Fıkıh Düşüncesinde Munaraza Sistematiği (Hatip Bağdadi'nin el-Fakih ve'l-Mütefakkih Eserinin Bağlamında)

Yıl 2019, Sayı: 14, 79 - 97, 25.12.2019

Ramazan Korkut

https://doi.org/10.34085/buifd.545698

Cited By: 4

Öz

Fıkıh Düşüncesinde Münâzara Sistematiği

(Hatip
Bağdâdî’nin el-Fakîh ve’l-Mütefakkih Eserinin Bağlamında)

Debate
Systematic in The Thought of Fıqh

 (In The Case of Hatip Bagdadi’s al-Faqıh wa’l-Mutefaqqah
Work)

 

Ramazan KORKUT

Dr. Öğr. Üyesi, Bingöl Üniversitesi,
İlahiyat Fakültesi

İslam Hukuku Anabilim Dalı

Asst. Prof. Dr. Bingöl University, Faculty of Theology

Department of İslamic Law

Bingöl, Turkey

[e-mail]

ORCID: 0000-0003-3619-1622

Öz

Fıkıh
düşüncesi kitap, sünnet ve icmaın yanında içtihada dayanmaktadır. İçtihat görüş
ayrılığına, görüş ayrılığı fikir çatışmasına, fikir çatışması eleştiri
kültürünün güçlenmesine ve bu kapsamda fıkhi münâzara sistematiğinin yerleşmesine
zemin hazırlamıştır. Münâzara fıkıh düşüncesinde belirli bir disiplin içinde
ele alınmıştır. Mezhep ihtilaflarında hakkı bulma arayışı, delil merkezli
yaklaşım, kendi görüşüne hata karşı görüşe doğruluk ihtimali verme, muhatabı
hakir görmeme, saygı ve ilmi üslup gibi temel ilkeler bu kapsamına girmektedir.
Münâzara kurallarına riayet etmek düşünce dinamizmini sağlayarak bilimsel
gelişmeye yardımcı olmaktadır. Ancak bu kurallara riayet etmemek tarafların bir
birini anlamadan eleştirmesine, açık delillere rağmen yanlışta ısrar etmeye ve
ilmi ahlakın yitirilmesine yol açabilmektedir. Araştırmamız bu tür problemlere karşı
fıkıh düşüncesinde münazara sistematiğini ele alarak eleştiri kültürüne olumlu
bir katkıda bulunmayı hedeflemektedir. Araştırmada öncelikle münâzara kavramı ve münâzaranın
fıkıh ilmindeki yeri ele alınmakta, ikinci olarak Hatip Bağdâdî’nin el-Fakîh
ve’l-Mütefakkih eserinden hareketle fıkıh düşüncesinde münâzara
sistematiği fıkhî örneklerle incelemektedir.

   Anahtar Kelimeler: Fıkıh, Münâzara, Sistematik, Bağdâdî,
Fakih, Mütefakkih.

Abstract

İslamic fiqh is based on ijtihad
ın addition to quran, sunnah and ijma. İjtihad Freedom of judicial opinion
formed a bases for the conflict of opinion, it led the strengthening for
criticism culture and in this content it led to the formation of fiqh debate
systematic. Debate technique has been dealt with in a certain discipline in
terms of methodology. Basic principles as seeking to find the right in
sectarian conflicts, evidence-centered approach, accepting that adopted opinion
can be wrong whereas refused one can include the truth, not scorning the
interlocutor respect and science style debate is included. To obey the rules of
debate in a scientific discussion is provide the dynamism of thought and
development of scientific. Loss of debating rule on this issue leads to
negative results. Parties lose scholarly style is led to problems such criticizing
others without understanding, insisting on wrong despite the obvious evidences
parties. This research is aim to conduces to debate culture against such
problems. Other aim of this research is to contribute to the development of
contemporary culture of criticism from the aspect of methodology. In the
research, the main concepts related to the discussion, the religious provision
of the debate and its place in the science of fiqh are examined. Secondly,
basing on Hatip Baghdadi's al-Faqih wa’l-Mutafaqqah work, discussion systematic
is explained considering the jurisprudential examples.

 Keywords: Fiqh, Debate,
Systematic, Bağdâdî, Faqih,
Mutefaqqah.

Anahtar Kelimeler

Fıkıh, Bağdadi, el-Fakih, el-Mütefakkih, Münazara, SistematiK

Kaynakça

• ABDULBARİ, Ferecullah, Menahicu’l-bahs ve âdabu’l-hivari ve’l-münâzara, el-Afaku’l-‘arabiyye, Kahire, 2004.
• BÂCÎ, Ebu’l-Velid Süleyman b. Halef (ö. 474/1081), İhkâmu'l-fusûl fî ahkâmi'l-usûl, Thk. Umran Ali Ahmed el-Azbî, Daru İbn Hazm, Cezayir, 2009.
• BÂCÎ, Ebu’l-Velîd (ö. 474/1081), Kitabu’l-minhâc fi tertibi’l-hicâc, Thk. Abdulmecid Türkî, Daru’l-ğarbi’l-İslami, Beyrut, 1980.
• BAĞDADÎ, Ebubekir Ahmed b. Ali b. Sabit el-Hatip (ö.463/1071), el-Fakih ve’l-mütefakkıh, Daru İbn Hazm, Riyad, 1996.
• BEYHÂKİ, Ebubekir Ahmed b. Hüseyn (ö.458/1066), Menâkıbu İmam Şafiî, Thk. Ahmed Sakar, Daru’t-Turas, Kahire, 1970.
• CÜVEYNÎ, Ebu’l-Me‘ali Abdulmelik b. Abdullah b. Yusuf (ö. 438 / 1047), el-Kâfiye fi’l-cedel, Thk. Fevkıyye Huseyn Mahmud, İsa el-Babî Matbaası, Kahire, 1979.
• DEMİR, Halis, Hanefi Mezhebinde Hılaf Literatürü, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XIX, 2 (15 Aralık 2015), ss. 111-146.
• EBU YA’LA, Muhammed b. Hüseyn (ö.307/919), el-’Udde fî usûli’l-fıkh, Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, Beyrut, 2002.
• EŞİT, Yusuf, Bir Muhaddîsin Gözüyle Fıkıh ve Fakîh, e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, Aralık-2018 Cilt:10 Sayı:4, ss.1653-1668.
• FELUSİ, Mes’ud b. Musa, el-Cedel inde’l-usûliyyîn, Mektebetu’r-ruşd, Cezayir, 2003.
• GAZZALÎ, Ebu Hamid Muhammed b. Muhammed (205/1111), el-Mustasfa, Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, Beyrut, 2010.
• GÜZEL, Abdurrahim, Taşköprüzade’nin Âdâbu’l-bahsi ve’l-münâzara İsimli Risalesi (Tahkik-Tercüme), Erciyes İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı:7, ss. 203-208, Kayseri, 1990.
• HARUN, Abdurrezzak, Fennu âdâbi’l-bahsi ve’l-münazara, Daru’z-zahiriyye, Kuveyt, 2017.
• İBN HALDUN, Veliyuddin Abdurrahman b. Muhammed, el-Mukaddime (ö.808/1406), Thk. Abdullah Muhammed Derviş, Daru Ya’rub, Dımaşk, 2004.
• İBN HAZM, Ebu Muhammed Ali b. Ahmed b. Said (ö.456/1064), el-İhkâm fî usuli’l-ahkâm, Thk. Ahmed Muhammed Şakir, Daru’l-âfak, Beyrut, 2010.
• İBN MELEK, Abdullatif b. Abdulaziz b. Ferişte (ö. 821/1418), Şerhu’l-menâr, Daru’l-fikri’l-‘arabî, Beyrut, 2009.
• İBN SAATÎ, Ebu’l-Abbas Muzafferuddin Ahmed b. Ali (ö.694-1295), Nihayetu’l-vusul ila ilmi’l-usûl, Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, Beyrut, 2004.
• İZMİRLİ, İsmail Hakkı (1946), İlm-i hilâf, Dersaadet, 1330.
• KAHRAMAN, Abdullah, Hılaf İlmi ve İslam Hukukçularının Hukuki İhtilaflarının Sebepleri, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi.
• LEKNEVİ, Muhammed b. Nizamuddin Muhammed es-Sehalevî (ö.1304/1886), Fevatihu’r-rahamût bi şerhi müsellemi’s-subût, Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, Beyrut, 2002.
• RÂZÎ, Abdullah b. Muhammed b. Ömer b. Huseyn Fahreddin (ö.606/1210), el-Mahsul fî ilmi’l-usûl, Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, Beyrut, tsz.
• RAZİ, Abdullah b. Muhammed b. Ömer b. Huseyn Fahreddin (ö.606/1210), Menakıb-u İmam Şafiî, Thk. Ahmed Hicazi eş-Şeka, Mektebetu kulliyetu’l-ezheriyye, Kahire, 1986.
• RÂZÎ, Abdullah b. Muhammed b. Ömer b. Huseyn Fahreddin (ö.606/1210), Mefatihu’l-ğayb, Daru ihyai’t-turasi’l-‘arabî, Beyrut, tsz.
• ŞAFİİ, Muhammed b. İdris (ö.204), Dîvânu İmam Şafiî, Daru’l-ğadi’l-cedîd, Mensura, 2003.
• ŞAFİÎ, Muhammed b. İdris (ö.204), er-Risale, Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, Beyrut, 2005.
• ŞATIBÎ, İbrahim b. Musa b. Muhammed (ö. 790/1388), el-Muvâfakât fî usûli’ş-şeria, Daru’l-kutubi’l-‘arabi, Beyrut, 2002.
• ŞEVKÂNÎ, Muhammed b. Ali b. Muhammed (ö. 1250/1834), İrşâdu’l-fuhûl ila ilmi’l-usûl, Daru’l-Kelime Tayyibe, Beyrut, 2009.
• ŞİNKITÎ, Muhammed Emin (ö.1974), Âdâbu’l-bahsi ve’l-munâzara, Mektebetu İbn Teymiye, tsz.
• ŞİNKITÎ, Muhammed Emin (ö.1974), el-Müzekkire fî usuli’l-fıkh, Mektebetu’l-ulûm ve’l-hikem, Medine, tsz.
• ŞÎRAZÎ, Ebu İshak İbrahim b. Ali b. Yusuf (476/1083), el-Luma‘ fî usuli’l-fıkh, Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, Beyrut, 1985.
• TAŞKÖPRİZADE, Ahmed b. Muslihuddin Mustafa (ö.968/1561), Miftâhu’s-saâde ve misbâhu’s- siyâde fi mevzûâti’l-ulûm, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 1985.
• TEBRİZÎ, Şemsuddin Muhammed el-Hanefî (900/1494), Şerhu Molla Hanefî ala risaleti’l-‘adudiyye fî adâbi’l-bahsi ve’l-munazara, Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, Beyrut, 2014.
• TÛFÎ, Necmuddin el-Hanbelî (ö. 716/1316), İlmu’l-cezel fî ilmi’l-cedel, Amman, 1978.
• ZEHEBÎ, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân (ö. 748/1348), Siyeru a‘lâm’in-Nübelâ, Dârü’l-hadîs, Kahire 2006.
• ZERKEŞÎ, Bedruddin Muhammed b. Bahadır b. Abdullah (ö.794/1392), el-Bahru’l-muhît fi usûli’l-fıkh, Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, Beyrut, 2007.