GÜLİSTAN TERCÜMESİ İLE DÎVÂNU LUGÂTİ’T TÜRK’TE ORTAK KAVRAMA GÖNDERME YAPAN EŞDEĞER ATASÖZLERİ

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 2, 97 - 101, 01.06.2019

Najibullah Bigzad

Öz

Gülistan, Fars ve Şark edebiyatının ünlü şairi, Sadi-i Şirazi tarafından yazılmıştır. Tercümeden daha çok adapte karakterinde olan Gülistan, bir önsöz ve sekiz bölümden meydana gelmektedir. Dünyanın belli başlı kütüphanelerinde yüzlerce nüshası bulunan bu eserin Farsça aslı da bugüne kadar aşağı yukarı 200 defa basılmış, Arapça, İngilizce ve Fransızca gibi birçok dünya diline tercümesi yapılmıştır. Türk toplumu arasında büyük rağbetle karşılanan ve 14. yüzyıldan başlamak üzere, günümüze gelinceye kadar birçok tercüme ve şerhi yapılan bu eserin ilk Türkçe tercümesi, 1391 yılında Seyf-i Sarâyî tarafından gerçekleştirilmiştir. Gülistan Tercümesi, Memluk Kıpçak Türkçesiyle yazılmış metinler arasında edebi bir niteliğe sahip olması nedeniyle bugüne kadar birçok yönden incelenmiş, üzerine tez ve makale boyutunda çok sayıda bilimsel çalışma yapılmıştır. Bilindiği gibi bu çalışmalar Gülistan Tercümesi’nin önemi, dili ve sözvarlığı hakkındadır. Bu çalışmada, Gülistan Tercümesi ile Dîvânu Lugâti’t Türk’teki atasözleri karşılaştırılmış, ortak kavramlar üzerine gönderme yapan eşdeğer atasözleri incelenmiştir. Gülistan Tercümesi ile Dîvânu Lugâti’t Türk’te tespit edilen yapılar, biçim bakımından birbirlerinden az çok farklı olsa da ortak kavramlara gönderme yapma açısından önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Gülistan Tercümesi, Dîvânu Lugâti’t Türk, Ortak Kavram, Eşdeğer Atasözleri

The Equivalent Proverbs in Gulistan Translation and Dîvânu Lugâti’t Turk, Which Refer to Common Concept

Öz

Gulistan was written by Sadi Shirazi, a famous poet of Persion and eastern literature. Gülistan, which is
more adaptive character than its translation, consists of a preface and eight chapters. Today there are hundreds of
hand written copies of this book in the world's major libraries and also its original copy in Persian language has been
printed approximately 200 times. It has been translated in many languages such as Arabic, English and French. The
first Turkish translation of this work, which was met with great popularity among the Turkish society and made many
translations until the present day starting from the 14th century, was realized by Seyf-i Sarâyî in 1391. Gülistan
Translation has a literary character among the texts written in Mamluk Kipchak Turkish. Gulistan Translation of Seyf-i
Sarâyî has been studied in many ways, and many scientific studies have been conducted on the thesis and article
dimension. As it is known, these studies are about the importance, language and vocabulary of Gülistan Translation. In
this study, the proverbs in Dîvânu Lugâti’t Türk and the equivalent proverbs referring to common concepts were examined. Although most of the proverbs in Dîvânu Lugâti’t Türk are not seen in the same way with Gülistan
Translation, they are important for referring to common concepts.

Anahtar Kelimeler

Gulistan Translation, Dîvânu Lugâti’t Turk, Common Concept, Equivalent Proverbs

Kaynakça

• Doğan A. 2015. Türkçenin Sözvarlığı. Bilgi Yayınevi, ISBN 9752205369, ss 256, Ankara.
• Aksoy Ö. A. 2016. Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü-1 Atasözleri Sözlüğü. İnkılâp Yayınları, ISBN 9789751001252, 486, İstanbul.
• Atalay B. 1943. Divanü Lûgati’t Türk Tercümesi, I 1939, II 1940, III 1941, IV Dizin “Endeks”. TDK Yayınları (Türkçe çeviri), Ankara.
• Atasoy H. 2017. Seyf-i Sarâyî’nin Gülistan tercümesi’nde geçen atasözleri ve Türkiye Türkçesindeki karşılıkları. Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Ercilasun AB, Akkoyunlu Z. 2014. Kaşgarlı Mahmud Dîvânu Lugâti’t Türk Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin. TDK Yayınları, Ankara.
• Karamanlıoğlu AF. 1967 Seyf-i Sarâyî’nin Gülistan Tercümesi’nin dil husûsîyetleri. Türkiyat Mecmuası, 75-126.
• Karamanlıoğlu AF. 1989. Gülistan tercümesi (Kitâb Gülistân bi’tTürkî). TDK Yayınları, Ankara.
• Korkmaz Z. 2003. Gramer terimleri sözlüğü. TDK Yayınları, Ankara.
• Özkan M. 2014. Manyaslı Mahmud’un Manzum Gülistan tercümesi ve yeni bir nüshası. Turkish Stud, 9(9): 1-16.
• Öztürk AG. 2015. Divanü Lugâti’t-Türk’te yer alan atasözlerinin yabancılara türkçe öğretiminde kültür aktarımına katkısı üzerine bir değerlendirme. Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Şen S. 2017. Eski Türkçenin deyim varlığı. TDK Yayınları, Ankara.
• TDK. 1998. Türkçe Sözlük. TDK Yayınları, Ankara.