Sosyal Hizmetlerde Çalışan Bakım Personelin Ebeveyn Yeterliklerinin ve Çocuklarının Uyum Sorunlarının İncelenmesi

Yıl 2024, , 23 - 58, 30.06.2024

Esma İnce Keser , Haktan Demircioğlu

https://doi.org/10.48174/buaad.1405776

Öz

Bu araştırmada, sosyal hizmetlerde korunmaya ihtiyacı olan çocuklara hizmet veren bakım personelin ebeveyn yeterliklerinin ve çocuklarının uyum sorunlarının incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada amaçlı örnekleme yöntemi kullanılmış olup Türkiye’yi temsilen NUTS 2 (26 alt bölge) illerinde, çocuk evlerinde çalışan ve 2-12 yaş arasında en az bir çocuğu bulunan 505 bakım personeli (442 kadın, 63 erkek) çalışmanın örneklemini oluşturmuştur. Araştırma verileri Çocuk/Ebeveyn Bilgi Formu, Çocuk Uyumu ve Annebaba Yeterlik Ölçeği 2-12 Yaş (CAPES-TR) ile toplanmıştır. Sonuç olarak, bakım personeli olarak çalışan ebeveynlerin CAPES-TR’den aldıkları puanların çocuğunun yaşına, çocuğunun duygusal ihtiyaçlarını karşılama düzeyine, çocuğuyla sorun yaşama sıklığına, çocuk gelişimi ve eğitimi konusunda bilgi düzeyine, geçmişte psikolojik desteğe ihtiyaç duymasına, sportif faaliyetlere katılım sıklığına, yaptığı işten memnuniyet düzeyine, çocuk evlerinde sorumlu olduğu çocukların duygusal ihtiyaçlarını karşılama düzeyine, çocuk evlerinde sorumlu olduğu çocuklarla sorun yaşama sıklığına göre anlamlı bir düzeyde farklılık gösterdiği belirlenmiştir (p<.0.05).

Anahtar Kelimeler

ebeveyn-çocuk ilişkisi, öz-yeterlik, ruh sağlığı, uyum sorunu

Etik Beyan

Araştırma, Hacettepe Üniversitesi Etik Komisyonunun 25.03.2021 tarih ve 1514704 sayılı yazısıyla etik açıdan uygun bulunmuştur.

Destekleyen Kurum

T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı

Teşekkür

Bu araştırmanın yapılmasına onay veren T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığına; işbirlikleri ve yardımları için Bakanlığa bağlı ilgili 26 İl Müdürlüğü ve Çocuk Evleri Koordinasyon Merkezi Müdürlüğündeki görevli tüm idari personele; araştırmaya katılarak alan yazına katkı sağlayan değerli bakım personeline/ebeveynlere çok teşekkür ederiz.

Analysing Parental Efficacy of Care Staff Working in Social Services and Adaptation Problems of Their Children

Öz

Summary
In this study, it was aimed to analyse the parental efficacy of care staff providing services to children in need of protection in social services and adaptation problems of their children. This study was carried out by using the quantitative research method screening model. It was analyzed whether there was a significant difference between the independent variables and the dependent variable (child adaptation problem and parental self efficacy). Nomenclature of Territorial Units for Statistics [NUTS] made by the European Union Bureau of Statistics was taken into consideration in sample selection. Accordingly, it was decided that the sample representing Turkey would be carried out in the child homes coordination centres in NUTS 2 (26 sub-regions). The inclusion criteria for parents were working as a care staff in child homes in NUTS 2 (26 sub-regions) and having a child between the ages of 2-12 years. The exclusion criteria were that the child had a diagnosis of physical, cognitive, emotional mental disorder and was receiving psychiatric treatment. Permission was obtained from the Ethics Commission of Hacettepe University and the Ministry of Family and Social Services. Purposive sampling method was used and 505 care staff (442 women, 63 men) working in child homes, with at least one child between the ages of 2-12 years in NUTS 2 (26 sub-regions) provinces representing Turkey constituted the sample of the study. Data were collected online with the Child/Parent Information Form, Child Adjustment and Parental Efficacy Scale 2 - 12 Years (CAPES-TR). The scale was developed by Morawska, Sanders, Haslam, Filus, and Fletcher (2014), and the validity and reliability study was conducted by Buran (2015). It was consisting of 27 items and two subscales and factors. The Cronbach's alpha values calculated for the total subscale of child adaptation problems, behavioural problems factor, emotional problems factor and parental self-efficacy subscale of the scale were .90, .89, .69 and .92, respectively. According to the results of the analyses in this study, they were .90, .89, .70 and .96, respectively. Independent Groups t-test and One Way Analysis of Variance (ANOVA) were used in the analysis of the data. When a significant difference was observed in ANOVA, Tukey's test, one of the "Post Hoc" tests, was analysed to determine which group or groups the difference was from, and 0.05 significance level was accepted. It was determined whether the scale scores differed according to different demographic variables. When the distribution of parents according to their participation rates was analysed, the highest participation rate was in Ankara (22%) and the lowest participation rate was in Balıkesir (0.4%). It was found that 62% of the parents had children between the ages of 7-12 years, 51.7% of them had daughters, 61.6% of them had sufficient level of meeting the emotional needs of their child, 73.5% of them rarely experienced problems with their child, and 71.3% of them had sufficient level of knowledge about child development and education. It was found that 82.2% of the parents did not have psychological problems in the past, 56.6% of them rarely participated in sports activities, 48.5% of them were quite satisfied with their job, 66.3% of them had sufficient level of meeting the emotional needs of the children they are responsible for in child homes, and 79.4% of them rarely had problems with the children they are responsible for in child homes.
As a result of the study, it was found that the scores obtained from CAPES-TR of parents working as care staff differed significantly according to the age of the child, the level of meeting the emotional needs of their child, the frequency of experiencing problems with their child, and the level of knowledge about child development and education, needing psychological support in the past, frequency of participation in sports activities, level of satisfaction with their job, level of meeting the emotional needs of the children they are responsible for in child homes, and frequency of having problems with the children they are responsible for in child homes. (p < 0.05).
As a suggestion it is important to implement training programmes to increase the knowledge and skills of couples who want to become parents about child development and education, and to make legal arrangements for the appointment of a child development specialist to each family, just like in family medicine. In addition, it is recommended that case-based trainings should be provided for parents and practical applications should be made to gain practicality on how to approach healthy adaptation problems, institutional studies should be carried out to increase the work motivation of working parents, and necessary cooperation should be provided for parents to participate in sports activities.

Anahtar Kelimeler

parent-child relationship, self-efficacy, mental health, adaptation problem

Kaynakça

• Abarashi, Z., Tahmassian, K., Mazaheri, M.A., Panaghi, L. & Mansoori, N. (2014). Parental self-efficacy as a determining factor in healthy mother-child interaction: a pilot study in Iran. Iran J Psychiatry Behav Sci., 8(1), 19-25. 15 Şubat 2022 tarihinde https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24995026/ adresinden erişildi.
• Acar, B., Semerci, M. & Yaman, Ö.M. (2021). Çocuk evlerinde çalışan bakım elemanlarının mesleki yeterliliklerinin çocuk eğitimi ve bakımı açısından incelenmesi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 21(51), 502-38. https://doi.org/10.21560/spcd.vi.626495
• Ahun, M.N., Consoli, A., Pingault, J-B., Falissard, B., Battaglia M, Boivin M., ….& Côté, S.M. (2018). Maternal depression symptoms and internalising problems in the offspring: The role of maternal and family factors. Eur Child Adolesc Psychiatry, 27(7), 921-32. doi: 10.1007/s00787-017-1096-6
• Akçinar, B. & Özbek, E. (2021). İş-aile çatışmasının depresyon, ebeveynlik davranışları ve çocukların sosyal davranışsal gelişimi ile ilişkisi. Nesne, 9(22), 838-62. doi: 10.7816/nesne-09-22-06
• Arı, R. (2005). Gelişim ve öğrenme. Ankara: Nobel.
• Atan A. (2020). 5-6 yaş çocuklarda psikolojik iyi oluş: bir model önerisi ve ebeveynler ile öğretmenlerin kişilik tipleri, ego durumları ve psikolojik iyi oluş düzeylerinin yordayıcı rolü (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Atli, A. & Kutlu, M. (2012). Çocuk yuvaları ve yetiştirme yurtlarında çalışan personelin empatik eğilim düzeylerinin incelenmesi. Journal of Society & Social Work, 23(1), 49-66. 15 Mart 2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/tsh/issue/48532/615975 adresinden erişildi.
• Aykul, M. (2019). Korunmaya ihtiyacı olan çocukların sosyal gelişiminde çocuk evlerinin rolü (Sakarya örneği) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Bachem, R. & Casey, P. (2018). Adjustment disorder: a diagnosis whose time has come. J Affect Disord, 227, 243-53. doi: 10.1016/j.jad.2017.10.034
• Baker, B.L., Blacher, J. & Olsson, M. (2005). Preschool children with and without developmental delay: behaviour problems, parents’ optimism and well‐being. J Intellect Disabil Res., 49(8), 575-90. http://dx.doi.org/10.1111/j.1365-2788.2005.00691.x
• Bandura, A. (1977). Self-efficacy: toward a unifying theory of behavior change. Psychol Rev., 84(2), 191-215. https://doi.org/10.1037/0033-295X.84.2.191
• Bettmann, J.E., Mortensen, J.M. & Akuoko, K.O. (2015). Orphanage caregivers' perceptions of children's emotional needs. Children and Youth Services Review, 49, 71-9. doi: 10.1016/j.childyouth.2015.01.003
• Bor, W. & Sanders, M.R. (2004). Correlates of self-reported coercive parenting of preschool-aged children at high risk for the development of conduct problems. Aust Nz J Psychiat., 38(9), 738-45. doi: 10.1080/j.1440-1614.2004.01452.x
• Brown, C.M., Copeland, K.A., Sucharew, H. & Kahn, R.S. (2012). Social-emotional problems in preschool-aged children: opportunities for prevention and early intervention. Arch Pediatr Adolesc Med., 166(10), 926-32. doi: 10.1001/archpediatrics.2012.793
• Buran, B. (2015). Çocuk uyumu ve annebaba yeterlik ölçeği 2-12 yaş (CAPES-TR) [Child Adjustment and Parent Efficacy Scale (CAPES)]’in klinik ve toplum örneklemlerinde türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışması (Uzmanlık tezi). Dokuz Eylul Üniversitesi, İzmir.
• Cabaj, J.L., McDonald, S.W. & Tough, S.C. (2014). Early childhood risk and resilience factors for behavioural and emotional problems in middle childhood. BMC pediatrics, 14(1), 1-11. 15 Mart 2022 tarihinde https://bmcpediatr.biomedcentral.com/articles/10.1186/1471-2431-14-166 adresinden erişildi.
• Coleman PK & Karraker KH. (1998). Self-efficacy and parenting quality: Findings and future applications. Dev Rev., 18(1), 47-85. https://doi.org/10.1006/drev.1997.0448
• Coleman, P.K. & Karraker, K.H. (2000). Parenting self‐efficacy among mothers of school‐age children: conceptualization, measurement, and correlates. Fam Relat., 49(1), 13-24. https://doi.org/10.1111/j.1741-3729.2000.00013.x
• Coleman, P.K. & Karraker, K.H. (2003). Maternal self‐efficacy beliefs, competence in parenting, and toddlers' behavior and developmental status. Infant Ment Health J: Official Publication of The World Association for Infant Mental Health., 24(2), 126-48. https://doi.org/10.1002/imhj.10048
• Coleman, P.K, Trent, A., Bryan, S., King, B., Rogers, N. & Nazir, M. (2002). Parenting behavior, mothers' self-efficacy beliefs, and toddler performance on the Bayley Scales of Infant Development. Early Child Dev Care, 172(2), 123-40. doi:10.1080/03004430210888
• Collins, W.A., Maccoby, E.E., Steinberg, L., Hetherington, E.M. & Bornstein, M.H. (2000). Contemporary research on parenting: The case for nature and nurture. American Psychologist, 55(2), 218. https://doi.org/10.1037/0003-066X.55.2.218
• Corso, R.M. (2007). Practices for enhancing children's social-emotional development and preventing challenging behavior. Gifted Child Today, 30(3), 51-6. https://doi.org/10.4219/gct-2007
• Coyle, S., Sarma, K.M., Maguire, C. & De Flumere L. (2021). Building a predictive model of social-emotional adjustment: exploring the relationship between parenting self-efficacy, parenting behaviour and psychological distress in mothers of young children in Ireland. Int J Environ Res Public Health, 18(6), 2861. doi: 10.3390/ijerph18062861
• Çakmaklı, K. (2009). 100 soruda çocuk, ergen ve aile. İstanbul: Nobel.
• Çattık, M. & Aksoy, V. (2018). Gelişimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinin sosyal destek, öz yeterlik ve yaşam doyum düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 43(195), 65-77. doi: http://dx.doi.org/10.15390/eb.2018.7246
• Day, D.M., Factor, D.C. & Szkiba-Day, P.J. (1994). Relations among discipline style, child behaviour problems, and perceived ineffectiveness as a caregiver among parents with conduct problem children. Can J Behav Sci., 26(4), 520. https://doi.org/10.1037/0008-400X.26.4.520
• DeCarlo, L.T. (1997). On the meaning and use of kurtosis. Psychol Methods, 2(3), 292-307. https://doi.org/10.1037/1082-989X.2.3.292
• Demirdöven, B. & Özyürek, A. (2022). Okul öncesi çocuğu olan annelerin ebeveynlik öz yeterlikleri ve tutumları arasındaki ilişki. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 21(82), 495-510. https://doi.org/10.17755/esosder.953653
• Demirtaş Zorbaz, S. (2018). Ebeveyn özyetkinliğinin yordayıcısı olarak ebeveyn–çocuk ilişkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 46, 144-53. 14 Mart 2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/deubefd/issue/41774/487228 adresinden erişildi.
• de Montigny, F. & Lacharité, C. (2005). Perceived parental efficacy: Concept analysis. J Adv Nurs., 49(4), 387-96. doi: 10.1111/j.1365-2648.2004.03302.x
• Doğan Keskin, A. & Baykoç, N. (2015). Hastanede Çocuk Gelişimi Birimi'ne yönlendirilen çocukların değerlendirilmesi. Hacettepe University Faculty of Health Sciences Journal, 1(2), 101-13. 1 Nisan 2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/husbfd/issue/7893/103877 adresinden erişildi.
• Elibol F. (2007). 12-36 aylar arasında çocuğa sahip annelere verilen grup eğitiminin annelerin anne babalık görevlerinde özyeterliklerine yönelik katkısının incelenmesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Elibol, F., Mağden, D. & Alpar, R. (2006). 12-36 aylar arasında çocuğu olan annelere verilen eğitimin annelerin ana-babalık görevlerinde öz yeterliliklerine katkısının incelenmesi. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Dergisi, 3(1-2), 52-61. 12 Nisan 2022 tarihinde https://search.trdizin.gov.tr/tr/yayin/detay/66243/12-36-aylar-arasinda-cocugu-olan-annelere-verilen-egitimin-annelerin-ana-babalik-gorevlerinde-oz-yeterliliklerine-katkisinin-incelenmesi adresinden erişildi.
• Engin, E.C. (2015). Bir aile hekimliği bölgesinde kayıtlı 6-18 yaş arası çocuk ve ergenlerde görülen davranış ve uyum problemlerinin; bu çocuk ve ergenlerin ailelerinin demografik özellikleri, tutum ve davranışlarıyla olan ilişkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Üsküdar Üniversitesi, İstanbul.
• Eratay, E. (2011). Okul öncesi çocuklarında davranış problemleri. Educ Sci., 6(3), 2347-62. 11 Mart 2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/nwsaedu/issue/19819/212066 adresinden erişildi.
• Ersanlı Kaya, C. (2013). Gebelerde ebeveyn uyum desteği programının ebeveyn öz yeterlik algıları üzerine etkileri (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Ertuğrul, K (2014). Ruhsal bozuklukların tanısal ve sayımsal el kitabı DSM- 5 (5. bs.). Ankara: HYB.
• Fein, E. (2014). Individual and systemic factors that contribute to job satisfaction and intention to turnover in residential youth-care workers (PhD Thesis). Massachusetts School of Professional Psychology, Boston, MA.
• Fosco, G.M., Sloan, C.J., Fang, S. & Feinberg, M. E. (2022). Family vulnerability and disruption during the COVID‐19 pandemic: prospective pathways to child maladjustment. J Child Psychol Psychiatr., 63(1), 47-57. doi: 10.1111/jcpp.13458
• Groeneveld, R.A. & Meeden, G. (1984). Measuring skewness and kurtosis. J R Stat Soc Ser D Stat., 33(4), 391-9. doi: 10.2307/2987742
• Güneş, A. (2015). 0-6 yaş dönemi çocuk eğitiminde 100 temel kural. İstanbul: Timaş.
• Güven, E. (2013). Çocuğun davranış sorunları ile algıladığı anne baba çatışması arasındaki ilişkiler: duygu sosyalleştirmenin aracı rolü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Hopkins, K.D. & Weeks, D.L. (1990). Tests for normality and measures of skewness and kurtosis: their place in research reporting. Educ psychol meas., 50(4), 717-29. doi:10.1177/0013164490504001
• Israel, G.D. (1992). Determining sample size. Florida: University of Florida Cooperative Extension Service Institute of Food and Agriculture Sciences, EDIS.
• İnan, H.Z. (2010). Anaokulu çağı çocukları olan anne-babaların karşılaştıkları problemler. Milli Eğitim Dergisi, 40(188), 218-29. 10 Ocak 2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/milliegitim/issue/36196/407012 adresinden erişildi.
• İnce, E. (2013). Kayseri İli'nde kurum bakımında olan 6-14 yaş grubu korunmaya muhtaç çocukların ruhsal uyum durumları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Jones, T.L. & Prinz, R.J. (2005). Potential roles of parental self-efficacy in parent and child adjustment: A review. Clin Psychol Rev., 25(3), 341-63. doi: 10.1016/j.cpr.2004.12.004.
• Jung, S., Hong, Y. & Sok, S. (2021). Factors influencing quality of care service of caregivers for preschoolers. Int J Environ Res Public Health, 18(8), 4291. https://doi.org/10.3390/ijerph18084291
• Jusiene, R., Breidokiene, R. & Pakalniskiene, V. (2015). Developmental trajectories of mother reported regulatory problems from toddlerhood to preschool age. Infant Behav Dev., 40, 84-94. doi: 10.1016/j.infbeh.2015.04.003
• Kaplan, H. (2016). Çocuk evlerinde uygulanan dini rehberlik hizmetlerinin din görevlileri ve ev sorumluları açısından değerlendirilmesi: Çanakkale örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale Üniversitesi, Çanakkale.
• Keten, D. (2017). Korunmaya muhtaç çocuklar: ankara çocuk evleri üzerine niteliksel bir araştırma (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Ankara.
• Kılıç, F. (2019). Çocuk evlerinde çalışan bakım elemanlarında psikolojik sermaye algısı, iş doyumu ve maneviyat arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, İstanbul.
• Kıvrak Kunt, P. (2019). 5-6 yaş çocukların annelerinin ebeveyn öz yeterlik algılarının incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Kızılelmas, F. (2021). Spor yapan kadınların bireysel ve toplumsal yaşam biçimlerinde meydana gelen değişimler: Düzce örneği. Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 152-70. 3 Kasım 2021 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1704594 adresinden erişildi.
• Kulaksızoğlu, A. (1998). Ergenlik psikolojisi. İstanbul: Remzi.
• Kurt, F.K. (2015). Anasınıfına devam eden 60-72 aylık çocukların duygusal beceri düzeylerinin ve problem davranışlarının incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Maniadaki, K., Sonuga-Barke, E., Kakouros, E. & Karaba, R. (2005). Maternal emotions and self-efficacy beliefs in relation to boys and girls with AD/HD. Child Psychiatry Hum Dev., 35(3), 245-63. doi: 10.1007/s10578-004-6460-3
• Meunier, J.C., Roskam, I. & Browne, D.T. (2011). Relations between parenting and child behavior: Exploring the child’s personality and parental self-efficacy as third variables. Int J Behav Dev., 35(3), 246-59. doi:10.1177/0165025410382950
• Moors, J.J.A. (1986). The meaning of kurtosis: Darlington reexamined. Am Stat., 40(4), 283-4. https://doi.org/10.1080/00031305.1986.10475415
• Morawska, A., Sanders, M.R., Haslam, D., Filus, A. & Fletcher, R. (2014). Child Adjustment and Parent Efficacy Scale: Development and initial validation of a parent report measure. Aust Psychol., 49(4), 241-52. https://doi.org/10.1111/Ap.12057
• Nunes, C., Martins, C., Ayala-Nunes, L., Matos, F., Costa, E. & Gonçalves, A. (2021). Parents’ perceived social support and children’s psychological adjustment. J Soc Work, 21(3), 497-512. https://doi.org/10.1177/1468017320911
• Ogelman, H.G. & Topaloğlu, Z.Ç. (2014). 4-5 yaş çocuklarının sosyal yetkinlik, saldırganlık, kaygı düzeyleri ile anne-babalarının ebeveyn özyeterliği algısı arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 241-71. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2014.14.1-5000091511
• Önal, B. (2021). Vardiyalı çalışan ebeveynler ile gündüz çalışan ebeveynlerin ebeveyn öz yeterlik algıları ile ebeveynlik rollerine ilişkin kendilik algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Üsküdar Üniversitesi, İstanbul.
• Öngider, N. (2013). Anne-baba ile okul öncesi çocuk arasındaki ilişki. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 5(4), 420-40. https://doi.org/10.5455/cap.20130527
• Özbey, S. (2009). Anaokulu ve Anasınıfı Davranış Ölçeği’nin (PKBS–2) geçerlik güvenirlik çalışması ve destekleyici eğitim programının etkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Özbey, S. (2010). Okul öncesi çocuklarda uyum ve davranış problemleriyle başa çıkmada ailenin rolü. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 21(21), 9-18. 3 Kasım 2021 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/spcd/issue/21100/227232 adresinden erişildi.
• Özdemir, G. (2019). Annelerin 3-6 yaş çocuklarına sağladıkları ev ortamının uyarıcılığı ile ebeveyn öz yeterlik düzeyi arasındaki ilişki (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Öztürk, E. (2018). Çocuk Evleri Sitesinde Çalışan Bakım Elemanlarının Problem Çözme Becerileri, Öğrenilmiş Güçlülük ve Çocuk Sevme Düzeyleri Arasındaki İlişki: Ankara İli Örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Perlmutter, M. & Hall, E. (1992). Adult development and aging (2th ed). New York: John Wiley and Sons.
• Rescorla L, Achenbach T, Ivanova MY, Dumenci L, Almqvist F, Bilenberg N, … & Verhulst, F. (2007). Behavioral and emotional problems reported by parents of children ages 6 to 16 in 31 societies. J Emot Behav Disord., 15(3), 130-42. doi:10.1177/10634266070150030101
• Rominov, H., Giallo, R. & Whelan, T.A. (2016). Fathers’ postnatal distress, parenting self-efficacy, later parenting behavior, and children’s emotional-behavioral functioning: a longitudinal study. J Fam Psychol., 30(8), 907-17. doi: 10.1037/fam0000216
• Roza, S.J., Hofstra, M.B., Van Der Ende, J. & Verhulst, F.C. (2003). Stable prediction of mood and anxiety disorders based on behavioral and emotional problems in childhood: A 14-year follow-up during childhood, adolescence, and young adulthood. Am J Psychiat., 160(12), 2116-21. doi: 10.1176/appi.ajp.160.12.2116
• Sanders, M.R. (2012). Development, evaluation, and multinational dissemination of the Triple P-Positive Parenting Program. Annu Rev Clin Psychol., 8, 345-79. doi: 10.1146/annurev-clinpsy-032511-143104
• Sanders, M.R. & Woolley, M. (2005). The relationship between maternal self‐efficacy and parenting practices: Implications for parent training. Child Care Health Dev., 31(1), 65-73. doi: 10.1111/j.1365-2214.2005.00487.x
• Sayal, B. (2017). Anne babaların erken dönem uyumsuz şemalarının çocuk davranış sorunları ile ilişkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi, İstanbul.
• Seçer, Z., Gulay Ogelman, H., Onder, A. & Berengi, S. (2012). Analysing mothers' self-efficacy perception towards parenting in relation to peer relationships of 5-6 year old preschool children. Educational Sciences: Theory and Practice, 12(3), 2001-8. 15 Aralık 2021 tarihinde https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1000906.pdf adresinden erişildi.
• Seçer, Z., Gülay Ogelman, H. & Önder, A. (2013). The analysis of the relationship between fathers’ parenting self-efficacy and the peer relations of preschool children. Early Child Dev Care, 183(1), 63-74. doi:10.1080/03004430.2011.653809
• Studts, C.R., Pilar, M.R., Jacobs, J.A. & Fitzgerald, B.K. (2019). Fatigue and physical activity: Potential modifiable contributors to parenting sense of competence. J Child Fam Stud., 28(10), 2901-9. doi: 10.1007/s10826-019-01470-0
• Şahin, F. (1994). Yetiştirme yurtlarında kalan gençlerin benlik saygıları üzerine bir inceleme (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Şahin, G. (2020). Okul öncesi dönemde ebeveyn stresi ve algılanan sosyal destek arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi: KKTC’de Bir Araştırma (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Lefke Avrupa Üniversitesi, Lefke.
• Taner Derman, M. & Başal, H.A. (2013). Okulöncesi çocuklarında gözlenen davranış problemleri ile ailelerinin anne-baba tutumları arasındaki ilişki. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 115-44. 5 Ocak 2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/amauefd/issue/1728/21177 adresinden erişildi.
• T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (2021). 2020 yılı faaliyet raporu. 15 Mayıs 2021 tarihinde https://www.aile.gov.tr/media/73627/2020-faaliyet-raporu.pdf adresinden erişildi.
• Taş B. (2006). AB uyum sürecinde Türkiye için yeni bir bölge kavramı: İstatistiki bölge birimleri sınıflandırması (İBBS). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(2), 185-97. 15 Nisan 2021 tarihinde https://acikerisim.aku.edu.tr/xmlui/handle/11630/3611 adresinden erişildi.
• Telef, B.B. (2013). Psikolojik iyi oluş ölçeği: Türkçeye uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(3), 374-84. 15 Şubat 2021 tarihinde https://toad.halileksi.net/wp-content/uploads/2022/07/psikolojik-iyi-olus-olcegi-toad.pdf adresinden erişildi.
• Uzun, B. (2019). Engelli çocukların annelerinde fiziksel aktivite düzeyi, bakım veren yükü, ebeveyn öz yeterliliği ve depresyon arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Vimpani, G., Patton, G. & Hayes, A. (2002). The relevance of child and adolescent development for outcomes in education, health and life success. A. Sanson (Der.), Children’s health and development: new research directions for Australia. Melbourne: Australian Institute of Family Studies.
• Weaver, C.M., Shaw, D.S., Dishion, T.J. & Wilson, M.N. (2008). Parenting self-efficacy and problem behavior in children at high risk for early conduct problems: The mediating role of maternal depression. Infant Behavior and Development, 31(4), 594-605. doi: 10.1016/j.infbeh.2008.07.006
• Yalçın, A. (2011). Çocuk koruma kanunu kapsamında korunmaya muhtaç çocukların gelecek kaygılarının incelenmesi: Afyonkarahisar Örneği (Yayımlanmamıi Yüksek Lisans Tezi). Afyonkocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.
• Yavuzer, H. (1997). Çocuk psikolojisi (14. bs.). İstanbul: Remzi.
• Yavuzer, H. (2007). Çocuk psikolojisi (30. bs.). İstanbul: Remzi.
• Yoldaş, C. (2020). Okul öncesi dönem çocuklarının davranış problemleri ve ebeveynlerinin yaşam pozisyonları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Yörükoğlu, A. (1998). Çocuk ruh sağlığı. İstanbul: Özgür.
• Yörükoğlu, A. (2007). Değişen toplumda aile ve çocuk. İstanbul: Özgür.