Değişende Değişmeyeni Aramak veya Değişmeyende Değişeni Paranteze Almak: Aristoteles’in Metafizik’indeki Arkhe ve Töz Tartışmalarına Bir Bakış

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 0 - 0, 30.06.2022

Zübeyir Ovacık

Öz

Felsefi düşünce, bir anlamda filozofların değişimin ötesindeki değişmeyen ilkeyi, unsuru veya özü bulma çabalarıyla başlamıştır. Doğayı doğa içerisinde kalarak açıklama girişiminde bulunan filozofların ilk sorusu, evrenin esasını oluşturan en yüksek ilkenin ne olduğu sorusu, bir başka ifadeyle tüm varlık çeşitlerinin nereden ve nasıl çıktığı sorusu olmuştur. Bu makale çerçevesince üzerinde durulan mesele, evrenin söz konusu kurucu ilkesiyle ilgili tartışmalar olup, bu bağlamda konu daha çok Aristoteles’in Metafizik adlı eserinden yola çıkılarak ele alınmaktadır. Pre-Sokratik dönemdeki pek çok filozof tarafından ele alınan arkhe problemi, her bir filozofun çeşitli açılardan tartıştığı başlıca felsefe problemi niteliğindedir. Arkhe problemini monist bir ilkeden yola çıkarak tartışan filozofların yanı sıra söz konusu problemi plüralist bir çerçevede ele alan filozoflar da olmuştur. Doğaya ait problemlerin insana ait problemlerle birlikte felsefi ilginin konusu kılındığı sistematik döneme gelindiğinde söz konusu meselenin Platon tarafından tümeller tartışmasına dönüştürüldüğünü, Aristoteles’in ise meseleyi töz tartışması şeklinde ortaya koyduğu görülmektedir. Makale boyunca problemin Ortaçağda nasıl ele alındığına ve Rönesans sonrası dönemlerde nasıl tartışıldığına değinilirken, Big-Bang’den günümüzdeki parçacık fiziği ile ilgili tartışmalara kadar konunun güncelliğini koruduğu da hatırlatılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

arkhe, ilk ilke, töz, doğa felsefesi, felsefe

Seeking the Unchangeable in the Changing Or Bracketing the Changing in the Unchangeable: An Overview of Arche/Element and Substance Discussions in Aristotle's Metaphysics

Öz

Philosophical thought, in a sense, started with the efforts of philosophers to find the unchanging principle, element or essence beyond change. The first question of the philosophers, who attempted to explain nature by staying in nature, was the question of what is the highest principle that forms the basis of the universe, in other words, where and how all kinds of existence came from. The issue focused on within the framework of this article is the discussions about the founding principle of the universe in question, and in this context, the subject is mostly dealt with on the basis of Aristotle's Metaphysics. The arkhe problem, which was handled by many philosophers in the Pre-Socratic period, is the main philosophical problem discussed by each philosopher from various perspectives. In addition to the philosophers who discussed the Arkhe problem starting from a monist principle, there were also philosophers who discussed the problem in a pluralist framework. When it comes to the systematic period when the problems of nature were made the subject of philosophical interest together with the problems of human beings, it is seen that the issue in question was transformed into the discussion of universals by Plato, while Aristotle put the issue in the form of a discussion of substance. Throughout the article, it is mentioned how the problem was handled in the Middle Ages and how it was discussed in the post-Renaissance periods, and it is also reminded that the subject is up-to-date from the Big-Bang to today's discussions on particle physics.

Anahtar Kelimeler

arche;, first principle, substance, natural philosophy, philosophy

Kaynakça

• Aristoteles (2001). Fizik, Çev. Saffet Babür, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Aristoteles (1996). Metafizik, Çev. Ahmet Arslan, İstanbul: Sosyal Yayınlar.