Research Of Yusuf Has Hâcıb's Work "Kutadgu Bilig" In Terms Of Values

Yıl 2024, , 69 - 82, 30.06.2024

Murat Şahin , Ekrem Gözoğlu

https://doi.org/10.48174/buaad.1443383

Öz

The subject of Kutadgu Bilig is generally the ways of achieving happiness. In the name of happiness, the work shows not only physical pleasures, but also ways to achieve material and spiritual, earthly and otherworldly happiness. Accordingly, in the book, happy information is explained by Yusuf Has Hâcib through the characters Gündoğdu, Aydoldu, Öğdulmuş and Odgurmuş. In the work, advice is given to all humanity through dialogues. The purpose of this article is to examine Yusuf Has Hâcib's work called Kutadgu Bilig (Knowledge That Brings Happiness) in terms of values. For this purpose, the values emphasized in the work have been tried to be revealed. This study, in which the document analysis method from qualitative research was used, was limited to the work translated into modern Turkish by Yaşar Çağbayır and published by Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları and the values emphasized in this work. Therefore, the entire data set of the study consists of the values mentioned in the work called Kutadgu Bilig. Descriptive and content analysis was applied to the data obtained from the work. In Kutadgu Bilig, values that bring happiness are emphasized through God, the Prophet, the four great companions, people, rulers, administrators, state officials and wise people. There are 5 different groups of people within the state. A total of 519 values were detected in all of these groups. 36 of the happy information belongs to God; 16 to the Prophet; 16 of them are values attributed to four companions. 40 of the information that gives happiness is in every person; 19 of them belong to everyone who holds a position in the state; 72 of them are among the heads of state; 139 of them are among senior managers within the state; 56 of them are in the wise; The rest are values related to professional or ordinary civil servants working in the state. Among these values, the values of "Knowledge", "Goodness", "Truth", "Intelligence", "Understanding" and "Virtuous" come to the fore. However, in the work, every entity and every value is discussed in relation to each other. As a result, the information that makes people happy is built on knowledge, reason and understanding. What is expected from people is that they be virtuous, good and righteous people. According to Yusuf Has Hâcib, the ideal person is the one who takes the values in Kutadgu Bilig as a criterion in his feelings, thoughts and behaviors. As a result, the information that makes people happy depends on living and keeping alive the values in Kutadgu Bilig.

Anahtar Kelimeler

Kutadgu Bilig, Values, Document Review

Yusuf Has Hâcib'in "Kutadgu Bilig" Adlı Eserinin Değerler Açısından İncelenmesi

Öz

Kutadgu Bilig konusu, genel olarak mutluluğun elde edilme yollarıdır. Eserde mutluluk adına, sadece bedenî hazlar değil, aynı zamanda maddi ve manevi, dünyevi ve uhrevi mutluluğu yakalayabilmenin yolları gösterilmektedir. Buna göre kitapta Yusuf Has Hâcib tarafından Gündoğdu, Aydoldu, Öğdülmüş ve Odgurmuş karakterleri üzerinden mutluluk veren bilgileri anlatılmaktadır. Eserde diyaloglar yoluyla, tüm insanlığa öğütler verilmektedir. Bu makalenin amacı Yusuf Has Hâcib’in Kutadgu Bilig (Mutluluk Veren Bilgi) adlı eserini değerler açısından incelemektir. Bu amaç doğrultusunda eserde vurgulanan değerler ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Nitel araştırmalardan doküman incelemesi yönteminin kullanıldığı bu çalışma Yaşar Çağbayır tarafından günümüz Türkçesine aktarılan ve Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları tarafından çıkarılan eser ve bu eserde vurgulanan değerler ile sınırlandırılmıştır. Dolayısıyla çalışmanın veri setinin tamamı Kutadgu Bilig adlı eserde geçen değerler oluşturmaktadır. Eserden elde edilen verilere betimsel ve içerik analizi uygulanmıştır. Kutadgu Bilig’de Tanrı, Peygamber, dört büyük sahabe, insan, hükümdar, yöneticiler, devlet görevlileri ve bilge kişiler üzerinden mutluluk getiren değerler üzerinde durulmuştur. Devlet içerisinde 5 farklı insan grubu bulunmaktadır. Bu grupların tamamında toplam 519 değer tespit edilmiştir. Mutluluk veren bilgilerden 36’sı Tanrı’ya; 16’sı Peygambere; 16’sı dört sahabeye atfedilen değerlerdir. Mutluluk veren bilgilerin 40’ı her insanda; 19’u devlet içerisinde görevi bulunan herkeste; 72’si devletin başında bulunan kişilerde; 139’u devlet içerisindeki üst düzey yöneticilerde; 56’sı bilgelerde; geri kalanı da devlet içerisinde görevli meslek sahibi veya düz memurlara ilişkin değerlerdir. Bu değerler içerisinde genel olarak “Bilgi/li”, “İyi/lik”, “Doğru/luk”, “Akıl/lı”, “Anlayış” ve “Erdemli” değerleri öne çıkmaktadır. Ancak eserde her varlık ve her değer birbiri ile ilişkili olarak ele alınmıştır. Sonuç olarak insanlarda mutluluk veren bilgiler bilgi, akıl ve anlayış üzerine inşa edilmiştir. İnsandan beklenen ise erdemli, iyi ve doğru insan olmalarıdır. Yusuf Has Hâcib’e göre ideal insan, duygu, düşünce ve davranışlarında Kutadgu Bilig’de geçen değerleri kendisine ölçü alan kişidir. Sonuç olarak insanın mutluluk veren bilgiler, Kutadgu Bilig’de geçen değerlerin yaşanmasına ve yaşatılmasına bağlıdır.

Anahtar Kelimeler

Kutadgu Bilig, Değerler, Doküman İncelemesi

Kaynakça

• Adalıoğlu, H. H. (2013). Bir Siyasetâme Olarak “Kutadgu Bilig”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 34, 237-253.
• Bilgin, N. (2014). Sosyal Bilimlerde İçerik Analizi, (Genişletilmiş 3. Baskı). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Doğan, Ş. (2022). Kutadgu Bilig’in Türk Tefekkür Tarihi Açısından Önemi. Çankırı Karatekin Üniversitesi, Felsefe Bölümü, I. Lisansüstü Felsefe Kongresi Tam Metin Kitabı.
• Ercilasun, A. B. (2007). Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi. Ankara: Akçağ Yayıncılık.
• Kabakcı, T. (2023). Kutadgu Bilig’de Dil ve Düşünce İlişkisi. İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Karagöz, N. ve Kızı, Ayturgan Avazbek. (2022). Kutadgu Bilig’de Peygamberlik. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakülesi Dergisi, 22(2), 174-190.
• Konur, H. (2022). Kutadgu Bilig’teki Kün-Togdı ve Odgurmış Tipleri Bağlamında Din-Siyaset İlişkisi. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 22(2), 467-486.
• Küçüker, E. (2019). Kutadgu Bilig’de Kültür Unsurları. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi.
• Özkan, U. B. (2023). Doküman İnceleme Yönteminde Geçerlik ve Güvenirlik: Eğitim Bilimleri Araştırmaları Bağlamında Kuramsal Bir İnceleme. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 56, 823-848.
• Macun, B. K. ve Kurtlu, Y. (2018). Kutadgu Bilig’e Göre Yönetici ve Nitelikleri. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(28), 60-96.
• Sürücü, M. V. (2021). Kutadgu Bilig’deki Çocuk Eğitimi Düşüncesinin Günümüz Toplumunda Uygulanabilirliği Sorunu. Ankara: Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitimin Kültürel Temelleri Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Şahin, M. (2022a). Ali Şir Nevâyî’nin “Mahbûbu’l Kulûb” Adlı Eserinin Değerler Açısından İncelenmesi. Alisher Navoi, 1(3), 124-133.
• Şahin, M. (2022b). Değerler Sosyolojisi. Ankara: Net Kitaplık Yayıncılık.
• TDV. (2024). Hâcib. 16.01.2024 tarihinde https://islamansiklopedisi.org.tr/hacib adresinden alınmıştır.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, (5. Baskı). Ankara: Seçkin Kitabevi.