Fatwa Method in Sect of Shafi and Inner-Sect Hierarchy of Opinions ( In Context of Mohammed al-Kurdi’s work in name of el-Fevaidu’l-Medeniyye )
Öz
Fıkıh terimi olarak fetvâ, sorulan şer‘î meselenin hükmü, ehil olan fukahâ tarafından şer‘î deliller ışığında açıklığa kavuşturulma işlemine denir. Bu anlamda Allah adına hüküm vermek olarak ifade edebileceğimiz fetvâya, büyük önem atfedilmiştir. İslâm tarihi boyunca her dönemde fetvâ faaliyetinin ehil kişilerce yürütülmesine özen gösterilmiştir. Bunun için müftünün bağlı kalması gereken ilke ve prensipler konulup gerekli düzenlemeler yapılmıştır. Bilhassa fıkhî ihtilafların had safhaya ulaşıp sahîh görüşlerin zayıf görüşlerden ayırt edilmesinin güçleştiği müteahhir dönemlerde mezhepte mutemet görüşe göre fetvâ verme işleminin sağlıklı bir şekilde yürütülmesi için sözü edilen düzenlemelere daha fazla ihtiyaç duyulmuştur. Bu nedenle konuya ilişkin birbirlerinden kıymetli çok sayıda çalışma ele alınmıştır. İşte inceleme konumuz olan Muhammed b. Süleyman el-Kürdî'nin el-Fevâidü’l-Medeniyye adlı eseri bu amaçla ele alınmış nadide eserlerden biridir. Çalışmada önce Kürdî’nin kısa biyografisi ve sözü geçen eserle ilgili malumatlar ana hatlarıyla verilmiştir. Ardından eserin muhtevasından hareketle Şâfiî mezhebinde fetvâ usûlü, mezhep içi kaynaklar hiyerarşisi ve mezhepte mutemet görüşün tercihinde takip edilmesi gereken prensipler tespit edilmeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Aslan, Mahsum. İbn Hacer el-Heytemî İle Şemsuddîn er-Remlî ve İhtilaf Sebepleri. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
- Atar, Fahrettin. “Fetva”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 12/486-496. Ankara: TDV Yayınları, 2013.
- Dimyâtî, Osman b. Muhammed Şetâ el-Bekrî. İ‘ânetü’t-tâlibîn ‘alâ halli elfâzi Fethu’l-mu‘în. 4 Cilt. b.y.: Dâru’l-Fikr li’t-Taba‘ati ve’n-Neşr ve’t-Tavzî‘, 1418/1997.
- Ensârî, Abdurrahman b. Abdülkerim. Tuhfetü’l-muhibbîn ve’l-aṣḥâb fî ma‘rifeti mâ li’l-Medeniyyîn mine’l-ensâb. Tunus: el-Mektebetü’l-‘Atîka, 1390/1970.
- Hasenî, Enes b. Ya‘ḳûb eş-Şerîf. A‘lâmu erḍi’n-nübuvve. Medîne: el-Hazanetü’l-Ketbiyye, 1437/2016), 473-474.
- Heytemî, Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed İbn Hacer. el-Fetâva’l-kübra’l-fıḳhiyye. 4 Cilt. b.y.: el-mektebetü’l-islâmiyye, ts.
- Heytemî, Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed İbn Hacer. Tuḥfetü’l-muḥtâc bi şerḥi’l-Minhâc. 10 Cilt. Mısır: el-Mektebetü’t-Tcâriyyetü’l-Kübrâ, 1357/1983.
- İbn Kayyim Muhammed b. Ebî Bekr el-Cevzî. İʽlâmü’l-muvaḳḳi‘în ‘an rabbi’l-‘âlemîn. Thk. Muhammed Abdusselâm İbrahîm Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1411/1991.
- İbn Salâh, Osmân b. Salâhiddîn Abdirrahmân b. Mûsâ eş-Şehrezûrî. Edebü’l-müftî ve’l-müsteftî (Şurûṭü’l-müftî). thk. Muvaffak b. Abdullah b. Abdülkādir Medîne: Mektebu’l-‘Ulûm ve’l-Ḥikem, 1423/2002.
- İbrahîm, Muhammed Yüsrî. el-Fetvâ ehemmiyetuhâ ḍavâbiṭuhâ âsâruhâ. b.y.: 1427/2007.
- Kâf, Muhammed b. Ömer. el-Mu‘temed, ‘inde’ş-Şâfiî. Beyrut: Câmi‘atu Beyrut el-İslâmiyye, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
- Karadâğî, Ömer b. Muhammed Emîn. el-Menhelü’n-naḍḍâḫ fi’ḫtilâfi’l-eşyâḫ. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1428/2007.
- Kavâsımî, Ekrem Yusuf Ömer. el-Madẖal ilâ mezhebi’l-imâm eş-Şâfiî. Ürdün: Dâru’n-Nefâis, 1423/2003.
- Kettânî, Abdulhayy b. Abdulkebîr. Fehresu’l-fehâris. thk. İhsân Abbâs. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1402/1982.
- Kürdî, Muhammed b. Süleyman. el-Fevâʾidü’l-medeniyye fî-men yüftâ bi-ḳavlihî min eʾimmeti’ş-Şâfiʿiyye. thk. Bessâm Abdulvahhâb el-Câbî. Lübnan/Dımaşk: Dâru’l-Ceffân ve’l-Câbî/Dâru Nuri’s-Sabâh, 1432/2011.
- Muderris,Abdulkerim Muhammed. ‘Ulemâunâ fî ḫidmeti’l-İslâm. b.y.: 1403/1983.
- Murâdî, Muhammed Halîl b. Ali el-Hüseynî. Silku’d-durer fî a‘yâni’l-ḳarni’s-sânî ‘aşer. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye,1408/1988.
- Nevevî, Yahya b. Şeref. el-Mecmû‘ Şerhü’l-Mühazzeb. 20 Cilt. B.y.: Dâru’l-Fikr, ts.
Şâfiî Mezhebinde Fetvâ Usûlü ve Mezhep İçi Görüşler Hiyerarşisi (Muhammed el-Kürdî'nin el-Fevâidü’l-Medeniyye Adlı Eseri Bağlamında)
Öz
Fıkıh terimi olarak fetvâ, sorulan şer‘î meselenin hükmünün, ehil olan fukahâ tarafından şer‘î deliller ışığında açıklığa kavuşturulma işlemidir. Bu bakımdan fetvâya, büyük önem atfedilmiş ve İslâm tarihi boyunca her dönemde fetvâ faaliyetinin ehil kişilerce yürütülmesine özen gösterilmiştir. Bunun için müftünün bağlı kalması gereken ilke ve prensipler konulup gerekli düzenlemeler yapılmıştır. Bilhassa fıkhî ihtilafların had safhaya ulaşıp sahîh görüşlerin zayıf görüşlerden ayırt edilmesinin güçleştiği müteahhirîn dönemde mezhepte mutemet görüşe göre fetvâ verme işleminin sağlıklı bir şekilde yürütülmesi için sözü edilen düzenlemelere daha fazla ihtiyaç duyulmuştur. Bu nedenle konuya ilişkin birbirlerinden kıymetli çok sayıda çalışma ele alınmıştır. İşte inceleme konumuz olan Muhammed b. Süleyman el-Kürdî'nin el-Fevâidü’l-Medeniyye adlı eseri bu amaçla ele alınmış nadide eserlerden biridir. Çalışmada önce Kürdî’nin kısa biyografisi ve sözü geçen eserle ilgili malumatlar ana hatlarıyla verilmiştir. Ardından eserin muhtevasından hareketle Şâfiî mezhebinde fetvâ usûlü, mezhep içi kaynaklar hiyerarşisi ve mezhepte mutemet görüşün tercihinde takip edilmesi gereken prensipler tespit edilmeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Aslan, Mahsum. İbn Hacer el-Heytemî İle Şemsuddîn er-Remlî ve İhtilaf Sebepleri. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
- Atar, Fahrettin. “Fetva”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 12/486-496. Ankara: TDV Yayınları, 2013.
- Dimyâtî, Osman b. Muhammed Şetâ el-Bekrî. İ‘ânetü’t-tâlibîn ‘alâ halli elfâzi Fethu’l-mu‘în. 4 Cilt. b.y.: Dâru’l-Fikr li’t-Taba‘ati ve’n-Neşr ve’t-Tavzî‘, 1418/1997.
- Ensârî, Abdurrahman b. Abdülkerim. Tuhfetü’l-muhibbîn ve’l-aṣḥâb fî ma‘rifeti mâ li’l-Medeniyyîn mine’l-ensâb. Tunus: el-Mektebetü’l-‘Atîka, 1390/1970.
- Hasenî, Enes b. Ya‘ḳûb eş-Şerîf. A‘lâmu erḍi’n-nübuvve. Medîne: el-Hazanetü’l-Ketbiyye, 1437/2016), 473-474.
- Heytemî, Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed İbn Hacer. el-Fetâva’l-kübra’l-fıḳhiyye. 4 Cilt. b.y.: el-mektebetü’l-islâmiyye, ts.
- Heytemî, Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed İbn Hacer. Tuḥfetü’l-muḥtâc bi şerḥi’l-Minhâc. 10 Cilt. Mısır: el-Mektebetü’t-Tcâriyyetü’l-Kübrâ, 1357/1983.
- İbn Kayyim Muhammed b. Ebî Bekr el-Cevzî. İʽlâmü’l-muvaḳḳi‘în ‘an rabbi’l-‘âlemîn. Thk. Muhammed Abdusselâm İbrahîm Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1411/1991.
- İbn Salâh, Osmân b. Salâhiddîn Abdirrahmân b. Mûsâ eş-Şehrezûrî. Edebü’l-müftî ve’l-müsteftî (Şurûṭü’l-müftî). thk. Muvaffak b. Abdullah b. Abdülkādir Medîne: Mektebu’l-‘Ulûm ve’l-Ḥikem, 1423/2002.
- İbrahîm, Muhammed Yüsrî. el-Fetvâ ehemmiyetuhâ ḍavâbiṭuhâ âsâruhâ. b.y.: 1427/2007.
- Kâf, Muhammed b. Ömer. el-Mu‘temed, ‘inde’ş-Şâfiî. Beyrut: Câmi‘atu Beyrut el-İslâmiyye, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
- Karadâğî, Ömer b. Muhammed Emîn. el-Menhelü’n-naḍḍâḫ fi’ḫtilâfi’l-eşyâḫ. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1428/2007.
- Kavâsımî, Ekrem Yusuf Ömer. el-Madẖal ilâ mezhebi’l-imâm eş-Şâfiî. Ürdün: Dâru’n-Nefâis, 1423/2003.
- Kettânî, Abdulhayy b. Abdulkebîr. Fehresu’l-fehâris. thk. İhsân Abbâs. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1402/1982.
- Kürdî, Muhammed b. Süleyman. el-Fevâʾidü’l-medeniyye fî-men yüftâ bi-ḳavlihî min eʾimmeti’ş-Şâfiʿiyye. thk. Bessâm Abdulvahhâb el-Câbî. Lübnan/Dımaşk: Dâru’l-Ceffân ve’l-Câbî/Dâru Nuri’s-Sabâh, 1432/2011.
- Muderris,Abdulkerim Muhammed. ‘Ulemâunâ fî ḫidmeti’l-İslâm. b.y.: 1403/1983.
- Murâdî, Muhammed Halîl b. Ali el-Hüseynî. Silku’d-durer fî a‘yâni’l-ḳarni’s-sânî ‘aşer. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye,1408/1988.
- Nevevî, Yahya b. Şeref. el-Mecmû‘ Şerhü’l-Mühazzeb. 20 Cilt. B.y.: Dâru’l-Fikr, ts.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Din Araştırmaları |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 25 Haziran 2021 |
| Gönderilme Tarihi | 17 Mart 2021 |
| Kabul Tarihi | 15 Nisan 2021 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021 |
