İslâm Mîrâs Hukukunda Red Meselesi: İnceleme ve Değerlendirme

Yıl 2019, Sayı: 13, 233 - 258, 25.06.2019

Mehmet Aziz Yaşar

https://doi.org/10.34085/buifd.532745

Cited By: 1

Öz

Mehmet Aziz YAŞAR

Dr. Öğr. Üyesi, Mardin Artuklu Üniversitesi, İslami İlimler Fakültesi,

İslam Hukuku Anabilim Dalı

Asst. Prof. Dr., Batman University, Faculty of Islamic Sciences, Department of

Islamic Law.

Batman, Turkey

[e-mail]

ORCID: 0000-0002-4677-1017

Geliş Tarihi: 26.02.2019, Kabul Tarihi: 18.04.2019

DOI: 10.34085/buifd.532745

İslam dininin hakların riayetine son derece önem
verdiğini gösteren örneklerin belki de en önemlisi miras paylaşımıdır. Nitekim
bu paylaşım, kişinin vasiyet etmeye gerek kalmaksızın, ölümünde sonra malının
hakkaniyete uygun şekilde akrabaları arasında ne biçimde ve oranda taksim
edilmesi gerektiği bizzat şari‘ tarafından belirlenmesinden ibarettir. Bu
bağlamda Miras hukukuna ilişkin meselelerin büyük bir bölümü, Kur’an ve
sünnetin açık naslarıyla beyan edilmiş olmasından ihtilafa konu olmamıştır.
Buna mukabil, nasların açık ifadeleriyle varit olmadığı için hukukçular
arasında ihtilafa konu olmuş meseleler de yok değildir. İşte bu meselelerin en
önemlilerinden biri şüphesiz red meselesidir. Hisse sahiplerinin paylarından
arta kalan mirasın, asabenin bulunmaması şartıyla, tekrar onlar arasında
payları oranında dağıtılması şeklinde ifade edebileceğimiz red, sahâbe
döneminden itibaren tartışma konusu olmuştur. Buna bağlı olarak da fıkıh
ilminin teşekkülünden beri bu alanla ilgili pek çok çalışma yapılmıştır. Fakat
red meselesine yönelik derli toplu olarak ele alınmış müstakil bir çalışmaya
rastlamadık. Bu yüzden red meselesini çalışmamızın konusu olarak seçtik.
Çalışmada sahâbe döneminden başlayarak reddin meşru olup olmadığına ilişkin
varit olmuş görüşler ve bu görüşlere destek mahiyetinde ileri sürülmüş deliler
irdelenip değerlendirmenin ardından karşıt görüşler, karşılaştırılarak daha
isabetli olan görüş tespit edilmeye gayret edilecektir. Sonrasında red
çözümünün şekil ve örneklerine yer verilecektir. Ayrıca çalışmada reddin
Kur’an’ın yaptığı miras paylaşımına aykırı olup olmadığı, cumhurun karı-kocayı
red paylaşımının dışında tutmalarının hakkaniyete uygun düşüp düşmediği gibi
önemli sorulara cevap aranacaktır

Anahtar Kelimeler

miras, red, pay sahipleri, farz

The Review and Evaluation on The Refusal Matter in The Islamic Inheritance Law

Öz

The most important one in the samples which reflect that Islam extremely gives

importance on the observance of rights is the sharing of inheritance. So this sharing

consists of the determination related to what kind of ways and at what rate a person’s

assets should be allotted among his/her relatives in comply with the equity after

his/her death without requiring to make a will especially by a commentator. In this

context, a great part of matters related to the inheritance law have not been subject

to the controversy as they have been declared with explicit provisions of Koran and

sunnah. Accordingly, there are also some matters which are subject to the controversy

among the legists as the explicit statements of provisions are not likely to happen.

One of the most important matters is definitely the matter of refusal. The refusal that

we can state it as the rest inheritance of shareholders’ shares is distributed again

among them at their share’s rate has been subject to the discussion from the period

of companions. In this study, The opposite opinions will be compared and evaluated

after the opinions related to whether the refusal has been the legitimate from the

period of companions and the evidence which have been claimed as a support for

the opinions are reviewed. Then, the form and samples of refusal solution will be

included. Moreover, the answers will be tried to be found for the important questions

about whether the refusal is against the inheritance sharing which is made by Koran

and whether it is comply with the equity that the public is excluded from the refusal

sharing of wife-husband

Anahtar Kelimeler

İnheritance, Refusal, Shareholders, Presumption, Source

Kaynakça

• ‘Alîş, Muhammed b. Ahmed. Menhu’l-celîl şerhu muhtasari’l-halîl. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1408/1989.
• ‘Aynî, Mahmud b. Ahmed. Minhatü’s-sülûk fî şerhi tühfeti’l-mülûk. thk. Abdurrazak el-Kebîsî, Katar: Vizâratü’l-Evkâf, 1428/2007.
• Aynî, Mahmud b. Ahmed. ʽUmdetü’l-kârî şerhu sahîhi’l-buhârî. 25 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâti’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
• Bağdâdî. Abdulvahhab b. Ali. el-Me‘ûne alâ mezhebi âlimi’l-Medîne. thk. Hümeyş Abdülhak, Mekke: el-Mektebetü’t-Ticâriyye, ts.
• Berrâc, Cum‘e Muhammed. Ahkâmü’l-mîrâs fi’ş-şerî‘ati’l-islâmiyye. Amman: Dâru’l-Fikr li’n-Neşri ve’t-Tavzî‘,1401/1981.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail. Sahîhu’l-Buhârî. thk. Muhammed Zuheyr b. Nâsir, 9 Cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 1422/2002.
• Cürcânî, Ali b. Muhammed eş-Şerîf. Şerhu’s-sirâciyye. thk. Muhammed Muhyüddîn Abdülhamid, b.y.: Matba‘atu Mustaf’l-Bâbi’l-Helebî, 1366/1944.
• Cürcânî, Ali b. Muhammed eş-Şerîf. et-Ta‘rifât. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1403/1983.
• Cüveynî, Abdülmelik b. Abdullah. Nihâyetü’l-matleb fî dirâyetü’l-mezheb. thk. Abdulazîm Mahmude ed-Dîb, 20 Cilt. b.y.: Dâru’l-Minhâc, 1428/2007.
• Desûkî, Muhammed b. Ahmed. Hâşiyetü’d-desûkî alâ şerhi’l-kebîr. 4 Cilt. b.y.: Dâru’l-Fikr, ts.
• Döndüren, Hamdi. “Ashâbü’l-Ferâiz”. DİA. 3: 467-468. Ankara: TDV Yayınları, 1991.
• Ebü’l-Bekâ, Muhammed b. Musa. en-Necmü’l-vehhâc fî şerhi’l-minhâc. thk. Komisyon, 10 Cilt. Cidde: Dâru’l-Minhâc, 1425/2004.
• Emîr, Muhammed el-Mâlikî. Davü’ş-şumû‘ şerhu’l-mecmû‘ fi’l-fıkhi’l-mâlikî. thk. Muhammed Mahmud, 4 Cilt. Moritanya: Dâru Yusuf, 1426/2005.
• Haberî, Abdullah b. İbrahim. Kitâbu’t-telhîs fî ilmi’l-ferâid. 2 Cilt. Medine: Mektebetu’l-Ulûm ve’l-Hikem, ts.
• Hamd, Hamd b. Abdullah. Şerhu zâdi’l-müstakni‘. 32 Cilt. nşr.: el-Mektebetu'ş-Şamile.
• İbn Abdilberr, Yusuf b. Abdullah. el-İstizkâr. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1421/2000.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emin b. Ömer. Reddu’l-muhtâr ala dürri’l-muhtâr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1412/1992.
• İbn Hazm, Ali b. Ahmed. el-Mahallâ bi’l-âsâr. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• İbn Kudâme Abdullah b. Ahmed. el-Kâfî fî fıkhi’l-imâm ahmed. 4 Cilt. b.y.: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1414/1994.
• İbn Kudâme. Abdullah b. Ahmed. el-Muğnî. 10 Cilt. Riyad: Dâru Alemi’l-Kütüb, 1406, 1412, 1417/1986, 1992, 1997.
• İbn Manzûr, Muhammed. Lisânü’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Daru Sadr 1414/1993.
• İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrahim. el-Bahru’r-râik şerhu kenzi’d-dekâik. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, ts.
• İbn Rüşd, Muhammed b. Ahmed. Bidâyetü’l-müçtehid ve nihâyetü’l-müktasid. 4 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1425/2004.
• İbn Teymiyye Ahmed b. Abdulhalim. el-Fetâve’l-kubrâ. 6 Cilt. b.y.: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1408/1997.
• İbnü’l-Bey‘, Muhammed b. Abdullah. el-Müstedrak ala’s-sahîhayn. thk.
• Mustafa Abdülkadir Atâ, 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1411/1990.
• Kelvezânî, Mahfuz b. Ahmed. el-Hidâye alâ Mezhebi’l-imâm Ahmed. b.y.: Ğarrâs li’n-Neşri ve’t-Tavzi‘, 1425/2004.
• Kudûrî, Ahmed b. Muhammed. et-Tecrîd. 12 Cilt. Kahire: Dâru’s-Selâm, 1427/2006.
• Lâhim, Abdülkerim b. Muhammed. el-Ferâid. Suud: Vizâretü’ş-Şüûni’l-İslâmiyye, 1421/2000.
• Makdisî, Abdurrahman b. Muhamme. eş-Şerhu’l-kebîr alâ metni’l-mukni‘.12 Cilt. b.y.: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, ts.
• Mâverdî, Ali b. Muhammed. el-Hâvi’l-kebîr fî fikhi’l-imam eş-Şâfiî. 19 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419/1999.
• Menbicî, Ali b. Ebî Yahya. el-Lübâb fi’l-cem‘i beyne’l-kitab ve’s-sünnet. thk. Muhammed Fadl Abdülaziz el-Murâd, 2. bs., 2 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 14147/1994.
• Mevsılî, Abdullah b. Mahmud. el-İhtiyâr li ta‘lîli’l-muhtâr. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1356/ 1937.
• Muhyeddîn Abdülhamid, Muhammed. Ahkâmü’l-Mîrâs fi’ş-şerî‘ati’l-islâmiyye alâ’l-mezâhibi’l-erba‘a. Mısır: İsa’l-Bâbi’l-Halebî, 1362/1943.
• Murtadâ, Şerîf. el-İntisâr Kum: Müessesetü’n-Neşri’l-İslâmi, 1415/1994.
• Nâblusî, Abdulgani b. Yasin. Hâşiyetü’l-lebedî alâ neyli’l-meârib. thk. Muhammed Süleyman el-Eşkar, 2 Cilt. Beyrut Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1419/1999.
• Nevevî, Yahya b. Şeref. Ravdatü’t-tâlibîn ve umdetü’l-müftîn. thk. Zuhayr eş-Şâvîş, 12 Cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1412/1991.
• Nevevî, Zekeriya b. Yahya. Minhâcü’t-tâlibîn ve ʽumdetü’l-müftîn, thk. Muhammed Tâhir Şaban, b.y.: Dâru’l-Minhâc, 1426/2005.
• Nisâbûrî, Müslim b. Heccâc. Sehîhu Müslim. thk. Muhammed Fuâd Abdülbaki, 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’l-Türasi’l-Arabiyye, ts.
• Râzî, Muhammed b. Ebî Bekir. Tuhfetü’l-mülûk (fî fıkhi’l-imam ebî hanîfe en-nu‘mân). thk. Abdullah Nezir Ahmed, Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1417/1996.
• Ressî, Yahya b. el-Hüseyin. el-Ahkâm fi’l-helal ve’l-haram. nşr http://www.shamela.ws.Sa‘dî, Abdurrahman b. Nâsir. Teysîru’l-kerîmü’r-rahmân fî tefsir kelâmi’l-mennân. b.y.: Müessesetü’r-Risâle, 1420/2000.
• Serahsî, Muhammed b. Ahmed. el-Mebsût. 30 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Maʽrife, Beyrut 1414/1993.
• Şâfiî, Muhammed b. İdrîs. el-Ümm. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1410/1990.
• Şerâhîlî, Ali b. Nâşib b. Yahya. Sene’l-berki’l-‘ârid fî şerhi’n-nûri’l-fâid. nşr. (https://www.alkutubcafe.com/book/3DMuZy.html), erişim: 27.1.2019.
• Şirbînî, Muhammed Hatîb. Müğni’l-muhtâç. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1415/1995.
• ‘Useymîn, Muhammed b. Salih. Telhîsu fıkhi’l-ferâid. b.y.: Dâru’l-Vatan, 1423/2002.
• Zerkeşî, Muhammed b. Abdullah. Şerhu’z-Zerkeşî alâ muhtasari’l-harkî. 7 Cilt. b.y.: Dâru’l-‘Abîkân, 1413/1993.
• Zeyd b. Ali. Müsned. nşr http://www.shamela.ws. Zeylaî, Osman b. Ali. Tebyînü’l-hakâik şerhu kenzi’d-dekâik. 6 Cilt. Kahire el-Matba’atu’l-Emîriyye el-Kübrâ, 1313/1895.