Öz
Anadolu’nun
İslamlaşmasında Ahi Evren ve Ahiliğin Rol Modelliği
The Role Modelling of Ahi Evren and Ahi
Community in the Islamisation of Anatolia
Mehmet Şirin AYİŞ
Dr. Öğr. Üyesi Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Tasavvuf Anabilim Dalı
Asst. Prof. Dr., Bingol University, Faculty of Islamic Sciences, Department of
Islamic Mysticism.
Bingöl, Turkey
msirinayis@hotmail.com
ORCID: 0000-0002-7040-4110
Geliş Tarihi: 06.02.2019, Kabul Tarihi: 13.02.2019
DOI: 10.34085/buifd.523520
Ahi Evren, Anadolu Ahilik Teşkilatı’nın
kurucusu olarak kabul edilir. Tam ad Şeyh Hâce Nasiru’d-din Mahmud el Hoyî’dir.
Ahi Evren, 1171 tarihinde, Azerbaycan’ın Hoy şehrinde dünyaya gelmiştir. Zamanının
önemli âlimlerinden dersler okumuştur. Orta Asya’dan Anadolu’ya gelen sufi bir
şahsiyettir. Mesleği dericilik olan Ahi Evren Kayseri başta olmak üzere irşad
amacıyla Anadolu’nun diğer şehirlerini de gezerek buradaki esnafı
teşkilatlandırmıştır.
Ahi
Evren, tasavvuf anlayışını, esnaflık teşkilatı ile birleştirerek bu alanda
sağlam kurallar ortaya koymuştur. Bu yüzden evvela Kayseri’de Ahilik teşkilatını
kurulmasına vesile olmuştur. Kayseri merkezli olarak ortaya koyduğu bu
faaliyetler, vefatından sonra da Anadolu’da asırlarca devam etmiştir.
Ahilik anlayışı, ibadet hayatına önem verdiği
kadar, çalışma hayatına da önem vermiştir. Çalışma hayatında dürüstlük
prensibine riayet etmek, ahlaklı ve erdemli olmak ahiliğin önem verdiği
konuların başında gelir. Bu prensiplere uyarak bu teşkilata girenler, iyi ve
güzel vasıflarla tanınmışlardır. Bu durum, toplumda ahlaklı ve faziletli
insanların sayısının artmasın vesile olmuştur. Bunun bir sonucu olarak da tekke,
medrese, zaviye, han, hamam gibi vakıf eseri birçok mekân inşa edilmiştir.
Bu çalışmamızda, Ahi Evren ve Ahilik
Teşkilatının, Anadolu’nun İslamlaşma sürecinde Anadolu’ya göç etmiş ve burayı
yurt edinmiş Türk topluluklarının bu yeni yerleşim yerinde huzur ve sükûnet
içerisinde yaşamalarını sağlamak için ahlakî, meslekî, iktisadî, ticarî, siyasî ve idarî alanlarda otaya
koydukları rol modellikler üzerinde durulacaktır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- KAYNAKÇA Ahilik. “Ahilikte Ahlak Anlayışı”. Erişim: 10 Nisan 2018. http://ahilik.net/ahilerde-ahlak-anlayisi/.
- Ahilik ve Meslek Ahlakı. Editör: Ömer Akdağ- Meltem Kurtuluş, Konya: KTO Karatay Üniversitesi Yayınları, 2018.
- Bakır, Meral Armağan. Ahilik ve Meslekî Eğitim. Yüksek Lisans tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1991.
- Bayram, Mikail. Ahi Evren (Tasavvufî Düşüncenin Esasları). Ankara: TDV Yayınları, 1995.
- Bayram, Mikail. Hace Nasirü’d-din-i Tusi’nin İntihalciliği ve Ahi Evren Hace Nasirü’d-din ile İlgisi. Konya: Çizgi Kitabevi, 2016.
- Bayram, Mikail. Fatma Bacı ve Bacıyan-ı Rum Anadolu Bacılar Teşkilatı. Konya: Çizgi Kitabevi, 2016.
- Çağatay, Neşet. Ahilik Nedir. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1990.
- Çeker, Faysal. “Ahlakî ve Sosyal Bir Teşkilat Olarak Ahilik”. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 7/12 (2017): 84-99.
- Demir, Galip. Osmanlı Devleti'nin Kuruluşu ve Ahilik. İstanbul: Ahi Kültürünü Araştırma ve Eğitim Vakfı Yayınları, 2000.
- Demirpolat, Anzavur-Akça, Gürsoy. “Ahilik ve Türk Sosyo-Kültürel Hayatına Katkıları”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırma Dergisi 15, (2004): 355-376.
- Durak, İbrahim. – Yücel, Atilla. “Ahiliğin Sosyo-Ekonomik Etkileri ve Günümüze Yansımaları”. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 15/2 (2010): 15-168.
- Ekinci, Yusuf. Ahilik. Ankara: Sistem Ofset Yayıncılık, 2011.
- Gölpınarlı, Abdulbaki. İslam ve Türk İllerinde Fütüvvet Teşkilatı. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayınevi, 2011.
- Gülerman, Adnan – Taştekil, Sevda. Ahi Teşkilatının Türk Toplumunun Sosyal ve Ekonomik Yapısı Üzerindeki Etkileri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1995.
- Güllü, Sabahattin. Sosyoloji Açısından Ahi Birlikleri. İstanbul: Ötüken Yayınları, 1977.
- Hülagü, Metin. “Ahi Evran ve Ahilik”. Erişim: 07 Nisan 2018. http://www.metinhulagu.com/images/dosyalar/20120302110400_0.pdf
- Kaya, Abdullah. “Anadolu’nun Türk ve İslam Yurdu haline Gelmesinde Ahiliğin Rolü ve Önemi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 7/29, 547-561.
- Kazıcı, Ziya. “Ahilik” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1: 540. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
- Kızıler, Hamdi. “Osmanlı Toplumunun Sosyal Dinamiklerinden Ahilik Kurumu”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 4/2 (2015): 408-423.
- Köksal, M. Fatih. Ahi Evren ve Ahilik. Kırşehir: Kırşehir Valiliği Kültür Hizmeti Yayınları, 2008.
- Kuzu, Ali, Ahi Evren. Ankara: Paraf Yayınları, 2013.
- Ocak, Ahmet Yaşar. Türk Sufîliğine Bakışlar. 3. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları, 1999.
- Ocak, Ahmet Yaşar. “Fütüvvet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 13: 261-263, İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
- Okumuş, Ejder. “Ahlâk-Bağımlı Dindarlık Açısından Ahiliğin İş ve Ticaret Ahlâkı”, Uluslararası Ahilikte İş ve Ticaret Ahlakı Sempozyumu Tebliğleri (Türkiye-Sivas, 27-28 Eylül 2018), Ed. Mehmet Traşçı-Mustafa Said Akdoğan. 23-31. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2018.
- Özköse, Kadir. “Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasında Tasavvufî Zümre ve Akımların Rolü”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (Haziran 2003): 249-279.
- Özköse, Kadir. “Ahilikte Ahlak ve Meslek Eğitimi”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15/2 (2011): 5-19.
- Sarıkaya, Saffet. “Ahiliğin Dünya Görüşünü Oluşturan Dînî ve Ahlakî Değerler”, Erişim: 30 Kasım 2018. http://www.msaffets.com/wp-content/uploads/Ahidegerleri.pdf. Sivas
- Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, “Uluslararası Ahilikte İş ve Ticaret Ahlakı Sempozyumu Tebliğleri”, Erişim: 2 Aralık 2018, http://kutuphane.cumhuriyet.edu.tr/yonetim/bilimselyayinlardosya/273479418.pdf
- Sülemî, Ebu Abdi’r-Rahman. Tasavvufta Fütüvvet. Trc. Süleyman Ateş, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1977.
- Şahin, İlhan. “Âhi Evran”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 1: 529-530, İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
- Uludağ, Süleyman. “Fütüvvet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 13: 259-261, İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
- Yılmaz, Hasan Kamil. “Fütüvvet Ahlakı ve Teşkilatı: İktisadî Hayatta Ahilerin Rolü ve Faydaları”. Erişim: 10 Nisan 2018. http://hasankamilyilmaz.com/futuvvet-ahlaki-ve-teskilati.html.
- Zübeyir Tokgöz. Ahi Evran ve Ahilik Sistemi. Ankara: Pelin Ofset Matbaacılık, 2012.
Öz
The Role Modelling of Ahi Evren and Ahi Community in the Islamisation of Anatolia
The Role Modelling of Ahi Evren and Ahi Community in the Islamisation of Anatolia
Ahi Evren is accepted as the founder of the Anatolian Ahi Community. His full name is Hâce Nasiru’d-din Mahmud el Hoyî. He was born in Khoy, Azerbaijan in 1171 and took lessons from the prominent scholars of his time. He was a Sufi who came to Anatolia from Central Asia. Being a leather worker, he travelled in Kayseri and other Anatolian cities for irshad (act of showing the true path), and organised craftsmen and tradesmen in these cities.
Ahi Evren combined Sufism with craftsman’s institution, and laid down solid rules in this area. Thus, he led the foundation of Ahi community first in Kayseri. His Kayseri based activities continued across Anatolia for centuries after his death.
Ahism valued working life as much as worship. Respecting the principle of honesty in working life and being moral and virtuous were the main aspects considered important in Ahism. Those complying with these principles and joining the organisation were known with good and decent qualities, which contributed to the increase in the number of morally justified and virtuous people in society. As a result, many buildings were constructed as foundation work such as dervish lodges, madrasahs, zawiyahs, inns and public baths.
This study explores the role modelling displayed by Ahi Evren and Ahi Community in moral, professional, economic, trade, political and administrative areas to ensure that Turkish communities that migrated to Anatolia and adopted it as their homeland in the process of the Islamisation of Anatolia lived in peace and harmony in this new settlement.
.
Anahtar Kelimeler
Ahi Evren Ahi Community Anatolia Islamisation Role Modelling
Kaynakça
- KAYNAKÇA Ahilik. “Ahilikte Ahlak Anlayışı”. Erişim: 10 Nisan 2018. http://ahilik.net/ahilerde-ahlak-anlayisi/.
- Ahilik ve Meslek Ahlakı. Editör: Ömer Akdağ- Meltem Kurtuluş, Konya: KTO Karatay Üniversitesi Yayınları, 2018.
- Bakır, Meral Armağan. Ahilik ve Meslekî Eğitim. Yüksek Lisans tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1991.
- Bayram, Mikail. Ahi Evren (Tasavvufî Düşüncenin Esasları). Ankara: TDV Yayınları, 1995.
- Bayram, Mikail. Hace Nasirü’d-din-i Tusi’nin İntihalciliği ve Ahi Evren Hace Nasirü’d-din ile İlgisi. Konya: Çizgi Kitabevi, 2016.
- Bayram, Mikail. Fatma Bacı ve Bacıyan-ı Rum Anadolu Bacılar Teşkilatı. Konya: Çizgi Kitabevi, 2016.
- Çağatay, Neşet. Ahilik Nedir. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1990.
- Çeker, Faysal. “Ahlakî ve Sosyal Bir Teşkilat Olarak Ahilik”. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 7/12 (2017): 84-99.
- Demir, Galip. Osmanlı Devleti'nin Kuruluşu ve Ahilik. İstanbul: Ahi Kültürünü Araştırma ve Eğitim Vakfı Yayınları, 2000.
- Demirpolat, Anzavur-Akça, Gürsoy. “Ahilik ve Türk Sosyo-Kültürel Hayatına Katkıları”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırma Dergisi 15, (2004): 355-376.
- Durak, İbrahim. – Yücel, Atilla. “Ahiliğin Sosyo-Ekonomik Etkileri ve Günümüze Yansımaları”. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 15/2 (2010): 15-168.
- Ekinci, Yusuf. Ahilik. Ankara: Sistem Ofset Yayıncılık, 2011.
- Gölpınarlı, Abdulbaki. İslam ve Türk İllerinde Fütüvvet Teşkilatı. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayınevi, 2011.
- Gülerman, Adnan – Taştekil, Sevda. Ahi Teşkilatının Türk Toplumunun Sosyal ve Ekonomik Yapısı Üzerindeki Etkileri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1995.
- Güllü, Sabahattin. Sosyoloji Açısından Ahi Birlikleri. İstanbul: Ötüken Yayınları, 1977.
- Hülagü, Metin. “Ahi Evran ve Ahilik”. Erişim: 07 Nisan 2018. http://www.metinhulagu.com/images/dosyalar/20120302110400_0.pdf
- Kaya, Abdullah. “Anadolu’nun Türk ve İslam Yurdu haline Gelmesinde Ahiliğin Rolü ve Önemi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 7/29, 547-561.
- Kazıcı, Ziya. “Ahilik” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1: 540. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
- Kızıler, Hamdi. “Osmanlı Toplumunun Sosyal Dinamiklerinden Ahilik Kurumu”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 4/2 (2015): 408-423.
- Köksal, M. Fatih. Ahi Evren ve Ahilik. Kırşehir: Kırşehir Valiliği Kültür Hizmeti Yayınları, 2008.
- Kuzu, Ali, Ahi Evren. Ankara: Paraf Yayınları, 2013.
- Ocak, Ahmet Yaşar. Türk Sufîliğine Bakışlar. 3. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları, 1999.
- Ocak, Ahmet Yaşar. “Fütüvvet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 13: 261-263, İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
- Okumuş, Ejder. “Ahlâk-Bağımlı Dindarlık Açısından Ahiliğin İş ve Ticaret Ahlâkı”, Uluslararası Ahilikte İş ve Ticaret Ahlakı Sempozyumu Tebliğleri (Türkiye-Sivas, 27-28 Eylül 2018), Ed. Mehmet Traşçı-Mustafa Said Akdoğan. 23-31. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2018.
- Özköse, Kadir. “Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasında Tasavvufî Zümre ve Akımların Rolü”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (Haziran 2003): 249-279.
- Özköse, Kadir. “Ahilikte Ahlak ve Meslek Eğitimi”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15/2 (2011): 5-19.
- Sarıkaya, Saffet. “Ahiliğin Dünya Görüşünü Oluşturan Dînî ve Ahlakî Değerler”, Erişim: 30 Kasım 2018. http://www.msaffets.com/wp-content/uploads/Ahidegerleri.pdf. Sivas
- Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, “Uluslararası Ahilikte İş ve Ticaret Ahlakı Sempozyumu Tebliğleri”, Erişim: 2 Aralık 2018, http://kutuphane.cumhuriyet.edu.tr/yonetim/bilimselyayinlardosya/273479418.pdf
- Sülemî, Ebu Abdi’r-Rahman. Tasavvufta Fütüvvet. Trc. Süleyman Ateş, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1977.
- Şahin, İlhan. “Âhi Evran”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 1: 529-530, İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
- Uludağ, Süleyman. “Fütüvvet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 13: 259-261, İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
- Yılmaz, Hasan Kamil. “Fütüvvet Ahlakı ve Teşkilatı: İktisadî Hayatta Ahilerin Rolü ve Faydaları”. Erişim: 10 Nisan 2018. http://hasankamilyilmaz.com/futuvvet-ahlaki-ve-teskilati.html.
- Zübeyir Tokgöz. Ahi Evran ve Ahilik Sistemi. Ankara: Pelin Ofset Matbaacılık, 2012.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 25 Haziran 2019 |
| Gönderilme Tarihi | 6 Şubat 2019 |
| Kabul Tarihi | 13 Şubat 2019 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 |
