Are lllustrations and Texts in Picture Storybooks Innocent? - Natural Environment Messages Transmitted

Yıl 2017, , 984 - 1016, 30.10.2017

Burcu Çabuk , Tuğba Baş Nergiz Teke

https://doi.org/10.14686/buefad.310561

Cited By: 3

Öz

This study critically examines the natural
environment messages given in the picture storybooks and it’s primarily focused
on the messages given through the illustrations and the texts of the books
written for preschool children. In this qualitative study where natural
environment messages in the illustrations and texts were examined, case study
was used. The data was collected the data by document review and examined by
content analysis with the help of 3 forms, developed by the researchers.For
this purpose, at the beginning of the study, books in the Children’s Library
located in a leading university in a capital city in Europe were scanned. After
the copies were eliminated, the remaining books were evaluated, first, whether
they were directly related with natural environment, and second, whether they
had living organism - natural environment interaction. As a result, a total of
58 books were analyzed by the researchers. Before analyzing the data,
researchers did the reliability and validity studies. At the end of the data
analysis, it was found out that the writers and the illustrators were mostly
giving positive natural environment messages to young readers but in a few
books, maybe unconsciously, they gave negative natural environment messages to
children. Accordingly, both kinds of these environmental messages were
explained thoroughly and by these messages, examples of positive/negative
environmental perceptions which might occur in children were given.
Recommendations were given to the writers, illustrators, publishers of the
picture storybooks, preschool teachers and preschool teacher candidates who are
using these picture books and researchers working in the field of preschool
education. 

Anahtar Kelimeler

picture storybook, illustration, text, nature, environment, natural environment message, preschool

Resimli Öykü Kitaplarındaki Görseller ve Metinler Masum mu? - İletilen Doğal Çevre Mesajları

Öz

Bu araştırmada, resimli öykü kitaplarında
verilen doğal çevre mesajları eleştirel bir bakış açısıyla incelenmekle
birlikte temelde okul öncesi dönemdeki çocuklara yönelik hazırlanmış olan
kitaplardaki görseller ve metinler aracılığıyla verilen mesajlara
odaklanılmaktadır. Görseller ve metinlerde yer alan doğal çevre mesajlarını
inceleyen bu nitel araştırmada durum araştırması kullanılmıştır. Veriler doküman incelemesi yoluyla,
araştırmacılar tarafından geliştirilen 3 form yardımıyla toplanmıştır ve içerik analizi yöntemiyle çözümlenmiştir. Bu amaçla, bir üniversitede
yer alan çocuk kütüphanesindeki kitaplar incelenerek kopyaları çıkarıldıktan
sonra, kitaplar ilk olarak doğal çevre ile doğrudan ilgili olup olmadığına
göre, ikinci olarak da canlı-doğal çevre etkileşimi içerip içermediğine göre
değerlendirilmiştir. Araştırmacılar tarafından incelenen toplam 58 kitaba
yönelik olarak elde edilen verilerin analizinden önce araştırmacılar geçerlik
ve güvenirlik çalışmaları gerçekleştirmişlerdir. Veri analizlerinin sonucunda,
yazarların ve çizerlerin resimli öykü kitapları aracılığıyla, okuyuculara
verdikleri olumlu doğal çevre mesajlarının yanında, bilinçsizce de olsa,
olumsuz doğal çevre mesajları verdikleri belirlenmiştir. Buna bağlı olarak,
belirlenen hem olumlu hem olumsuz çevre mesajları açıklanmış ve bu mesajlar
yoluyla çocuklarda oluşabilecek doğal çevre algılarına örnekler verilmiştir.
Son olarak, resimli öykü kitaplarının yazarlarına, çizerlerine, yayınevlerine,
bu resim kitaplarını kullanan okul öncesi öğretmenlerine, öğretmen adaylarına
ve okul öncesi eğitimi alanında çalışan araştırmacılara tavsiyelerde
bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

resimli öykü kitabı, görsel, metin, doğa, çevre, doğal çevre mesajı, okul öncesi

Kaynakça

• Adrian, J. E., Clemente, R. A., & Villanueva, L. (2007). Mother’s use of cognitive state verbs in picture-book reading and the development of children’s understanding of mind: A longitudional study. Child Development, 78, 1052-1067.
• Ahi, B., Yaya, D. ve Özsoy, S. (2014). The concept of environment in folktales from different cultures: Analysis of content and visuals. International Electronic Journal of Environmental Education, 4(1), 1-17.
• Alan, H. A. (2015). Sustainable actions in picture storybooks for 4-to-6-year-olds: A content analysis study with respect to 7R. (Yayımlanmamiş yüksek lisans tezi). Sosyal Bilimler Enstitüsü, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Aslan, C. (2015). Çocuk edebiyatı yapıtlarının çevre sorunlarını yansıtışı bağlamında incelenmesi. Journal of Human Sciences, 12(2), 1818-1852.
• Aydın, Y. ve Sevinç, Ö. S. (2016). Sürdürülebilirliğin karşısındaki engeller bağlamında Sait Faik öykülerinin çevresel sorunlar açısından sınıflandırılması ve değerlendirilmesi. Marmara Coğrafya Dergisi, 34, 244-252.
• Ayvaz, Z.(1998). Çevre eğitimine giriş. İzmir: Çevre Eğitimi Merkezi Yayınları.
• Bacanlı, H.(2002). Gelişim ve öğrenme. Ankara: Nobel Yayınları.
• Berg, B. L., & Lune, H. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. H. Aydın (Çev. Ed.) ve Y. Bulut ve B. Ercan (Çev.). Nitel araştırmayı desenleme. Konya: Eğitim Kitabevi.
• Berk, L. E. (2001). Development through the lifespan. Boston, MA: Allyn and Bacon Publications.
• Bozkurt, O. (2009). Çevre eğitimi. M. Aydoğdu ve K. Gezer (Ed.). Çevre bilimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Boudreaux, B. (2006). The Representation of the Environment in Children's Literature. . University of New Orleans Theses and Dissertations. Paper 335.
• Bronfenbrenner, U. (1979). The ecology of human development: Experiments by design and nature. Cambridge, MA: Harvard University.
• Bulut, P. ve Kuşdemir, Y. (2013). TÜBİTAK tarafından yayınlanan çocuk kitaplarının içerik özelliklerinin incelenmesi. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(12), 215-226.
• Bus, A. G., VanLzjendoorn, M. H., & Pellegrini, A.D. (1995). Joint book reading makes for success in learning to read: A meta-analysis on integrational transmission of literacy. Review of Educational Research, 65(1), 1-21.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Yayınları.
• Canbay, H. ve Edizer, Z. Ç. (2012). Behiç Ak'ın çocuk kitaplarında doğacı zeka. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(1), 83-101.
• Creswell, J.W. (2016). Karma yöntemler. S. B. Demir (Çev. Ed.) ve G. Hacıömeroğlu (Çev.). Nitel araştırma yöntemleri (s. 215-240). Ankara: Eğiten Kitap Yayıncılık.
• Çabuk, B. (2000). Çocuk ve çevre. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Semineri.) Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.,
• Çabuk, B. (2001). Okul öncesi dönem çocuklarının çevre ile ilgili farkındalık düzeyleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.) Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Çakır İlhan, A. (1994). Çocuk kitaplarındaki resimlerin çocuğun yaratıcılığına etkisi. Yaşadıkça Eğitim, 36, 27-29.
• Çılgın Sınar, A. (2007). Çocuk edebiyatı. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
• Dağlıoğlu, H. E. ve Çamlıbel Çakmak, Ö. (2009). Okul öncesi çocuklarına yönelik yayınlanan hikaye kitaplarının şiddet ve korku ögeleri açısından incelenmesi, Türk Kütüphaneciliği, 23(3), 510-534.
• Dinçer, Ç. (1999) Okulöncesi dönem çocuklarında çevresel farkındalıkları artırma yolları. Çevre ve İnsan, 44, 28-31.
• Erden, M ve Akman, Y. (2006). Gelişim ve öğrenme. Ankara: Arkadaş Yayınları.
• Erdener, E. (2009), Vygotsky’nin Düşünce ve Dil Gelişimi Üzerine Görüşleri: Piaget’e Eleştirel Bir Bakış. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi 7(1), 85-103.
• Fırat, H., Güleç H. ve Şahin, Ç. (2013). Okul öncesi dönem çocuklarına yönelik hazırlanan masal ve öykü kitaplarının korku ve şiddet öğeleri açısından incelenmesi. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(5), 217-241.
• Glesne, C. (2012). Nitel araştırmaya giriş. A. Ersoy ve P. Yalçınoğlu (Çev. Ed.) ve E. Günel (Çev.). Nitel araştırmayla tanışma (s. 1-36). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Gökçe, B. ve Sis, N. (2011). Gülten Dayıoğlu’nun çocuk öykülerinin “Hikaye Haritası” yöntemine göre incelenmesi ve genel bir değerlendirme. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 6(3), 1925-1949.
• Gönen, M. (2000). Resimli çocuk kitaplarının içerik, resimleme, fiziksel özellikleri ve Türkiye’de son on yılda çocuk kitapları alanında yapılmış tezler. 1. Ulusal Çocuk Kitapları Sempozyumu Bildiri Kitabı. Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Gönen, M. ve Güler, T. (2011). The environment and its place in children’s picture story books. Procedia Social and Behavioral Sciences, 15, 3633-3639.
• Gönen, Karakuş, Uysal, Kehci, Ulutaş ve Kahve (2015). Resimli çocuk kitaplarının içerik ve resimleme özelliklerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(4), 724-735.
• Gönen, M. ve Uyanık Balat, G. (2002). Çocuk kitaplarına yeni bir yaklaşım: İnternette resimli öykü kitapları. Türk Kütüphaneciliği, 16(2), 163-170.
• Güner, Z. ve Kesercioğlu, T (2012). Okul öncesi çevre eğitimi için alternatif bir yaklaşım: farklılaştırılmış öğretim. (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Güneş, Z. (2007). İlköğretimde çocuk edebiyatı. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayınları, 67-68.
• Haktanır, G. (2007). Okul öncesi dönemde çevre eğitimi içinde: Çevre eğitimi. Türkiye Çevre Eğitimi Vakfı Yayını, 178, 11-34.
• Hamamcı, C. ve Keleş, R. (1998). Çevrebilim. Ankara: İmge Kitabevi.
• Harris, M., & Butterworth, G. (2002). Development psychology. New York: Taylor &Francis Inc.
• Hochberg, J. & Brooks, V. (1962). Pictural recognition as an unlearned ability: A study of on child’s performance. Journal of Psychology, 75(4), 624-628.
• İleri, R.(1998). Çevre eğitimi ve katılımın sağlanması. Çevre Koruma Dergisi, 28, 3-9.
• Jersild, A. (1979). Çocuk psikolojisi. G, Günce (Çev.). Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları.
• Kanat Sosyal, Ö. (2012). Çağdaş Türk çocuk edebiyatının gelişimi: Tevfik Fikret’ten Fazıl Hüsnü Dağlarca’ya (1914-2008). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi.
• Kara, C. (2012). Çocuk kitabı seçiminde resimlemelerle ilgili olarak ebeveynin dikkat etmesi gereken başlıca unsurlar. Batman University Journal of Life Sciences, 1(1), 225-232.
• Karacan, E. (2000). Bebeklerde ve çocuklarda dil gelişimi. Klinik Psikiyatri Dergisi, 3(4), 263-268.
• Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştirma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 62-80.
• Kuzu, T. (2007). Aytül Akal‘ın masallarıyla çocukta çevre bilinci geliştirme. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, 327-339.
• Kürkçüoğlu, B. (2010). 0-6 yaş arası çocukların temel gelişimsel özellikleri: Bilişsel gelişim ve dil gelişimi. İ. Diken ( Ed.). Erken Çocukluk Eğitimi. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Ludlow, B. L., & Berkeley, T. R. (1994). Expanding the perceptions of developmentally appropriate practice: Changing theoretical perspectives. Diversity and developmentally appropriate practices. New York: Teachers College Press.
• Lüle, E. (2007). Yedi farklı çocuk kitabının çocuk yazını ilkelerine uygunluğunun değerlendirilmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(4), 17-30.
• Mardi, H. Ö. (2006). Çocuk kitapları resimlemede karakter yaratma. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Marriott, S. (2002). Red in Tooth and Claw: Images of nature in modern picture books. Children's Literature in Education, 33(3), 175-183.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber. S. Turan (Çev.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Morgil, İ., Ural, E., Erdem, E., Oskay, Ö., ve Yılmaz, A. (2005). Kimya eğitiminde çevre, çevre sorunları ve alternatif çözümler konusundaki workshop çalışmasının öğrenci performansına etkisi. XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi Bildiriler Kitabı, 586-588.
• Muthukrishnan, R., & Kelly, J. E. (2016). Depictions of sustainability in children’s books. Environment, Development and Sustainability, 18(1), 1-16.
• Oktay, A. (1998). Okul öncesi dönemi (3-6 yaş) ana baba okulu. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Orr, D. W. (1990). Environmental education and ecological literacy. The Education Digest, 55(9), 49.
• Patton, M. Q. (2002). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. M. Bütün ve S. B. Demir. (Çev.). Ankara: Pegem Akademi.
• Ross, V. (1989). Annals of child development. London: Jessical Kingsley Publications.
• Saban, A. ve Ersoy, A. (2016). Eğitimde nitel araştırma desenleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Senemoğlu, N. (2007). Gelişim, öğrenme ve öğretim - kuramdan uygulamaya. Ankara: Gönül Yayınları.
• Sever, S. (2003). Çocuk ve edebiyat. Ankara: Kök Yayıncılık.,
• Sever, S. (2010). Çocuk ve edebiyat. İzmir: Tudem Yayınları.
• Soydan, K. (2014). Türk kültürüne göre çocuk hikaye kitaplarında illüstrasyon. (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Arel Üniversitesi, İstanbul.
• Şahin, N. F., Cerrah, L., Saka, A. ve Şahin, B. (2004). Yüksek öğretimde öğrenci merkezli çevre eğitimi dersine yönelik bir uygulama. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(24),113-128.
• Şahin, S. ve Işıtan, S. (2013) “Yerli ve çeviri okulöncesi çocuk kitaplarının karakter, benlik kavramı ve prososyal davranışlar açısından incelenmesi”. III. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu Bildiri Kitabı. s. 1021-1028. 05-07 Ekim 2011 ÇOGEM. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Şimşekli, Y. (2004). Çevre bilincinin geliştirilmesine yönelik çevre eğitimi etkinliklerine ilköğretim okullarının duyarlılığı. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 83-92.
• Taşdelen, V. (2016). Çocuk edebiyatında görsel öge. Çocuk ve Medeniyet Dergisi, 1, 123-135.
• Temizyürek, F. ve Çevik, A. (2014). Mustafa Ruhi Şirin’in çocuk edebiyatı sahasındaki eserlerinin dil ve kavram bağlamında incelenmesi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 155-175.
• Turan, F., ve Ulutaş, İ. (2016). Okul öncesi eğitim kurumlarındaki resimli öykü kitaplarının özellikleri ile öğretmenlerin bu kitapları kullanma durumlarının incelenmesi. Hacettepe University Graduate School of Educational Sciences The Journal of Educational Research, 2(1), 21-45.
• Turpoğlu Çelik, A. (2015). Erken çocukluk döneminin, aile ve toplum sağlığı ile demokrasi ve toplumsal gelişim üzerindeki etkileri ve yapılması gereken yatırım ve müdahaleler. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13, 240-263.
• Tür, G. ve Turla, A. (1999). Okul öncesinde çocuk, ebediyat ve kitap. İstanbul: YA-PA Yayınları.
• Uğurlu, S. B. (2013). Resimli çocuk kitaplarında hayvan karakter kullanımı. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(4), 1381-1393.
• Uzmen, S. (1993), “1970-93 yılları arasında basılmış türkçe ve ingilizce resimli hikaye kitaplarının konu yönünden incelenmesi”. (Bilim Uzmanlığı Tezi). Hacettepe Üniversitesi Çocuk Sağlığı ve Eğitimi Programı, Ankara.
• Vygotsky, L. (1978). Mind and society. Cambridge, MA: Harward University Press.
• Wilson, R. (2008). Nature and young children: Encouraging creative play and learning in natural environments. Abingdon: Routledge.
• Wilson, R. A. (1994). Environmental education at the early childhood level. Day Care and Early Education, 22(2), 23-25.
• Yapıcı, Ş. (2006). Çocukta dil gelişimi. Journal of Human Sciences, 1(1), 1-17.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, K. (2010). Nitel araştırmalarda niteliği artırma. İlköğretim Online, 9(1), 79-92.
• Yılmaz Genç, M. M. ve Özen Uyar, R. (2016). Resimli çocuk kitaplarının fene yönelik kavram, konu ve temalar açısından incelenmesi. Journal of International Social Research, 9(46), 600-607.
• Yin, R. K. (2013). Case study research: Design and methods. Beverly Hills, CA: SAGE publications.