Takfir and Tolerance in Islam –Ghazali Example-

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 2, 441 - 449, 31.12.2021

Mustafa Ünverdi

https://doi.org/10.33905/bseusbed.1023999

Cited By: 1

Öz

The aim of this study is to examine the limit of takfir and tolerance in the context of Abu Hamid al-Ghazali's views. In the study, the issue of takfir and the field of religious freedom in the case of Ghazali are discussed with the method of source analysis. The categorical distinction between belief and unbelief is the most basic classification that reflects people's religious preferences. The definition and limits of faith in Islam are clear. Takfir is made up of words and actions that are contrary to belief. Takfir, which means cutting off a person's relationship with the religion of Islam and giving her the judgment of unbelief, has been a means of excluding other religious groups from history to the present. The phenomenon of takfir, which we could not see in the time of the Prophet, emerged mostly on political grounds in the later periods of Islamic history. This aspect of the subject has prompted Islamic scholars to write works on the conditions of takfir. The literature on takfîr can be indirectly read as a warning of thinkers to people. One of the works written on this issue is Ghazâlî's work called Faysalü't-Tefrika. He examined the conditions and limits of takfir and based on tolerance while doing this. Ghazali made the imposition of an exclusionary judgment, such as takfir on harsh conditions. When his and other scholars' views on this subject are examined, it is understood that takfir cannot be a way to legitimize political marginalization and destruction.

Anahtar Kelimeler

Kalam, Takfir, Tolerance, Ghazali, Islam

İslam’da Tekfîr ve Müsâmaha -Gazzâlî Örneği-

Öz

Bu çalışmanın amacı Ebu Hamid el-Gazzâlî’nin görüşleri bağlamında tekfîr ve müsâmaha sınırını incelemektir. İman ve küfür kategorik ayırımı insanların dini tercihlerini yansıtan en temel sınıflamadır. İslam’da imanın tanımı ve sınırları bellidir. Tekfîr, imana aykırı söz ve davranışlarla söz konusu olur. Bir kimsenin İslam diniyle ilişkisini kesmek ve ona küfür hükmü vermek anlamına gelen tekfîr, tarihten günümüze dini grupların yekdiğerini ötekileştirme yolu olmuştur. Hz. Peygamber döneminde göremediğimiz tekfîr olgusu, İslam tarihinin ilerleyen dönemlerinde siyasi ötekileştirme aracına evirilmiştir. Konunun bu veçhesi İslam alimlerini tekfîrin şartları üzerinde eserler telif etmeye sevk etmiştir. Tekfîrle ilgili literatür dolaylı olarak ulemânın halka uyarısı şeklinde okunabilir. Bu meselede kaleme alınan eserlerden birisi Gazzâlî’nin Faysalü’t-Tefrika adlı çalışmasıdır. O, tekfîrin şartları ve sınırlarını müsâmaha esasına dayalı olarak ele almış görünmektedir. Gazzâlî, tekfîr gibi dışlayıcı bir hükmün verilmesini ağır şartlara bağlamıştır. Söz konusu görüşler incelendiğinde tekfîrin siyasi ötekileştirme ve yok etmeyi meşrulaştıran bir ameliye olamayacağı anlaşılmaktadır. Bu makale çok yönlü bir düşünür olan Gazzâlî’nin eserlerini inceleyerek iman ve küfür sınırını ele alacak ve tekfîrin sınırlarını ile dini özgürlüğün alanını tartışacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kelam, Tekfir, Müsamaha, Gazzali, İslam

Kaynakça

• Abduh, M. - Rıza, R. (H. 1367). Tefsirü’l-Menar (I-XII). 3. Baskı. Dârü’l-Menâr.
• Aliyyü’l-Kârî, A. (1977). Fıkh-ı Ekber Şerhi, çev. Hüseyin S. Erdoğan. Hisar Yayınevi.
• Aydınalp, H. (2014). Kural Dışı Dini Bir Yönelim Olarak Çağdaş Tekfîr İdeolojisini Anlamak, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. Cilt-Sayı 46, Nisan, 5-36.
• Bağdâdî, A. (2001). el-Fark beyne’l-fırak. Çev. Ethem Ruhi Fığlalı, (Mezhepler Arasındaki Farklar). 2. Baskı. TDV Yayınları.
• Cürcânî, S. (2013). Et-Ta’rîfât, thk. Muhammed Basel Uyûn es-Sûd. 4. Basım. Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye. Çağrıcı, M. (2006). “Müsamaha”. 32:71-73. TDV İslam Ansiklopedisi. TDV Yayınları.
• Eren, M.E. (2015). İslam Toplumunda Ayrıştırıcı/Ötekileştirici Söylemin Oluşmasında İftirâk (73 Fırka) Hadisinin Rolü. Kur’an ve Toplumsal Bütünleşme Sempozyumu Mart 2015. Ed. Hayati Hökelekli-Vejdi Bilgin. Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 331-347.
• Esen, M. (2011). Tekfîr Söyleminin Dini ve İdeolojik Boyutları. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 52:2, 97-110.
• Gazzâlî, Ebu H. (1987). İhyâü Ulûmü’d-Din (I-IV), çev. Ahmed Serdaroğlu. Bedir Yayınevi.
• Gazzâlî, Ebu H. (1997). el-Munkizü Mine’d-Dalâl. Haz. Abdülhalim Mahmud, çev. Salih Uçan, 2. Basım. Kayıhan Yayınları.
• Gazzâlî, Ebu H. (2003). el-İktisâd fi’l-İ’tikâd, thk. İnsâf Ramazan. Dâru’l-Kuteybe.
• Gazzâlî, Ebu H. (2013). Faysalü’t-Tefrika beyne’l-İslâm ve’z-Zendeka, çev. Süleyman Uludağ, İslam’da Müsamaha. Dergah Yayınları.
• Gazzâlî, Ebu H. (2014). Tehâfütü’l-Felâsife, çev. Mahmut Kaya-Hüseyin Sarıoğlu. Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
• Gömbeyaz, K-Seymen, S. (2020). 73 Fırka Hadisi “Allah’ın Geniş Rahmetini Daraltır” mı?”. Tevilat,1/2. Selçuk Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi, 335-348.
• Griffel, F. (2006). Hoşgörü ve Dışlama: Şafi’î ve Gazzâlî’nin Mürted Konusundaki Görüşleri. çev. Şükrü Selim Has. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi. Sayı:7. Nisan, 227-296.
• Karaağaç, H. (2013), Ehl-i Sünnette Tekfîr Problematiği. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. Sayı:40, 163-186.
• Watt, M. (2021). İslam Düşüncesinin Teşekkül Dönemi. Çev. Osman Demir. Ketebe Yayınları.
• Yalçın, A. (2010). Gazzâlî ve İbn Teymiyye’de Tekfîr Anlayışı, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. “Basılmamış Yüksek Lisans Tezi”.
• Yavuz, Y. Ş. (2011). “Tekfîr” 40:350-356. TDV İslam Ansiklopedisi. TDV Yayınları.