İbn ‘Âşûr’un Tefsirinde İstişhâd Yöntemi

Yıl 2018, Sayı: 11, 311 - 331, 25.06.2018

Abdullah Bedeva

Öz

İslam
dininin zamanla geniş coğrafyalara yayılmasıyla birlikte Arap dilinde meydana
gelen bozulmanın önüne geçmek için Arap dil çalışmaları başlatılmıştır. Yapılan
bu çalışmalar çerçevesinde yazılan eserlerde, Kur’ân, Hadis, şiir ve Arap
diline müraccat edilmiş ve bunlar istişhâd olarak kullanılmıştır. İstişhâd
konusu, dil kurallarını tespit etmekte önemli olduğu gibi Kur’ân âyetlerinin
doğru anlaşılıp yorumlanmasında da önemli bir yere sahiptir. İlk olarak sahabe
döneminde Kur’ân’ın garip kelimelerini açıklamakta kullanıldığı tahmin edilen istişhâd,
daha sonraki dönemlerde âyetlerin dilsel tahlillerinde ve yorumlanmasında kullanılmıştır.
Özellikle filolojik tefsirlerde çokça başvurulan yöntemlerden biri olan istişhâd,
İbn ‘Âşur’un tefsirinde de önemli derecede kullanılmıştır. Bu çalışmada, Muhammed
Tahir b. ‘Âşûr’un, tefsirindeki istişhâd yöntemi ele alınmıştır. Çalışmada
öncelikle istişhâdın anlamı, Arap dilinde kullanılan istişhâd kaynakları ele alınmıştır.
Ayrıca İbn ‘Âşûr’un tefsirinde kullandığı istişhâd metodu ve uygulamaları işlenerek
istişhâddaki yöntemi ortaya konmaya çalışılmıştrı.

Anahtar Kelimeler

Arap dili, İbn ‘Âşûr, İstişhâd, Metod, Şiir

Testımony in İnterpretatıon of Ibn Ashur

Öz

As the Islamic religion spread over a large geography, Arabic language
studies were initiated in order to prevent the corruption in the Arabic
language. The Qur'an, Hadith, poetry and Arabic language were referenced in the
works written within the framework of these studies and these were used as
testimonials. The topic of testimony is important in determining the rules of
the language, as well as in understanding and interpreting the Qur'anic verses
accurately. Testimony, which was originally considered to be used to explain
the strange words in Qur'an in the Companionship era, became common in later
linguistic analyzes and interpretations of the verses. Testimony, which is one
of the methods that are frequently used in philological interpretations, was also
used in the interpretations by Ibn Ashur. The present study aimed to discuss
the testimony methodology in the interpretations by Muhammad Tahir b. Ashur. In
the study, we initially discussed the meaning of testimony, and Arabic
resources of testimony. Then, we attempted to reveal the testimonial
methodology of Ibn Ashır by discussing the he utilized in the testimony
technique.

Anahtar Kelimeler

Arabic language, Ibn Ashur, ishtihad (testimony), Method, Poetry

Kaynakça

• Afgânî, Sâ’id. Fî Usûli’n-Nahv. Beyrût: el-Mektebetu’l-islâmî, 1987.
• Bağdâdî, Abdülkadir b. Ömer b. Bâyezîd. Hizânetu’l-edeb ve lubbu lubâbi lisâni’l-Arab. thk. Abdusselam Muhammed Harun. Kahire: Mektebetu’l-hanci, 1997.
• Bolelli, Nusrettin. “Nahivde Hadisle İstişhâd”, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5-6 (1993): 165-175.
• Buhârî, Ebu Abdillah Muhammed b. İsmail. el-Câmi'u's-sahîh. thk. Mustafâ Dib elBûğâ. Beyrût: Dâru İbn Kesîr, ts.
• Çetin, Nihad M. Eski Arap Şiiri. İstanbul, 2001.
• Demir, İsmail, “İbn Mu‘tî’nin Kitabu’l-fusûl fi’n-nahv adlı eserinde istişhâd” Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3 (2015): 16-35.
• Durmuş, İsmail, “İstişhâd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23: 396-397. Ankara: TDV Yayınları, 2001.
• Endelüslî, Ahmed b. Muhammed b. Abdirabbih. el-‘İkdu’l-ferîd. thk. Mufîd Muhammed Kumeyha. Beyrût: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1983.
• İbn ‘Âşûr, Muhammed et-Tahir. Tefsiru’t-tahrîr ve’t-tenvîr. Beyrût: Müessesetu’t-tarih, ts.
• İbn Cinnî, Ebu’l-feth Osman. el-Hasâis. thk. Abdulhamid Hindavî. Beyrût: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2013.
• İbn Hanbel, Ahmed el-Musned, thk. Şu’ayb Arnavut-Muhammed Na’im-İbrahim ez-Zeybek-Muhammed Berekât, Beyrût: Müessesetu’r-risâle, 2001.
• İbn Manzûr, Ebu’l-fadl Muhammed b. Mukrim. “Şhd”. Lisânu’l-arab. 3: 238-243. Beyrût: Dâru sadr, ts.
• İbn Malik, Cemaluddîn el-Endelusî. Şevâhidu’t-tavhîd ve’t-tashîh li muşkilâti’l-cami‘i’s-sahîh. thk. Taha Muhsin. Mektebet İbn Teymiyye, 1413.
• İmruülkays b. Abis b. el-Münzir el-Kindi. Divanu İmruu’l-Kays, thk. Mustafa Abdu’ş-Şafî. Beyrût. Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2004.
• Meydânî, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Muhammed b. Ahmed b. İsmail, Mecme‘u’l-emsâl. thk. Muhammed Muhyeddîn Abdulhamid. Matba‘etebetu’s-sünneti’l-Muhamediyye, 1955.
• Mufaddal b. Muhammed b. Yaʻlâ b. Salim, ed-Dabbî, el-Mufaddaliyyât. thk. Ahmed Muhammed Şakir-Abdusselam Muhammed Harun. Kahire: Daru’l-Meârif, 1979.
• Celâyilî, Muhammed Rıza İyad-Ahmed. “Mekanetu’n-nesri’l-Arabiyyi fi’l-ihticaci’l-luğaviyyi ve mukarenatuhu bi’ş-ş‘iri,” Mecelletu’l-eser/athar 22 (2015,): 69-72.
• Mutayr b. Hüseyin el-Malikî, Mevkifu ‘ilmi’l-luğati’l-hadisi min usuli’n-nahvi’l-arabiyyi, Yüksek Lisans Tezi, Camiatu Ummu’l-kura, 1423.
• Müşrif b. Ahmed Cemʻân ez-Zehrânî, Eseru’d-Delâlâti’l-Luğaviyye fî’t-Tefsîr ‘ınde et-Tâhir b. Âşûr fî Kitâbihî; et-Tahrîr ve’t-Tenvîr, Doktora Tezi, Ümmü’l-Kurâ Üniversitesi, 2006.
• Nâbiga ez-Zübyânî, Ebû Ümâme, Ziyâd b. Muâviye b. Dıbâb b. Câbir. Dîvan en-Nâbiga ez-Zübyânî. thk. Kerem el-Bustânî), Beyrût: Dâru Sadır, 1963.
• Öğmüş Harun, “Arap Dili ve Tefsiriyle İlgili Şevâhid Literatürü”, Sosyal Bilimler Dergisi 5/10 (2015) 27-45.
• Özbalıkçı, Mehmet Reşit, “Arap Dilinde İlk İstişhad,” D,E,Ü, İlahiyat Fakültesi Dergisi 7 (1989) 369-383.
• Sancak, Yusuf, “Hadisin Arap Dili Temel Kaynakları içinde istişhâd ve edebi yönü Arap dili ve edebiyatına katkıları”, Ekev Akademi Dergisi 9/24 (2005) 191-208.
• Suyûtî, Ebü'l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed eş-Şafiî. el-İktirah, fî usûli’nahvi. thk. Abdulhakim ‘Atiyye-Alauddin ‘Atiyye. Daru’l-beyrûtî, 2006.
• Tirmizî, Ebu İsa Muhammed b. İsa b. Sevre, el-Câmi‘u’s-sahîh, Dâru İhyai turasi’l-Arabî, Beyrût, 1962.
• Tural, Hüseyin, “Arap Dilinde Şiir ve Hadisle İstişhad Meselesi”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9 (1990) 67-79.
• ez-Zebîdî, Muhammed Murtaza el-Huseyin. “Şhd”. Tâcu’l-‘arûs min cevâhiri’l-kâmûs. thk. Abdulaziz Mutır, 8: 252-261. Matbaatu hukûmetu Kuveyt, 1414/1994.
• Zemahşerî, Cârullah Ebu’l-Kâsım Mahmud b. Ömer. Esâsu’l-belâğa. Beyrût: Dâru ihyâi’t-turasi’l-arabiyyi, 2001.