines Tesviku’l-Mustak ve Tesrikun lil-Ussak, a city faziletname by Abdurrahman Sevki (XIX century) who resided in the Holy City of Mecca and worked as a translator for the Hejaz region. Sevki’s work talks about the importance and virtues of Mecca, Madina, al-Quds, and Damascus. City faziletnames are literary works that narrate experiences and describe physical and spiritual features of places that authors resided in or traveled to for academic or religious purposes. Faziletnames sometimes portray historical, cultural, social and economic characteristics of a place and sometimes they only describe physical features of the places. This dissertation starts with reviewing faziletnames and especially focuses on city faziletnames. Lastly, it introduces the aforementioned work, Tesviku’l-Mustak ve Tesrikun lil-Ussak.

Anahtar Kelimeler

Faziletname, city, Abdurrahman Şevki

Kaynakça

• Kaynakça Abdurrahman ed-Dımaşki el-Hanefi ibn Abdürrezzak. (1995). Hadâiku’l-in‘âm fi-fezâ’ili’ş-Şâm. (thk. Yusuf Bedivî). Dımaşk. Abdurrahman ed-Dımaşki el-Hanefi ibn Abdürrezzak. (t.y). Terceme-i Hadîkatu’l-Enâm fi-Fezâ’ili’ş-Şâm. (trc. Abdurrahman Şevkî). Millet Ktp., Ali Emîrî Tarih. nr. 905. Abdurrahman Şevki. (1263/1846-7). Teşvîku’l-müştâk ve teşrîkun li’l-‘uşşâk. Millet Ktp., Ali Emîrî Manzum. nr. 865, 866. Abdülbaki, M. F. (1994). el-Mu’cemü’l-müfehres li-elfâzi’l-Kur’ân. Kahire. Aça, M. & Gökalp, H. & Kocakaplan, İ. (2009). Başlangıçtan günümüze Türk edebiyatında tür ve şekil bilgisi. İstanbul: Kriter Yayınları. Ahmed Fakih. (1974). Kitâbu evsâf-ı mesâcidi’ş-şerife. (yay. Hasibe Mazıoğlu). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Ahsasî, A. (2006). Erbaûne hadîsen fî fezâ’ili’l-Medîneti’l-Münevvere. (thk. A. Abdullah Bacur Ali). Kahire. Aydın, M. (1987). Fezâ’il-i Mekke ve’l-Medîne ve’l-kudsi Şerif. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir. Çelebioğlu, Â. (1971). Süleyman Nahîfî ve Fazîlet-i Savm (Zuhrü’l-Âhire) adlı eseri. Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi. X, s. 342-343. Çelebioğlu, Â. (1994). Kanûnî Sultan Süleyman devri Türk edebiyatı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları. Dadaş, C. (1995). Bâkî, Fezâ’il-i Cihâd. Yayımlanmamış doktora tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne. Güzel, A. (2006). Dinî-Tasavvufî Türk edebiyatı. Ankara: Akçağ Yayınları. Hıfzî. Tarîh ve fezâ’il-i Kuds-i Şerif. Bayezid Devlet Ktp., nr. 507. Hıfzî. (1265). Tarîh ve fezâ’il-i Kuds-i Şerif, Dârü't-tıbâati'l-Âmire: İstanbul. İbn Hazm. (1968). Fezâ’ilü’l-Endelüs ve ehliha. (haz. Selahaddin el-Müneccid). Beyrut: Dâru’l-kitâbi’l-cedîd. İbn Manzur. (1997). Lisânu’l-‘Arab. Beyrut: Dârü’l-ihyâi’t-türâsi’l-Arabi. Kandemir, M. Y. (1991). Mevzu hadisler: menşei, tanıma yolları, tenkidi. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. Kandemir, M. Y. (1995). Fezâil. Türkiye Diyanet Vakfı İslam ansiklopedisi içinde (C. 12). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. Kırman, A. (2004). Yemînî’nin Fazîlet-nâme’si (şekil ve muhtevâ tahlili). Yayımlanmamış doktora tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir. Levend, A. S. (1973). Türk edebiyatı tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu. Râğıb el-Isfehânî. (2002). Müfredâtu elfâzi’l-Kur’ân. Beyrut: ed-Dâru’ş-Şâmiyye. Rıfâî, S. (1992). el-Ehâdîsü’l-vâride fî fezâ’ili’l-Medîne. Medine. Sancaklı, S. (2001). Sûrelerin faziletiyle ilgili bazı tefsirlerde yer alan Apokrif hadislerin kritiği. İslâmî Araştırmalar Dergisi, 14/1, 133. Sezen, T. (2006). Osmanlı yer adları, Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü. Şeşen, R. (1998). Müslümânlarda tarih ve coğrafya yazıcılığı: başlangıçtan XIX. yüzyılın sonuna kadar. İstanbul: İslam Tarih, Sanat ve Kültürünü Araştırma Vakfı. Tepeli, Y. (2002). Derviş Muhammed Yemînî, Fazilet-nâme; giriş, inceleme, metin, gramatikal dizin. I-II. Ankara: Türk Dil Kurumu. Tergip, A. (2010). Bâkî’nin Meâlimu’l-yakîn adlı eseri üzerinde dil incelemesi (metin-sözlük). Yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ünal, İ. H. (2000). Şehirlerin faziletleriyle ilgili uydurma hadisler ve “Hayru’l-Buldân” risâlesi. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. XVI, 67-90. Yıldırım, D. (2010). Fezâyilü’l-Mekke ve’l-Medine ve’l-Kudüs. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa. Yılmaz, F. M. (2011). Türk Edebiyatı’nda Hz. Ebû Bekir vecizeleri ve Bedreddin b. Himmet-Yârü’l-Mevlevî’nin Tuhfetü’s-Sıddîk’ı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.